Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1999, Blaðsíða 18

i8 ÍMíenning
"PT «
MÁNUDAGUR 8. NÓVEMBER 1999 UV
Á strætum stórborgar
• •
Kristall versus Mósaik

Tveir þættir um menningu og listir eru
nú sýndir reglulega á sjónvarpsstöðvunum,
báðir upplýsandi og ágætir en furðu ólíkir.
Mestu munar um
stjómendurna
sjálfa og þeirra
hlutverk í þáttun-
um. Jónatan Garð-
arsson í Mósaik í
Sjónvarpinu er
fýrst og ffemst þul-
ur og spyrill en
sendir fólk út og
austur fyrir sig
sem síðan gefur
homun skýrslu.
Hann hefur ekki
upplifaö sjálfúr
það sem verið er
að segja frá og
verður stundum
dálítið stífur og
áhugalítill að sjá.
Skýrslugerðarmenn hans era sumir finir en
aðrir ekki, eins og gengur.
Sigríður Margrét Guðmundsdóttir í Krist-
al á Stöð 2 er miklu virkari umsjónarmaður
en Jónatan, vinnur texta sjálf um flesta efn-
isþætti, auk þess sem hún spyr listamenn-
ina beint um vinnu þeirra. Engir miUiliðir
og engir rammar. Þetta gerir það að verkum
að hvert efni fær -
eða virðist fá - mun
lengri umfjöllunar-
tíma í Kristal en
Mósaik og þátturinn
virkar meira lifandi
hjá henni en honum,
auk þess sem hún er
afslöppuð og líður
vel í mynd.
Talsverður mun-
ur er líka á kvik-
myndatöku í þáttunum tveimur og munar
þar sjálfsagt mest um Jón Karl Helgason
sem vinnur með Sigríði Margréti. Lengi hef-
ur ergt leikhúsáhugafólk hvað brot úr sýn-
ingum í sjónvarpi gefa slæma mynd af sýn-
ingunni I heild. Einhvem veginn hefur
Kristalteymið yfirunnið þerman vanda með
smekklegri og kannski fyrst og fremst vel
undirbúinni og hugsaöri kvikmyndatöku.
Goncourt-verðlaun
Fremstu bókmenntaverðlaun Frakka
vora veitt í vikunni sem leið, Goncourt-
verðlaunin sem hafa verið veitt í tæp 120 ár.
Þau hlaut að þessu sinni rithöfundurinn
Jean Echenoz fyrir skáldsöguna Je m’en
vais eða Ég er farinn. Ekki fær verðlauna-
hafmn peningaupphæð sem orð er á ger-
andi en hann getur verið viss um að bók
hans muni margfaldast í sölu.
Verðlaunabókin er eins konar leynilög-
reglusaga og segir frá gaUeríeiganda á sex-
tugsaldri sem lifir í þægindum, umvafínn
fögram konum, en leggur allt í einu land
imdir fót og heldur til norðurheimskautsins
til að leita að listaverkum Inúíta á löngu yf-
irgefiiu skipi sem frosið er fast í heim-
skautaísnum.
Afall
Halldór Bjöm
Runólfsson er að
vonum sár fyrir
hönd listfræðinga
yfir því að fint fólk
úti í bæ skuli fá að
velja listaverk á
sýningarnar Þetta
vil ég sjá í Gerðu-
bergi. Eins og kem-
ur fram í grein í
Morgunblaðinu á
miðvikudaginn var þurfti hann beinlínis
áfallahjálp til að jafna sig á þessari svív-
irðu, enda ætti slíkt val að sjálfsögðu að
vera einkaréttur hans og kollega hans.
Halldór Bjöm vitnar í grein sinni í Pass-
íusálma Hallgríms Péturssonar máli sínu til
stuðnings, eins og réttlátir menn hafa gert
síðan á 17. öld, en bókmenntafræðingur get-
ur ekki stillt sig um að benda á aö hann fer
rangt með tilvitnun í 22. sálm. Rétt er hún
svona:
m
Hvaö höföingjamir hafast aö,
hinir meina sér leyfist þaö.
En ekki „hinum trúi ég líðist þaö“ eins og
stendur hjá Halldóri Bimi.
Leitin að vísbendingu
um vitsmunalíf í alheim-
inum.
Þetta er viðamikið nafn
á nýframsýndu leikriti á
Litla sviði Borgarleikhúss.
Eins og fram hefúr komið
í kynningum er þetta ein-
leikur og verkið ber þess
reyndar nokkur merki að
markmiðið með samningu
þess muni ekki síður hafa
verið að gefa fjölhæfri
leikkonu tækifæri til að
glansa á sviði en sam-
tímakrufiiingin.
