Dagblaðið Vísir - DV - 03.08.1999, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 3. ÁGÚST 1999
15
Frjáls samkeppni
Flytja ætti inn
erlenda kjúklinga
og selja þá í
frjálsri samkeppni
við innlenda fram-
leiðslu. Þetta er
eina ráðið sem
dugar þegar stórir
innlendir fram-
leiðendur hafa
orðið slíka einok-
un eða fáokun á
kjúklingamarkaði
hér á landi að þeir
telja sig hafna yflr
alla gagnrýni. Það
er eitt einkenni
frjálsrar sam-
keppni að kaup-
menn hlusta af
kurteisi á gagn-
rýni og kvartanir
kaupenda, hvort sem þær eru rétt-
ar eða rangar. Síðan er öllum rétt-
mætum kvörtunum mætt. Annars
tapa menn sölu og markaðshlut-
deild.
Siðblinda tekur við
Þegar einokun hefur verið kom-
ið á með sameiningu fyrirtækja
eða jafnvel baksamningum um
skiptingu á markaði, þá hætta
menn að hlusta á gagnrýni og telja
jafnvel beiðni um úrbætur árás á
sig persónulega. Hrein siðblinda í
viðskiptiun tekur við.
Nauðsynlegar úrbætur
kosta peninga og skerða
„hámörkun hagnaðar“.
Þær eru því látnar bíða og
opinberu eftirliti er svarað
illu einu. Forstjóri fyrir
kjúklingabúi fer í hanaslag
í sjónvarpi við talsmann
frá hollustuvernd. Svo er
eftirlitsmönnum með
hreinlæti matvara svarað
ýmist út í hött eða þá með
hreinum ónotum. Hótað er
opinberlega að þeir skuli
jafnvel dregnir fyrir rétt
og dæmdir.
Eina svarið við svona
nokkru er frjáls innflutn-
ingur á kjúklingakjöti. Þá
ræður neytandinn og hef-
ur frjálst val, sem hann á
allan rétt á. Almenningur
á ekki undir nokkrum
kringumstæðum að vera
fjárhagsleg mjólkurkýr
fyrir fámennan hóp
manna sem í skjóli ein-
okunar selja dýra eða
vafasama vörutegund.
•Með einokun koma
menn sér hjá að laga og
bæta framleiðslu sina,
þar sem það kostar út-
gjöld í bili og minni
hagnað. Það eru t.d.
vörusvik að gæta ekki
hreinlætis. Hér er ekki
átt við einn frekar en
annan. Þetta er bara
regla sem ber að virða.
Dæmiö frá Bret-
landi
í Bretlandi komust
framleiðendur á nauta-
kjöti upp með að nota
sláturúrgang frá sauðfé,
sem annars var hent, í fóður
handa nautgripum. Þetta var gert
til að spara sér fóðurkaup og til að
„hámarka hagnaðinn" Vitað var
um smithættuna sem þetta skap-
aði. Samt létu stjórnvöld í Bret-
landi dragast árum saman að taka
á þessu og stöðva ósómann. Fjár-
hagslegir hagsmunir framleiðenda
nautakjöts réðu, en heilsu neyt-
enda var fórnað.
Við sjálfa framleiðendurna var
ekki hægt að ræða. Þeir tóku eng-
um sönsum. Ekkert komst að
nema að græða peninga á nauta-
kjötinu. Umbætur komu ekki fyrr
en neytendur tóku að veikjast af
kúariðu og nokkur dauðsfóll voru
rakin til smitunar af nautakjöts-
neyslu. Þá tóku yfirvöld við sér,
en gerðu það þó í rauninni nauð-
ug. Ekki mátti móðga framleiðend-
ur nautakjöts.
í Bretlandi kom berlega í ljós að
neytendur þurfa - bæði þar og hér
á landi - að hafa fulltrúa í kerfinu
til að gæta hagsmuna sinna. Og
raunar alls almennings. Slíkur
fulltrúi neytenda þarf að fá í hend-
ur allar upplýsingar. Ekkert á að
fela eða skilja undan. Hann gæti
hvenær sem er snúið sér til dóm-
stóla með aðgerðir ef þeirra er
þörf að hans mati
Á engan er hallað þótt hlutlaus
dómstóll fjalli um mál þar sem
hagsmunir málsaðila rekast á. Þá
kemur til hlutlaus dómur eða
ákvörðun. Það er ekki hægt að
bjóða neytandanum upp á hvað
sem er. Hann hefur líka rétt eins
og framleiðand-
inn. Það er í sam-
ræmi við reglur
lýðræðis að
menn séu jafnir
fyrir lögunum.
Þetta á t.d. við
þegar kjúklinga-
bú og umhverfi
þess er svo meng-
að af bakteríum
og sýkingu að
eina ráðið er að
hætta þar fram-
leiðslu og byrja á
nýjum og ómenguðum stað. Þá
verður dómstóll að stoppa fram-
leiðsluna, t.d. að kröfu neytenda
eða hollustuverndar, ef eigendur
neita öllum staðreyndum. Þetta er
tilbúið dæmi.
