Dagblaðið Vísir - DV - 17.09.1999, Blaðsíða 10

10
enning
FÖSTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1999 1-lV
Gyðjur og Syndíónía
Fyrstu áskriftartónleik-
ar Sinfóníuhljómsveitar
íslands í Háskólabíói í
gærkvöld hófust á ann-
arsheimslegum nótum.
Fluttur var ballettinn
Apollo musagete eftir
Stravinsky sem fjallar um
guð tónlistarinnar,
Appolló, og samskipti
hans við gyðjur innblást-
ursins, músurnar. í
grískri goðafræði eru
músumar níu talsins,
þær era dætur Seifs og
Mnemosyne, og leiðtogi
þeirra er Appolló. Frá
músunum kemur orðið
músík, og óteljandi lista-
menn hafa ákallað þær í
gegnum aldirnar. En að-
standendur Sinfóníunnar
hefðu á hinn bóginn átt að Söngurinn var
ákalla áheyrendur, því þó
aðsóknin væri nokkuð
góð hafa oft fleiri setið á Sinfóníutónleikum
í Háskólabíói.
Stravinsky samdi Apollo musagete árið
1927 að beiðni Elizabeth Sprague Founda-
tion. Skilyrðin voru þau að dansararnir
máttu ekki vera fleiri en sex og að verkið
tæki ekki meira en í hálftíma í flutningi.
Stravinsky ákvað sjálfur efniviðinn en
þurfti að sníða sér stakk eftir vexti því sex
dansarar verða seint að níu gyðjum og einu
goði. Hann kaus því að hafa gyðjurnar að-
eins þrjár, Terpsichore, gyðju dansins, Calli-
ope, gyðju epísks skáldskapar, og
Polyhymniu, gyðju söngva og sálma sem til-
einkaðir eru guðunum.
Apollo musagete er ólíkur öðrum ballett-
um Stravinskys, tónmálið er allt að því
klassískt og hin miklu átök sem einkenna
verk á borð við Eldfuglinn og Vorblót era
víðs fjarri. Aðeins strengjaleikarar flytja
tónlistina, sem er við hæfi, því stemningin á
að vera upphafin og himnesk. í efnisskránni
sagði að tónlistin væri „í fullu samræmi við
hið tæra, kyrrláta og bjarta efni goðsagnar-
innar. Þrátt fyrir það að ómstríðu gæti í
hljómagangi er verkið allt óður til fegurðar-
innar.“ Nú má auðvitað deila um hvort feg-
urðin felist bara í hinu tæra, kyrrláta og
bjarta, og hvort ómstríðir hljómar séu endi-
hinn fegursti: Einsöngvarar Sinfóníuhljómsveitarinnar á æfingu.
DV-mynd E.OI.
Tónlist
Jónas Sen
lega ljótir. Hvað um það, tónlistin rann
áfram snurðulaust þrátt fyrir örlitla hnökra
á einum eða tveimur stöðum, og var maður
fljótt kominn í aðra veröld þar sem litlar
astralverur í tjullpilsum dönsuðu á höfðum
hljómsveitarmeðlima, og allir vora glaðir.
Syndafall
En Adam var ekki lengi í Paradís, synda-
fallið byrjaði strax eftir hlé. Þá var flutt
mikið verk eftir Kurt Weill, Dauðasyndim-
ar sjö. Verkið er fyrir stóra hljómsveit og
fimm einsöngvara og er textinn eftir Bertolt
Brecht. Söngvarar voru þau Marie
McLaughlin, Gunnar Guðbjömsson, Guð-
björn Guðbjömsson, Thomas Mohr og
Nicholas Garrett, valinn maður á hverjum
stað, því söngurinn var hinn fegursti. Marie
McLaughlin var stórkostleg og karlmenn-
irnir sungu einnig prýðilega, og blönduðust
raddirnar fallega saman. Hljómur hljóm-
sveitarinnar var einnig voldugur og glæsi-
legur, blásararnir tærir og öruggir,
strengimir þykkir og kraftmiklir, og styrk-
leikajafnvægið fullkomið. Hljómsveitarstjór-
inn Anne Manson var með allt sitt á hreinu,
og má segja að túlkunin hafi bæði verið
lærð og innblásin.
Því miður vantaði þó dálítið upp á að
þessi uppfærsla væri fullkomin. Efnisskráin
var hinn aumasti bæklingur, aðeins tvíbrot-
ið blað, og ein setning um Dauðasyndimar
sjö. Öllu rýminu var eytt í æviágrip tón-
skáldsins, og hefði verið betra að sleppa því
að mestu en fjalla í staðinn um texta hverr-
ar dauðasyndar og tengsl tónlistarinnar við
textann. Hinn sungni texti er á þýsku, og
því næsta víst að ekki hafa allir áheyrendur
alltaf verið með á hreinu hvaða synd var
verið að drýgja í hvert skipti.
