Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1999, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 20. DESEMBER 1999
15
Veðrabrigði
Upplýsingabylt-
ing, hnattvæöing
og líftækni eru
timanna tákn.
Þau grípa nú inn í
líf fólks, umhverfi
og samfélagsþró-
un hvert með sín-
um hætti. Margir
hafa beig af hnatt-
væðingmmi og of-
ríki fjölþjóðafyrir-
tækja og óttast að
verða sviptir
möguleikum til að
hafa áhrif á eigin
lifsskilyrði og
framtíð. Það eru
réttmætar áhyggj-
ur og af þeim hef-
ur sprottið árang-
ursríkt andóf al-
mennings. Aukin upplýsing, frjáls
félagasamtök og stuðningur fjöl-
miðla koma þar við sögu. Hér
verða nefnd þrjú dæmi um lýð-
ræðislega vakningu og árangurs-
rika baráttu fjöldasamtaka sem
breytt getur gangi mála til fram-
búðar.
Umhverfisvakningin hérlendis
Á örfáum árum hefur almenn-
ingur á íslandi vaknað til vitund-
ar um þau gæði sem felast í víð-
emum hálendisins og lítt meng-
uðu umhverfi hafs og lands. Hér
hafa sprottið upp lýðhreyfingar og
fjöldasamtök sem láta sig þessi
mál varða. Stórfyrirtæki sem beita
fyrir sig skammsýnum stjórnmála-
mönnum eiga allt í einu ekki jafn
óskoraðan völl og áður.
Krafan um skýrar leikreglur
þar sem umhverfið er einhvers
metið verður æ háværari. Krafan
um að Fljótsdalsvirkjun fari í lög-
formlegt umhverfismat nýtur
fjöldastuðnings. Útsala á orkulind-
um landsmanna í skjóli viðskipta-
leyndar er fordæmd. Ráðamenn og
flokkar, sem ekki virða almennar
leikreglur og taka skammtíma-
hagsmuni fram yfir umhverfis-
vernd og hlífð við landið, falla
hratt í áliti. Staða Framsóknar-
flokksins er skýrt dæmi
um þetta. Átökin um há-
lendið eru rétt að byrja.
Viöskiptastofnun á
brauðfótum
Alþjóðaviðskiptastofnun-
in (World Trade Organ-
ization) sem óx upp úr
GATT-samningaferlinu
hefur orðið tákn fyrir
ófýðræðisleg vinnubrögð
og ítök fjölþjóðafyrir-
tækja. í stofnsáttmála
WTO eru umhverfismál-
in sett á þriðja farrými
og lokuð inni í valda-
lausri nefnd. Gegn þessu
hafa umhverfísverndar-
samtök víða um heim
skorið upp herör. Banda-
menn þeirra koma meðal
annars frá verkalýðsfélögum og
trúfélögum sem setja spurningar-
merki við hnattvæðinguna í nú-
verandi mynd.
Þessum samtökum tókst með
vel skipulögðu starfi og gagn-
kvæmum tengslum að notfæra sér
innri mótsagnir innan WTO og
hleypa upp ráðherrafundinum í
Seattle á dögunum. Risinn sem
átti að leggja undir sig nýjar lend-
ur reyndist á brauðfótum og á sér
varla viðreisnar von í bráð.
Erfðabreyttar afurðir í mótbyr
Líftækni og erfðabreytingar eru
stærsta landnámið í rannsóknum
og fjárfestingum nú um stundir.
Þeir sem djarftækastir eru á þeim
vettvangi ætla sér mikinn hlut og
skjóttekinn gróða. Möguleikar
erfðatækninnar á sviði læknavís-
inda og matvælaframleiðslu hafa
verið málaðir í sterkum litum. Af-
urðir erfðabreyttra lífvera þykja
gróðavænlegar og fjölþjóöafyrir-
tæki vilja sem minnst af varúðar-
ráðstöfunum vita vegna þessarar
nýju tækni.
En skjótt skipast veður í lofti.
Umhverfis- og neytendasamtök
hafa varað við óheftri sölu erfða-
breyttra afurða. Almenningur hef-
ur lagt við
hlustir. Bylting
hefur orðið í
viðhorfi til þess-
arar nýju
tækni, fyrst í
Vestur-Evrópu
en nú einnig í
Norður-Amer-
íku. Söluaðilar,
verslanir og
veitingahúsa-
keðjur keppast
nú við að aug-
lýsa að engar erfðabreyttar afurð-
ir séu í hillum þeirra eða á mat-
seðlum.
Ráðandi öfl hérlendis ættu að
gefa gaum að þessum veðrabrigð-
um. Það er ekki víst að hótanir
um lögregluvald og sveitir Norður-
víkings til að berja á umhverfis-
verndarfólki séu þjóðráð.