Þrátt fyrir naftiið er viö-
fangsefnið bæði mjög stað-
og tímabundið. Lítið fer
fyrir niðurstöðu um vits-
munalíf í alheimimnn en
þess meira vitum við um
angur og baráttu stórborg-
arbúans (nútímakonunn-
ar) sem berst við að klífa
metorðastigann í uppa-
samfélaginu. Hún ber auk-
inheldur allar heimilisins
byrðar á bakinu og þar
kemur að hún klikkar á
„stopptakkann" og fríkar
út. Gerist pokakona á
strætum stórborgarinnar
og lítur aldrei til baka?
Eða hvað?
Megingallinn við verkið
er að það er eins og maður hafi heyrt þetta
allt áður. Verkið minnir oft á sjónvarpshand-
rit, skiptingar era hraðar og stöðugt koma
nýjar persónur til sögunnar í endurliti
Þrúðu yfir farinn veg. En þessi sögubrot ná
ekki að grípa mann og klisjumar era of áber-
andi. Auðvitað er í bland verið að fjalla um
ósköp trist tilvera en höfundurinn, Jane
Wagner, léttir andrúmsloftið með glettnisleg-
um þankabrotum og smámyndum sem sýna
ekki síður skoplegu hliðamar og tilgangs-
leysið í þessu lífi. Samt er ekki gerð tilraun
til að kafa dýpra þannig að áhorfandinn læt-
ur sig örlög þessa fólks litlu skipta.
lund að útgangurinn á Þrúðu sé ekki
sem snyrtilegastur og hún sé bæði
skítug og rifin. Edda skiptir sem sé
ekki mn gervi þó að hún bregði sér í
önnur hlutverk, hún víkur ekki af
sviöinu allan tímann, búningurinn
er sá sami og hefúr hvorki stuðning
af forðun né hárgreiðslu, Málrómur,
látbragð og líkamsbeiting verður að
nægja til þess að sýna að ný persóna
sé komin til sögunnar. Helsti gallinn
á þessum öra skiptingum, án allra
hjálparmeðala, var að stundum tók
dálítinn tíma að átta sig á þessu per-
sónugalleríi og ekki var alltaf ljóst
hvaða persóna var á ferðinni.
Engum kemur á óvart þó að Edda
skili kómfskum hliðum hlutverk-
Einna með glans en það sem ber til
tíðinda hér er að hún spilar allan
skalann og nær ekki síður góðum
tökum á dapurlegri hliðum þeirra.
Hún bregður sér í hlutverk lífs-
þreyttra karla, uppreisnaranglings,
gamalmenna og gleðikvenna eins og
ekkert sé og leikur jafnvel samtöl á
milli þesscira persóna þannig að áhorf-
andinn skynjar fleiri persónur á svið-
inu í einu. Leikmyndin er hlutlaus en
mikið lagt upp úr lýsingu í skiptingum
og einstökum atriðum til þess að
breyta umhverfmu.
Handleiðsla Maríu Sigurðardóttur
leikstjóra er mjúk og hún leyfir per-
sónulegum leik Eddu að blómstra.
Sýningin verður þannig fyrst og fremt
að teljast sigur Eddu. Eins og sagt var í upp-
hafi er burðarverk leikritsins vel til þess fall-
ið að gefa mikilhæfri leikkonu færi á að
glansa. Og það gerir Edda.
Leikfélag Reykjavíkur sýnir á Litla sviði Borg-
arleikhúss:
Leitin að vísbendingu um vitsmunalíf ■ al-
heiminum
Höfundur: Jane Wagner
íslenskun: Gísli Rúnar Jónsson
Hljóð: Baldur Már Arngrímsson
Lýsing: Lárus Björnsson
Leikmynd og búningar: Elín Edda Árnadóttir
Leikstjóri: María Sigurðardóttir
Edda Björgvinsdóttir glansar í hlutverki sínu. DV-mynd E.ÓI.
Edda Björgvinsdóttir fær hér mikið og
ögrandi verkefni því að auk þess að leika
Þrúðu gömlu (sem varla er þó svo ýkja göm-
Leiklist
Auður Eydal
ul), pokakonuna sjálfa, leikur hún allmargar
aðrar persónur sem við sögu koma bæði
beint og óbeint.
Áhorfandinn verður að gera sér í hugar-
Að horfa á sig í spéspegli
Það var ekki ráðist á garðinn þar sem
hann er lægstur þegar stjóm Kaffileikhúss-
ins ákvað að ráða mann til að semja söngleik
„þar sem tekið væri á þjóðareinkennum ís-
lendinga, gleði og sorgum þjóöarinnar, sögu
hennar og lifsstU". Þessi umfangsmikli efni-
viður átti aö komast fýrir í hefðbundinni
leiksýningu sem, eins og alþjóð veit, má ekki
taka miklu meira en tvær klukkustundir í
flutningi. Einnig þurfti höfúndurinn að taka
tillit til þess að sýningin átti að fara fram í
húsakynnum Kaffileikhússins og takmarkar
það mjög fjölda leikara.
Líklega hefði ekki verið hægt að finna
heppilegri mann í þetta vandasama verk en
Karl Ágúst Úlfsson. Hann er lunkinn textahöf-
undur og góður húmoristi og hefur auk þess
langa reynslu í því að matreiða þjóðina ofan í
þjóðina ef svo mætti að orði komast. f Ó, þessi
þjóð er fortíð og nútíð blandað saman á einkar
skemmtilegan hátt. Þaö sem einkennir nútíma
íslendinga er heimfært upp á forfeður þjóðar-
innar með góðum árangri og ein helsta niður-
staða verksins er sú að við höfúm þrátt fyrir
allt lítið breyst í aldanna rás.
Hjálmar H. Ragnarsson hefúr oft áður sýnt
að honum lætur vel að vinna í leikhúsi og
tónlist hans í Ó, þessi þjóð er engin undan-
tekning. Umíjöllunarefnið gerir þá kröfu að
tónlistararfurinn sé nýttur og það gerir
Hjálmar á listilegan hátt. Kunnugleg stef
hljóma í bland við ný og mörg lögin era sér-
lega grípandi. En tónlistin er alls ekki auð-
veld og á einstaka stað gætti óöryggis í söng
sem væntanlega lagast með fleiri sýningum.
Píánóleikur Óskars Einarssonar var hins
vegar öryggið uppmálað og hann á einnig
heiðurinn af útsetningu tónlistarinnar.
Leikaramir sem sjá um að miðla þessari
gamansömu útfærslu á fslandssögunni era
fjórir, enda datt Karl Ágúst niður á þá
snjölfu iausn að láta landvættimar rekja sög-
una. Sjálfur er hann í hlutverki Bergrisans
en aðrir leikendur era Erla Ruth Harðardótt-
ir, Vala Þórsdóttir og Agnar Jón Egilsson.
Þjóðin þekkir þegar ágæti Karls Ágústs sem
gamanleikara og sama má raunar segja um
Erlu Ruth sem var hluti Spaugstofugengisins
á liðnum vetri. Hún hefur næma tilfinningu
Gamansöm útfærsla á íslandssögunni. Agnar Jón Egllsson og Erla Ruth Harðardóttir f hlut-
verkum sínum. DV-mynd Hilmar Þór
fýrir tímasetningum sem er grandvallarskil-
yrði í gamanleik og býr að auki yfir blæ-
brigðaríku látbragði. Skiptingar milli hlut-
verka vora því áreynslulitfar og leikurinn
Leiklist
Halldóra Friðjónsdóttir
fjölbreyttur. Vala Þórsdóttir er gædd sömu
hæfileikum og raunar furðulegt að hún skuli
ekki sjást oftar á sviði en raun ber vitni.
Agnar Jón Egilsson er reynsluminnsti leik-
arinn og gætti þess nokkuð. Leikur hans var
helst til einhæfur en var bættur upp með
góðum söng.
Brynja Benediktsdóttir leikstjóri þekkir
orðið vel rýmið í Kaffileikhúsinu og nýtir
það hugvitssamlega. Lausnir varðandi bún-
inga og sviðsmuni vora bráðskemmtilegar
og rík áhersla lögð á að skiptingar tefðu
aldrei framvinduna. Auðvitað vora atriðin
misskemmtileg og sum hefði mátt stytta.
Önnur vora einstaklega vel heppnuð og næg-
ir þar að nefna senu sem var leikin í anda
þöglu myndanna og aðra þar sem leikurinn
var „talsettur". Landnámið og fyrstu aldir ís-
landssögunnar era reyndar nokkuð fyrir-
ferðarmiklar en líklega má skrifa þá slagsíðu
á þá einfoldu staðreynd að brátt fer í hönd af-
mælisárið mikla þegar haldið verður upp á
landafúndi og kristnitöku með pompi og
pragt. Ó, þessi þjóð tekur á hvora tveggja og
því kæmi ekki á óvart ef sýningin ætti eftir
að gera víðreist árið 2000.
Kaffileikhúsið í Hlaðvarpanum sýnir:
Ó, þessi þjóð eftir Karl Ágúst Úifsson og
Hjálmar H. Ragnarsson
Lýsing: Ævar Gunnarsson
Tónlistarstjóri: Óskar Einarsson
Leikmynd og búningar: Rannveig Gylfadóttir
Leikstjórn: Brynja Benediktsdóttir