Dagblaðið Vísir - DV - 19.11.1999, Blaðsíða 11

' FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 1999
enning
Það sem þjóðsagan
þegir um
í Sögubroti af Árna á
Hlaðhamri sem er að
finna í Þjóðsögum Jóns
Árnasonar (H. bindi) segir
frá Áma nokkrum, bónda
í Hrútafirði, sem myrti
tengdason sinn með
grimmilegum hætti. Björn
Th. Bjömsson, okkar
helsti höfundur á sviði
sögulegra skáldsagna, hef-
ur nú tekið þessa gömlu
sögu til handargagns og
lagt út af henni í bók sinni
Hlaðhamri.
í sögu Björns er Árni
nefndur Kársson og er hið
mesta illmenni. Hann er
kjaftfor, skapbráður með
afbrigðum, þjófóttur, orð-
Ijótur og heiftrækinn.
Ástæðumar fyrir skap-
brestunum er að flnna í
uppvexti hans og ytri að-
stæðum; fátækt, harð-
neskja og vanmáttur hafa
mótað hann og gert hann
illan. Bamsmóðir hans
kemur dóttur þeirra, Guð-
rúnu, bamungri til hans í
fóstur og upp frá því snýst
sagan um uppeldi hennar,
baráttu hins einstæða foð-
ur við að afla mjólkur og
matar og hvemig sam-
band þeirra feðgina þró-
ast. Ámi reynist eiga
blíðu til í forhertum huga
sínum, ungviðiö snertir viðkvæman
streng í honum eins og í Bjarti í
Sumarhúsum forðum. Hann elskar
dóttur sína takmarkalaust á sinn
eigingjarna hátt. Hann viil helst
halda henni kyrri og einangraðri á
bænum, sefur uppí hjá henni og við-
hefur jafnvel ýmsa ósæmilega til-
burði við hana. Guðrún litla elskar
fóður sinn og virðir meðan hann er
miðpunktur tilveru hennar. Eftir
því sem hún eldist og kynnist heim-
inum tekur viðhorf hennar stakka-
skiptum. Sjálf segist hún hafa orðið
fullorðin á einum degi. Þegar að
henni er vegið er heiftrækni hennar
engu minni en föður hennar.
Framvinda sögunnar er hæg
framan af og nostrað við hvert smá-
atriði. Margar sérlundaðar og eftir-
minnilegar persónur stiga fram í
sögunni, s.s. sýslumaðurinn á Bæ
sem er fulltrúi hins spillta dansk-ís-
tilburði. Vel má ímynda
sér hvað sá gamli hefur
hugsað sér með hana ef
hann hefði fengið að ráða
og e.t.v. er skýringanna á
afbrýði hans gagnvart
tengdasyninum þarna að
leita.
Rómuð stílgáfa Björns
nýtur sín stórvel í fomlegu
orðfæri persóna og sögu-
manns. í textanum eru
allskonar skringileg orð,
nafhgiftir og heiti á amboð-
um ýmsum sem nú eru
flestum gleymd. Það er
orðaforðanum og stílnum
að þakka að lesandinn get-
ur horfið aftur um þrjár,
fjórar aldir og fundið súran
mygluþefinn í moldarkof-
unum leggja fyrir vitin.
Stundum koma fyrir ör-
stutt myndræn innskot frá
sögumanni sem einnig
sýna gott vald á tungumál-
inu. Alúð er lögð við
samtölin í
sögunni
sem lífga
upp á og
varpa ljósi
á persón-
urnar þótt
þau séu
stundum
innihaldsrýr
og verði full-
"7 löng. Mikið er
um blót og ragn,
tilsvör eru hnyttin en það er svo
skrýtið að þau enda næstum öll á
upphrópunarmerki!
Bjöm lýsir vandlega því sem
þjóðsagan þegir um. Atburðir henn-
ar tala sínu máli en tilgangur
Bjöms er að skýra aðdraganda
þeirra út frá aðstæðum og ástriðum
þessa fólks. Persónur sem ekkert
eru nema nöfn á gulnuðum blöðum
fá líf og lit, skáldleg innsýn er veitt
i hugarheim þeirra. í bókinni birt-
ast skemmtUegar og sannfærandi
lýsingar á lífi fólks fyrr á öldum,
kotbúskap og hjásofelsi í hnúskótt-
um rúmbálkum. Þetta er saga sem
ljúft er að lesa í skini lýsislampa.