Hjörleifur Guttormsson
„Þaö er ekki víst að hótanir um lögregluvald og sveitir Norðurvíkings til að berja á umhverfisverndarfólki séu
þjóðráð," segir m.a. í lok greinarinnar. - Norðurvíkingur við æfingar á auðnunum.
Kjallarinn
Hjörleifur
Guttormsson
fyrrv. alþingismaður
„Útsala á orkulindum landsmanna
í skjóli viðskiptaleyndar er for■
dæmd. Ráðamenn ogflokkar, sem
ekki virða almennar leikreglur og
taka skammtímahagsmuni fram
yfír umhverfísvernd og hlífð við
landið, falla hratt í á!iti.u
Vegið að æru
Annað bindi ævisögu Stein-
gríms Hermannssonar er gefið út
nú fyrir jólin. Ætla Steingrímur
og höfundur bókarinnar, Dagur
Bergþóruson Eggertsson, að hafa
gott upp úr jólasölunni í annað, en
þó ekki síðasta sinn. Það er þeim
svo sem frjálst að gera, en gaman-
ið kámar þegar æra látins manns
á að fylgja með í kaupunum.
í þriðja kafla bókarinnar er
fjallað um alræmd mál frá þeim
tíma er Steingrímur Hermannsson
var framkvæmdastjóri Rann-
sóknaráðs ríkisins. Mál þessi voru
á sínum tíma kölluð „grænbauna-
málin" og snerust í stuttu máli um
að Steingrímur lét Rcmnsóknaráð
ítrekað greiða fyrir persónuleg út-
gjöld sín.
Segir bókarann mistækan
í bókinni bregður hins vegar
svo viö að Steingrímur er orðinn
nánast alsaklaus af öllu saman og
ævisagnaritarinn kannar ekki þau
gögn sem fyrir liggja en skrifar
þess í stað einhliða hetjusögu í ætt
við konungabókmenntir miðalda.
Steingrímur viðurkennir að ein-
hverjir reikningar hafi verið
hæpnir, en lætur lesandann halda
að það hafi ekki verið viljandi af
sinni hálfu. Það sem þó er sláandi
er að Steingrímur skellir í raun
allri skuld á bókara Rannsókna-
ráðs, sem nú er
látinn. ítrekað er
þess getið að
bókarinn hafi
gert þessi eða
hin mistökin og
að hann hafi ver-
ið „mistækur",
en Steingrímur
lætur sem hann
hafi sjálfur haft
hreinan skjöld.
Þessi aðferð
Steingríms við
að hreinsa sig af
þessu ljóta máli er af hans hálfu
ný, en um leið afar smekklaus.
Steingrími væri réttast að líta
sér nær, og höfundi bókarinnar
væri hollt að skoða nokkrar stað-
reyndir málsins. Þeir sem það
gera geta tæplega dregið þá álykt-
un að bókarinn hafi valdið Stein-
grími þeim vandræðum sem hann
lenti í vegna þessa.
Grænar baunir
Steingrímur keypti grænar
baunir og annan mat fyrir Surts-
eyjarfélagið, en hann var formaður
þess félags. Maturinn var handa
„Steingrímur viðurkennir að ein-
hverjir reikningar hafí verið hæpn-
ir, en lætur lesandann halda að
það hafí ekki verið viljandi af
sinni hálfu. Það sem þó er sláandi
er að Steingrímur skellir í raun
allri skuld á bókara Rannsókna-
ráðs, sem nú er látinn.“
látins manns
mönnum sem unnu
fyrir félagið, en
reikningur vegna
kaupanna fannst
hins vegar í bók-
haldi Rannsókna-
ráðs. Þar voru
grænu baunimar
skráðar á bifreið
ráðsins sem viðhald!
Er með ólíkindum
að Steingrímur
reyni að skjóta sér
undan ábyrgð á því
að reikningar af
þessu tagi fmnist í
bókhaldi Rann-
sóknaráðs.
Steingrimur átti
sjálfúr gamlan
jeppa en Rann-
sóknaráð nýlegan
fólksbíl sem Steingrímur hafði til
afnota. Það ár sem Ríkisendur-
skoðun rannsakaði sérstaklega,
árið 1969, var þessi nýlegi fólksbíll
skráður á verkstæði í 342 klukku-
stundir, eða næstum klukkustund
á dag allt árið um kring! í bók-
haldi Rannsóknaráðs fundust
reikningar þar sem búið var að
strika yfir númerið á einkabíl
Steingríms og setja númerið á bil
Rannsóknaráðs í staðinn til að
þeir yrðu greiddir af Rannsókna-
ráði. Varla ætlar Steingrímur að
halda því fram að bókari ráðsins
hafi tekið upp á því?!
Símkostnaður Rannsóknaráðs
var afar mikill og þurfti Steingrím-
ur að endurgreiða hluta hans vegna
persónulegra nota.