Einokun
Fyrir nokkrum árum var talið
rétt að auka frjálsa samkeppni hér
á landi. Þetta var gert á mörgum
sviðum og færði okkur kjarabæt-
ur. Ástandið í dag er þannig að
allt þetta er farið að snúast upp í
andhverfu sína og verða öfugmæli.
Stórir og valdamiklir aðil-
ar telja „hámörkun hagnað-
ar“ koma á undan öllu
öðru. Þá er besta ráðið að
ýta frjálsri samkeppni örlít-
ið til hliðar og taka upp fá-
okun, eða jafnvel einokun.
Hroki gagnvart öllu opin-
beru eftirliti er mikill og
vaxandi hér. Ráðist er á op-
inbera starfsmenn í fjöl-
miðlum ef þeir leyfa sér í
fullri kurteisi að biðja
menn að virða frjálsa sam-
keppni eða selja betri og
hollari matvæli.
Þetta er slæm og hættuleg
þróun.
Frjáls samkeppni ásamt
hæfilegu opinberu eftirliti
verður alltaf besta kjara-
bótin. Auka þarf vald dóm-
stóla til að hafa þetta í
heiðri. - En umfram allt;
stöðva verður alla einokun.
Lúðvík Gizurarson
„Eina svarið við svona nokkru er frjáls innflutningur á kjúklingakjöti. Þá ræður neytand-
inn og hefur frjálst val, sem hann á allan rétt á,“ segir Lúðvík m.a. í greininni.
Kjallarinn
Lúðvík
Gizurarson
hæstaréttarlögmaður
„Það er i samræmi við reglur lýð■
ræðis að menn séujafnir fyrir lög-
unum. Þetta á t.d. við þegar
kjúklingabú og umhverfí þess er
svo mengað af bakteríum og sýk-
ingu að eina ráðið er að hætta þar
framleiðslu og byrja á nýjum og
ómenguðum stað.u
Þjóðvegamenningin
Verslunarmannahelgin er tví-
mælalaust mesta ferðahelgi árs-
ins. Mörgum þykir hún vera síð-
asta helgi sumarsins sem í ár hef-
ur verið afspymu vætusamt sunn-
anlands og fáir sólardagar.
Ofurvald neysluþjóðfélagsins
gerir rigningarsumarið næstum
óbærilegt. Lítið hefur verið hægt
að spóka sig í sumarfötunum sem
fjárfest var í í vor og verða komin
úr tísku i haust, varla gerlegt að
tjalda og alls ekki liggja í sólbaði.
Þeir hörðustu sjást þó norpa við
útigrillin í lopapeysum með sult-
ardropa á nefi og kraka í sumar-
kryddað lambakjötið með gaffli
sem þeir halda milli loppinna
fingra.
Rignir bara hér?
Dægurmálastöðvar útvarps
klifa daginn út og daginn inn á
vonlausri veðurspá og má ljóst
vera að líf án sólarglætu er ekkert
líf. Fréttamenn bregða sér úlpu-
klæddir upp í sveit og spyrja
bændur hvort ekki sé allt í voða
og milljónatjón í hrakinni töðu.
Meðan rignir spyrja fréttamenn
ekki erlenda ferðamenn hvemig
þeim líki land og
þjóð. Það er eins
og smásál land-
ans óttist að
svarið sé nei-
kvætt. Eins og
ísland sé eina
landiö sem rign-
ir á að sumar-
lagi.
Ekki furða þótt
viðkvæmar sálir
bugist af öllum þessum vonbrigð-
um dag eftir dag og viku eftir
viku. Það styttir aldrei upp. Þung-
lyndið leggst að. Það gleymist að
það rignir líka í öðrum löndum en
við heimsækjum þau samt. Þá för-
um við á söfn, sitjuni á kaffihús-
um eða röltum miúi verslana.
Á þjóðvegum Bandaríkjanna
Á ferð minni um þjóðvegi
Bandarikjanna í vor varð mér
hugsað til umferðarmenningar-
innar hér heima á Is-
landi. Á ljóslausum
gatnamótum vestra
gilda þær reglur að sá
sem kemur fyrstur að
fer fyrstur yfir og svo
koll af kolli. Ef gefin
eru stefnuljós sem
merki um að ökumað-
ur óskar eftir að skipta
um akrein er honum
strax veitt svigrúm.
Þm- varðar háum sekt-
um að vera valdur að
töfum á gatnamótum
og má ekki fara yfir
gatnamót nema vera
viss um að hægt sé að
komast alla leið á
græna ljósinu.
Slíkt hljómar nú
eins og brandciri í eyr-
um íslendinga sem líta á það sem
þjóðaríþrótt að fara yfir á rauðu
ljósi, að ég tali nú ekki um umferð-
ina á hringveginum. Ég hef verið í
bílalest á Hellisheiði þar sem öku-
maður bils ók fram úr yfir tvær
óbrotnar línur. Þar var ekki ung-
lingur á ferð heldur fullorðinn
maður með kerru í eftirdragi.
íslensk náttúra
Bandaríkin eiga sinn Geysi sem
gýs á 11 mínútna
fresti, ansi hreint
snotru gosi. Svæðið
er girt háu timbur-
þili og til að fá að-
gang þarf að greiða
gjald. Svo kemur
maður aftur heim og
sér allt smjaðrið fyr-
ir útlendingunum.
Þeim er leyfilegt að
traðka niður við-
kvæma náttúru
landsins án þess að
borga fyrir það eyri.
Hvernig eiga þeir
líka að bera virð-
ingu fyrir landinu ef
við gerum það ekki
sjálf?
Nú stendur meira
að segja til að
sökkva einni af náttúruperlunum
undir vatn. Að tala um að staður-
inn sé í óbyggðum og engum til
ánægju lýsir þröngsýni. Við erum
ekki eina kynslóðin sem hefur
búið í þessu landi og verðum von-
andi ekki. Reynum að sýna þann
stórhug og víðsýni sem við eigum
til þegar jafn mikið er í húfi og
landið okkar og skila því sóma-
samlegu til afkomenda okkar.
Gunnhildur Hrólfsdóttir
„Ég hef verið í bílalest á Hellis-
heiði þar sem ökumaður bíls ók
fram úr yfír tvær óbrotnar línur.
Þar var ekki unglingur á ferð held-
ur fullorðinn maður með kerru í
eftirdragi.u
Kjallarinn
Gunnhildur
Hrólfsdóttir
rithöfundur
Með og
á móti
Eru nýgerðir samningar
kennara og Reykjavíkur-
borgar eðlilegir?
Eirikur Brynjólfs-
son kennari.
Kennarar knúðu nú nýlega fram með
uppsögnum launahækkanir upp á
rúmar 17 þúsund krónur á mánuði.
Önnur stéttarfélög, sem gera samn-
inga við Reykjavíkurborg, hafa sitt
hvað við samninginn að athuga.
Kennarar
sýndu ekki
óheiðarleika
„Um 250 kennarar sögðu upp í
vor. Borgarstjóri vildi fá þessa
kennara aftur til starfa og gaf út
tvær yfirlýsingar um aukið fé til
skólastarfs. Málið leystist í góðri
sátt en það á eft-
ir að koma i ljós
hve margir
snúa til starfa.
Kennarar komu
fram af fullum
heiðarleika við
sjálfa sig og
aðra. Búið mál.
Halldór
Björnsson, for-
maður Eflingar,
kallaði yfirlýsingu borgarstjóra
skrautpappír til að fela kaup-
hækkanir og virðist gera ráð fyrir
að kennarar hafi samið hana.
Hann ætti að kynna sér málin og
lesa yfirlýsinguna éður en hann
tjáir sig um hana.
Mér finnst óheiðarlegt að ráöast
meö skltkasti á kennara fyrir að
ná árangri og mér finnst enn
óheiðarlegra að nota síðan þann
árangur sem rök fyrir bættum
kjörum annarra. Halldóri væri
meiri sómi að því að óska kennur-
um til hamingju og reyna að
hugsa upp aðferðir til að bæta
kjör umbjóðenda sinna í stað þess
að skríða upp eftir bakinu á kenn-
urum með fúkyrði á vörunum."
Ólöglegar
aðgerðir
kennara
„Það er ekki hægt að taka
svona stóran hóp út hjá Reykja-
víkurborg og telja hann bara ein-
stakan og að hann hafi engin áhrif
á aðra. Það gengur einfaldlega
ekki upp og það
veit Ingibjörg
Sólrún jafnvel
og ég. Sé hægt
að hækka laun
þessa hóps um
17 þúsund krón-
ur á mánuði,
sem ég veit að
vísu ekki alveg
hvort er rétt
tala, þá hljótum
við að líta svo á að þau 3000 árs-
störf sem við semjum um við
Reykjavíkurborg hljóti að eiga
rétt á svona launauppbót.
Þaö er þvi ekki hægt að ein-
angra þetta dæmi þannig að það
sé veriö að gera þetta bara fyrir
kennarana vegna þessa að þeir
séu að hagræöa einhverju eða
skipuleggja eitthvað betur innan
skólanna. Það vita það allir að það
er bara verið að vefla þetta inn í
silkipappír. Það eru alveg hreinar
línur að þetta er klár launauppbót
fyrir þetta fólk sem það knýr fram
með aðgerðum sem eru í sjálfu sér
ólöglegar." -GLM
Halldór Björsson,
formaöur Eflingar.
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskilur
sér rétt til að birta aðsent efhi á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@ff.is