Einnig vora upplýsingamar um ballett
Stravinskys ófúllnægjandi, t.d. hefði mátt
gera grein fyrir hinum níu dönsum Appoll-
ós við gyðjurnar þrjár, hvað var að gerast í
hverjum dansi o.s.frv. Þetta er kannski ekki
dauðasynd, en synd þó og slæmt ef aðstand-
endur Sinfóníunnar ætla fara að spara efn-
isskrána. Hún getur verið jafnmikilvægur
hluti af tónleikunum og tónlistin sjálf.
Nýja málverkið og öræfin
Á morgun veröa opnaóar þrjár
spennandi sýningar í sölum Lista-
safns íslands. Kl. 17 veröur opnuð
sýning á verkum Helga Þorgils
Friöjónssonar, en hinar tvœr,
Nýja málverkiö á 9. áratugnum og
Örœfalandslag, kl. 11 í fyrramáliö.
Verkin á þeim eru úr eigu safns-
ins.
Sýningin á verkum Helga Þor-
gils spannar 20 ára feril hans og
er liður í viðleitni safnsins til að
sinna því markverðasta sem er að
gerast í íslenskri myndlist í sam-
tímanum. Úrvalið á að gefa yfirlit
yfir listferil Helga, draga fram
meginþemu í verkum hans og
dýpka skilning okkar á stöðu hans
í íslenskri og alþjóðlegri samtíma-
list.
Helgi er í íslenskri myndlist
einn helsti fulltrúi þeirrar hreyf-
ingar sem fram kom upp úr 1980
og kennd er við nýja málverkið -
þess vegna er vel til fundið hjá
safninu að hafa sérstaka sýningu á
verkum annarra íslenskra myndlistar-
manna i anda þeirrar stefnu um leið og sýn-
ingu Helga. Helgi markaði sér fljótlega eig-
inn farveg innan þessarar hreyfingar, og í
listrænni þróun hans á undanförnum árum
hefur myndmáliö tekið margvíslegum breyt-
ingum eins og glöggt má sjá á sýningunni. í
verkum hans er sterk listsöguleg skírskotun
til barokklistar og ítalskrar endurreisnar
og líka náið samband við eitt af megin-
Sýning Listasafns íslands á
verkum Helga Þorgils Friö-
jónssonar spannar 20 ára fer-
il hans. Þessi mynd var tekin
náiægt upphafinu, á sýningu
hans í Norræna húsinu í janú-
ar 1981. Mynd úr safni DV.
þemum rómantískrar listar á 19. öld-
inni: tengsl manns og náttúra. Hann
sviðsetur verk sin í goðsagnakenndu
umhverfl þar sem mannveran er mið-
læg og tengist ýmsum menningarleg-
um og listsögulegum táknum.
Sama dag og sýning Helga Þorgils
verður opnuð í Listasafninu hefst sýn-
ing á verkum hans á heimasíðu safns-
ins á slóðinni www.listasafn.is en sýn-
ingin sjálf stendur til 24. október.
Hálendið
hápólitískt mál
Hálendi íslands hefur verið við-
fangsefni íslenskra myndlistarmanna
alveg síðan Þórarinn B. Þorláksson
opnaði mönnum nýja sýn á töfra þess
með verkum sínum upp úr síöustu
aldamótum. Á eftir Þórarni komu Ás-
grímur, Kjarval, Finnur Jónsson,
Guðmundur frá Miðdal og margir
fleiri sem áttu stóran þátt í að móta
sjálfsimynd þjóðarinnar á fyrri hluta
þessarar aldar.
Einmitt núna er hálendið hápólitískt hita-
mál sem ungir myndlistarmenn eins og Ge-
org Guðni og Ólafur Elíasson taka óvæntan
þátt í með áhrifamiklum verkum sínum. Á
sýningunni Öræfalandslag í Listasafninu fá
gestir tækifæri til að bera saman afstöðu og
úrvinnslu listamanna af ólíkum kynslóðum,
því verk þeirra endurspegla ólíka tíma og
vitna um ólíka beitingu mynd-
málsins. En öll eiga þau erindi í
umræðuna um örlög og nýtingu
hálendisins sem virðist skipta
meira máli í sambandi við sjáifsí-
mynd íslensku þjóðarinnar en
flest annað nú við aldarlok.
Sýningarnar Öræfalandslag og
Nýja málverkið standa til 28. nóv-
ember.
Cuvilliés hjá
Kammermúsíkklúbbnum
Fyrstu tónleikar á vegum Kammermús-
íkklúbbsins á 43. starfsári verða á sunnudags-
| kvöldið kl. 20.30 í Bústaðakirkju. Þar verða leikn-
ir þrír strengjakvartettar eftir Haydn, Mozart og
Beethoven og flytjendurnir eru Cuvilliés-kvartett-
inn frá Múnchen.