Bensínkostnaður Rann-
sóknaráðs var einnig
mikill og ef marka má
bókhald þess eyddi
fólksbíll ráðsins 16 litr-
um á dag hvem einasta
dag ársins. Auk þessa
var ferðakostnaður og
risna jafnvel mun meiri
en hjá flestum ráðu-
neytum.
Eitt ár af tuttugu
Ekki er rúm í stuttri
grein til að rekja alla
þessa sögu, en hér að
ofan em þó sýnishom
af þeim fjölmörgu at-
hugasemdmn sem Rík-
isendurskoðun gerði
við reikninga Rann-
sóknaráðs það eina ár sem þeir
voru teknir til sérstakrar athugun-
ar. Steingrímur Hermannsson sat
hins vegar í stóli framkvæmda-
stjóra í rúm tuttugu ár og hefði ver-
ið fróðlegt á sjá úttektir á öllum
þeim árum.
í stað þess að leggja spilin á borð-
ið i ævisögu sinni og viðurkenna
loks það sem miður hefúr farið er
þar tekinn sá kostur að skella skuld-
inni að mestu á mann sem ekki get-
ur svarað fyrir sig. í seinni tíð hafa
ævisögur síður verið í þeim mærð-
ar- og lofsöngsstíl sem áður var.
Þessi bók er þó augsýnilega aðeins
rituð í þeim tilgangi að gera verk
Steingríms sem mest og best.
Haukur Þór Hauksson
Kjallarinn
Haukur Þór
Hauksson
viðskiptafræðingur
Með og
á móti
Möguleikar íslendinga
í úrslitakeppni Evrópumóts
landsliða?
íslenska landsliðið í handknattleik
tekur f fyrsta skipti þátt í úrslita-
keppninni. Liðið leikur í riöli meö Svf-
um, Króötum, Dönum, Slóvenum og
Portúgölum. Þaö veröur fróölegt aö
sjá hvernig okkar mönnum reiðir af f
keppninni.
Möguleikarnir
eru mjög göðir
„Ég held að möguleikamir séu
mjög góðir á að ná góðum ár-
angri. Að mínu mati eru tvær
erfiðar þjóðir í riðlinum og þar á
ég við Svía og
Króata sem
leika á heima-
velli. Eins og
staðan er í dag
er alls ekki
óraunhæft að
tala um þriðja
sætið og með
smáheppni
gætum við lagt
annaðhvort
Svía eða
Króata. Um fs-
lenska liðið má segja að það er
skipað nánast atvinnumönnum í
allar stöður fyrir utan Bjarka
Sigurðsson. Það er gaman til
þess að vita að strákamir eru að
standa sig vel i Þýskalandi og
það kemur sér að sjálfsögðu vel
fyrir landsliðið. Að auki er Guð-
mundur Hrafnkelsson að verja
vel og það er ekki síður mikið at-
riði. Liðið hefur á að skipa sterk-
um mönnum f allar stöður en
þetta er svo síðan spurning urn
hugarfarið áður en lagt er af
stað. Liðið hefur allt til að bera
og nota verður tímann vel fram
að móti.“
Þorbergur
Aðalsteinsson,
þjálfari Víkings í
handbolta.
Guðjón
Guömundsson,
íþróttafróttamaður
á Stöð 2.
Getur brugðið
til beggja vona
„Fyrirfram teljast möguleik-
arnir þokkalegir en hins vegar
eru blikur á lofti. Það eru lykil-
menn meiddir, bæði Bjarki og
Valdimar og
Dagur á einnig
ennþá við
meiðsli að
stríða. Fyrir í
dag eigum við
Aron Krist-
jánsson en höf-
um enga sam-
bærilega leik-
menn eins og
staðan er núna
við Valdimar
og Bjarka. Af
þessum sökum
gæti þetta orðið svolitið erfitt.
Hinu er ekki að leyna að það
hlýtur að vera lag hjá íslenska
liðinu í þessari keppni. Einfald-
lega vegna þess að sænska liðið
er komið á ellistyrk og það sama
verður að vissu leyti sagt um
Rússa. Þau lið sem hafa verið að
bera af í Evrópu á síðustu árum
eru að klára sinn feril. Ég bendi
líka á það að íslendingar eru í
mjög erfiðum riðli og höfum ekki
heldur verið að vinna þessar
stórþjóðir nema öðru hvoru. Það
getur því hæglega brugðið til
beggja vona vegna þess að við
eigum ekki menn sem hafa nægi-
lega reynslu til að taka við þess-
um stöðum sem eru vandamál.
Einnig vil ég segja að menn hafa
ekki verið ánægðir með leik-
mann eins og Dag Sigurðsson
undanfarin ár með landsliðinu
en staðan er bara einfóld. Hann
er besti leikstjórnandi sem viö
eigum og það er enginn sjáanleg-
ur eins og er til að taka hans
stöðu í íslenska landsliðinu
nema hugsanlega Aron Krist-
jánsson, aðrir eru langt, langt,
langt frá því að geta staðist hon-
um snúning." -JKS