Björn Th. Björnsson
Hlaðhamar
Mál og menning 1999
Björn Th. Björnsson.
lenska yfirvalds, Valgerður hús-
freyja í Hlíð sem er stórlát og lætur
ekki bugast af fátækt og andstreymi
og Finna formaður í Bænhúsvík en
hún er mikiU kvenskörungur. Sag-
an leiðir í ljós gríðarlegan stétta-
mun sögutimans og teflir fram and-
stæðum eins og yfirvaldi og alþýðu,
sakleysi og iUsku, harðneskju og
blíðu. Ulska Árna á sér engin tak-
mörk og þegar hann dvelur í fang-
Bókmenntir
Steinunn Inga Óttarsdóttir
elsinu er hann orðinn eins og dýr.
Sakleysi Guðrúnar er alveg yfir-
gengUegt; í textanum er ýjað að
kynferðislegri áreitni fóður hennar
en hún ber ekkert skynbragð á þá
Inn í annan heim
Benedikt búálfur heitir fyrsta
bamabók Ólafs Gunnars Guðlaugs-
sonar og gerir hann bæði myndir og
texta. í þessu ævintýri fáum við að
kynnast stelpunni Dídí sem verður
vinkona búálfsins Benedikts og fer
með honum inn í gamalt, holt tré en
það er leiðin tU Álfheima. Ferðin
verður viðburðaríkari en efni stóðu
tU því dökkálfar hafa rænt tannálf-
inum og í áifabyggðinni fær hver
álfurinn á fætur öðrum tannpínu.
Benedikt og Dídí leggja af stað tU
að bjarga málunum og i för með
þeim slæst drekinn Daði sem lítur
ógurlega út en er í raun sauðmein-
laus grænmetisæta. Það er svo Dídí
sjálf sem sigrar hið Ula með góðum
og faUegum hugsunum. Það fannst
mér reyndar full kvenleg og hógvær
hertækni, nú í aldarlok, þegar stelp-
um veitir ekki af að vera sterkar á
sveUinu á fleiri sviðum. Atburða-
rásin er spennandi og frásögnin
fjörleg og fyndin. Bókin ætti að
höfða til barna frá fimm ára aldri og
hún sló svo sannarlega í gegn hjá
yngri kynslóðinni á mínu heimUi.
Ólafur Gunnar hefur lært mynd-
list og auglýsingatéiknun og fer vel
á því að hann myndskreyti söguna
Bókmenntir
Margrét Tryggvadóttir
sjálfur. Það er nú einu sinni svo að
heimur þeirra bóka þar sem sami
maður hefur gert myndir og texta
verður oftast heUdstæðari en þegar
verkið er unnið í samvinnu tveggja
einstaklinga. Myndir af persónun-
um eru litaðar í tölvu en bakgrunn-
urinn er ýmist litaður 1 tölvu eða
með vatnslitum. Mér finnst sá hluti
myndanna sem litaður er með
vatnslitum mun betri en tölvulituðu
myndirnar, en gaUinn er sá að stUl-
inn á vatnslitamyndunum er of ólik-
ur teiknimyndalegum tölvumynd-
unum tU þess að það virki vel sam-
an. Mergur málsins er þó hitt að
með þessum teiknimyndalegu per-
sónum er bókin í engu frábrugðin
öllu því fjölþjóðlega bamaefni sem á
okkur dynur alla daga. Það finnst
mér einkum bagalegt í þeim hluta
verksins sem gerist i mannheimum.
Þar er hvergi merki um ísland,
klæðnaður Dídíar samræmist iUa
íslenskri veðráttu og aldrei hef ég
séð holt tré hér á landi. Spumingin
er hvort við eigum kröfu á að bæk-
ur gerðar fyrir íslensk börn endur-
spegli íslenskan veruleika. Mér
finnst að svo sé.
Ólafur Gunnar Guðlaugsson
Benedikt búálfur
Mál og menning 1999
11
Full búð af nýjum vörum
Opiö:
mán.-fim. 10-18
föstudaga 10-19
laugardaga 10-18
‘ 13-17
Oxford Street
Faxafeni 8 1
Kjólar
toppar
pils
jakkar
peysur
buxur
...........""..
OXFORD STREET
sími: 533 1555
5 stálpottar í setti
• Þrefaldur botn
• Má setja í
uppþv°ttavél
• Hitaeinangruð handföng
Tilboð
4.870 kr
HUSASMIÐJAN
Sími 525 3000 • www.husa.is
staðgreiðslu-
og greiðslukortaafsláttur aW mllli hlminSo
og stighœkkandi
^ ^ Smaauglysingar
birtingarafsláttur
PVi
550 5000