Cuvilliés-kvartettinn er nýr en reistur á göml-
um grunni því flestir sömu aðilar léku í Sinn-
hofer-kvartettinum sem kom hingað niu sinnum,
síðast 1993 eins og margir munu minnast. Nafninu
á kvartettinum var breytt þegar Sinnhofer lést en
Florian Sonnleitner kom í hans stað.
Alls verða haldnir fimm tónleikar á þessu
starfsári klúbbsins og verða þeir næstu 17. októ-
jj ber. Þá leika saman Einar Jóhannesson og ís-
lenska tríóið tríó eftir Mozart, Brahms og Beet-
hoven. Að venju er öll dagskrá klúbbsins í vetur
% afar vönduð en sérstaklega má geta þess að 5. des-
: ember verður fluttur Strengjakvartett III, op. 64
p „E1 Greco" eftir Jón Leifs.
IVið bendum á að aðsókn er góð að tónleikum
Kammermúsíkklúbbsins og betra er að koma tím-
anlega til að tryggja sér sæti.
Áttu klukkustreng?
Fyrsta frumsýning hjá Leikfélagi Akureyrar
verður 1. október en á morgun verður opið hús í
Samkomuhúsinu sem hefst kl. 15. Þar geta gestir
fylgst meö æfmgu, hlustað á leikhúskórinn og
upplestur, skoðað húsið og auk þess notið ýmissa
veitinga.
Fyrstir á akureyrsku fjalirnar
verða Klukkustrengir Jökuls
Jakobssonar sem ollu fjaðrafoki
á sínum tíma, ef umsjónarmaður
man rétt, vegna þess að einn
leikarinn kom nakinn frarn -
sem þá var enn fátítt. í tilefni af
frumsýningunni hvetur LA alla
sem eiga gamla eða nýja klukku-
strengi til að taka þátt í sam-
keppni um fallegasta, minnsta, stærsta og óvenju-
legasta klukkustrenginn! Tekið verður á móti
framlögum í samkeppnina í miðasölunni frá
18.-22. september. Vegleg verðlaun eru í boði!
Shakespeare allur?
Fróðleiksfúsir landar hafa verið að velta fyrir
sér hvers konar leikverk það sé sem Iðnó ætlar að
setja upp eftir áramót undir heitinu Shakespeare
eins og hann leggur sig. Við spurðum leikhússtjór-
ann hvort þetta væri misþyrming á höfuðskáldi
þúsaldarinnar og hann harðneitaði því. „Fyrst og
fremst er þetta skemmtun," sagði Magnús Geir,
„en engin vitleysa samt.“
Umgerð verksins er sú að þrír
leikarar koma í skóla til að kynna
verk Shakespeares fyrir unga
fólkinu. Þeir taka Rómeó og Júlíu
og Hamlet rækhega fyrir en þegar
þeir ætla að fara eins að með
kóngaleikritin komast þeir að því
að þar endurtaka sig minni og
þemu auk þess sem persónugerðir
ganga aftur þannig að vel má skella þeim saman í
eitt...
„Nálgunin er barnsleg og fyndin,“ sagði Magnús
Geir. „Galdurinn er leikur inni í leiknum - eins og
í kvikmyndinni Shakespeare ástfanginn - og út-
koman er sú að við þráum meira að heyra - meira
af Shakespeare sjálfum."
Gamansögur Hákonar Aðal-
steinssonar
Hörpuútgáfan gaf í hittifyrra út ævisögu Há-
konar Aðalsteinssonar sagnamanns og hagyrð-
ings á Austurlandi - sem síðast heillaði þjóðina
með fallegu ljóði á gjörningnum á Eyjabökkum
| fyrir tveim vikum. Ævisagan var skráð af Sig-
urdóri Sigurdórssyni blaðamanni
og varö metsölubók það ár.
í haust kemur út bók skráö af
Hákoni sjálfum, smásagnasafnið
Glott í golukaldann. Menningar-
síðan hefur hlerað að þetta séu
gamansögur - þótt sumar hafi al-
varlegan undirtón - og styðjist
við sönn atvik. Þar er til dæmis
Isagan af vinnumanninum sem af
ótta við að enginn tæki að sér að sjá um útför-
ina hans ánafnaði þeim sama nokkrum kössum
af brennivíni. Fréttin barst út um byggðarlagið
og þegar karl dó urðu margir til að aðstoða við
jarðarfórina. Varð þetta smám saman hin
gmesta gleðisamkoma eins og nærri má geta og
útfararræðan sjálf óborganleg ...
Með sögunum birtir Hákon tækifæriskvæði
j sín og vísur.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir