Dagblaðið Vísir - DV - 20.04.2000, Blaðsíða 11

11
FIMMTUDAGUR 20. APRÍL 2000_____________________________________
JO'V Skoðun
wmmm
Hrunadans
Ég er einn þeirra sem hef átt
erfitt með að skilja verðlagningu
hlutabréfa síðustu misseri. Rótgrón-
ar reglur og lögmál hafa verið þver-
brotin og fátt bent til að skynsemi
hafi ráðið ferðinni. Þegar vinir og
kunningjar hafa leitað til mín eftir
ráðum varðandi fjáifestingu í hluta-
bréfum hefur mig sett hljóðan,
aldrei þessu vant, og reynt að benda
á sæmilega stöndug fyrirtæki sem
eiga sér sögu og hafa skilað þokka-
legri afkomu undanfarin ár. Þetta
hafa hins vegar ekki þótt góð ráð -
fyrirtækin ekki spennandi á tímum
„spútnik" fyrirtækja sem þekkja
engin mörk.
Það hefur ekki verið sérlega
skemmtilegt á undanfórnum mán-
uðum og misserum að viðurkenna
fyrir þeim sem sótt hafa eftir ráðum
um hlutabréfafjárfestinga að ég
hreinlega skilji ekki verðlagningu á
mörgum bréfum. Ég hef ekki með
nokkrum hætti áttað mig á hvernig
mörg fyrirtæki, og þá fyrst og
fremst internetfyrirtæki og líf-
tæknifyrirtæki, eru verðlögð.
Allt sem ég hef lært í gegnum
árin, í skóla og sem blaðamaður,
hefur verið þverbrotið. Og þess
vegna hafa vinir og kunningjar leit-
að á náðir annarra en mín um ráð -
ráðleggingar manns sem virðist
ekki fylgjast með tíðarandanum eru
óspennandi og ótrúverðugar.
Hrap á erlendum hlutabréfamörk-
uðum i liðinni viku voru því nokk-
ur uppreisn æru fyrir mig og raun-
ar hafði ég áður sótt huggun í þá
staðreynd að nokkrir sérfræðingar
á verðbréfamarkaði, sem ég þekki
ágætlega, voru orðnir jafnringlaðir
í hrunadansinum og undirritaður.
Ný aðferðafræöi
Og fyrir nokkrum vikum var hug-
hreystandi að lesa Óðin sem er gam-
all kunningi minn frá þeim tima er
ég var á Viðskiptablaðinu. Óðinn
benti á að ný aðferðafræði við fjár-
festingu í hlutabréfum hefði rutt sér
til rúms hér á landi. Hann hafði
miklar efasemdir um hversu holl
hún væri þegar til lengri tíma er lit-
ið fyrir hlutabréfamarkaðinn og
fjármálamarkaöinn í heild: „Vissu-
lega hefur mörgum tekist að hagn-
ast vel á því að beita hinni nýju að-
ferðafræði en vegna hennar eiga ör-
ugglega margir eftir að tapa stórum
fjárhæðum í happaleik hlutabréf-
anna. Aðferðafræðin á ekkert skylt
við aðrar reglur eða hugmyndir
manna um hvað eigi að ráða við
kaup og sölu hlutabréfa. En aðferða-
fræðin er einfóld þó það kunni að
vera flókið að fara eftir henni.“
Óðinn benti á að nú skipti mestu
að fyrirtækin væru „sexí“: „Engu
eða litlu skiptir hver rekstrarárang-
urinn er eða hvaða möguleikar eru
á framtíðarhagnaði. Eina krafan
sem er gerð er er að fyrirtækið eigi
möguleika á að komast í tísku -
verði sexí í hugum fjárfesta sem á
eftir koma. Þannig er tískan farin
að skipta meira máli en arðsemi
rekstrar. Komist fyrirtæki i tísku
hækka hlutabréfin upp úr öllu valdi
og þar með er hægt að selja hluta-
bréfin með miklum hagnaði."
Þannig skiptir mestu fyrir for-
ráðamenn fyrirtækja að markaðs-
setja rétt gagnvart fjárfestum og
fjármálamarkaðinum. Tekjur og af-
koma eru talin aukaatriði í hinni
nýju aðferðafræði. Útlitið er fyrir
öllu.
„Óðinn óttast að verið sé að reisa
skýjaborgir sem muni hrynja áður
en langt um líður. En það skiptir
fjárfesta litlu svo lengi sem þeir eru
búnir að selja sín bréf og koma
þeim fyrir í öðrum og nýjum fyrir-
tækjum sem munu komast í tísku.“
Æði gullgrafarans
Á margan hátt er auðveldara að
ráðleggja fólki um kaup á hluta-
bréfum þegar verð þeirra er á nið-
urleið en þegar uppgangur er á
mörkuöum. Kemur þar tvennt til.
Annars vegar skapast oft góð
kauptækifæri við lækkun hluta-
bréfa og hins vegar er minni hætta
á að æði gullgrafarans renni á fólk
og ræni það allri skynsemi.
Almenningi er að vísu vorkunn.
Skipulega er spilað á gróðafíknina
af fjölmiölum og verðbréfamiðlur-
um. Fólki er boðið upp í hruna-
dans hlutabréfamarkaðarins með
loforðum um gríðarlegan gróða.
Verðbréfafyrirtækin ganga langt í
að auglýsa ávöxtun fortíðarinnar
sem þau vita að ekki er líkleg til að
nást í framtíðinni. Samhengi milli
ávöxtunar og áhættu er slitið í
sundur en almenningur fær glýju í
augun þegar verðbréfafyrirtæki
auglýsa tuga, jafnvel yfir eitt
hundrað prósent ávöxtun (en allt í
fortíðinni). Er nema von að margir
láti freistast.
Fjölmiðlar eru ekki síður dug-
legir við að kynda undir gullgraf-
araæðinu en verðbréfafyrirtækin.
Reglulega eru verðbréfamiðlarar
fengnir í sjónvarpsþætti til að ráð-
leggja um kaup og sölu á hlutabréf-
um. Svo langt er gengið að efnt er
til nokkurs konar keppni á milli
verðbréfamiðlara um hver skili
bestu ávöxtuninni yfir nokkurra
vikna tímabil.
Ábyrgðarleysi
Nú kann vel að vera að okkur
fjölmiðlungum fyrirgefíst ábyrgðar-
leysi af þessu tagi, vegna vanþekk-
ingar eða einfaldrar löngunar til að
bjóða upp á góðan skemmtun. En
það er ófyrirgefanlegt af verðbréfa-
miðlurum, sem eiga að vera sérfróð-
ir og með sæmilega dómgreind, að
taka þátt í leikaraskap af þessu tagi.
Og ég skil ekki hvernig stjómendur
verðbréfafyrirtækjanna, sem bera
ábyrgð á viðkomandi starfsmönn-
um - sem eru orðnir eins konar
skemmtikraftar í sjónvarpi - geta
með góðri samvisku leyft leikara-
skap sem þennan.
Skilaboðin sem verið er að senda
almenningi með „skemmtiþáttum“
af þessu tagi eru einfold: Það eru
gríðarlegir möguleikar til hagnaðar
í hlutabréfum og hlutabréf eru
skammtímafjárfesting. Beinlínis er
verið að hvetja almenning til að
stunda spákaupmennsku með hluta-
bréf.
Mikil verður ábyrgð „skemmti-
kraftanna“ á verðbréfamarkaðinum
þegar venjulegt launafólk, sem hef-
ur tekið boðskapinn trúanlegan,
stendur eftir með tvær hendur tóm-
ar - allt glatað.
Þau einföldu sannindi eru enn í
fullu gildi að hlutabréf eru í eðli
sínu áhættusöm fjárfesting og fyrir
almenning aðeins fjárfesting til
lengri tíma. Séu menn ekki tilbúnir
til að tapa öllu sem lagt er í hluta-
bréf henta hlutabréfasjóðir best eða
gamalgróin fyrirtæki sem eru fjár-
hagslega stöndug og skila góðri af-
komu miðað við verð hlutabréf-
anna. Sem betur fer er lögmálið
milli ávöxtunar og áhættu enn í
gildi hér á landi sem annars staðar.
„Skemmtiþættir“ verðbréfamiðlara
í sjónvarpi breyta þar engu um.
Elian fórnað fyrir Kúbu
„Svona á ekki
að fara með barn.
Það er grundvall-
arafstaðan í máli
Elians. Aftur-
haldssamir og ein-
angraðir kúb-
verskir stjórnar-
andstæðingar í út-
legð í Miami gera
dag eftir dag að-
skilnað fjölskyldu
að mannlegum harmleik. Kúbverjar
í útlegð eru nú mannræningjar.
Fidel Castro og stjórn hans hafa rétt
fyrir sér að því leyti að enginn hef-
ur sannað að drengnum muni líða
illa á Kúbu og Juan Miguel Gonza-
lez er ekki verri faðir þótt hann lifi
i kommúnistisku landi. Útlagarnir í
Miami njóta engrar samúðar meðal
annarra Mið-Ameríkumanna. Þeir
njóta ekki sama skilnings meðal
Bandaríkjamanna og þeir eru vanir.
Tími þeirra er útrunninn. Þeir
verða að sleppa drengnum. Nú
mynda þeir múr kringum Elian og
lengja harmleikinn. En það er göm-
ul útlagasveit í Miami sem stendur
andspænis Bandarikjunum þegar
hún hreytir þvert gegn skynsemi og
mannúðarsj ónarmiðum. “
Úr forystugrein Aftonbladet 15.
apríl
Einvígi við hægri
„Sveitarstjórnarkosningarnar á
Ítalíu hafa veikt Massimo D’Alema
svo mikið að
vinstri stjórn
hans lifir það
varla. Sveitar-
stjórnarmálin
voru látin víkja
vegna þess að
D’Alema gerði
kosningarnar
að einvígi við
hægri menn. Hann bauð upp á bar-
daga og tapaði, mest í hinum ríka
norðurhluta Íalíu. Sigurvegarinn er
Silvio Berlusconi sem var afskrifað-
ur af flestum þegar hann varð að
fara frá með skömm 1994 eftir að
hafa gegnt embætti forsætisráð-
herra skemur en eitt ár. En þrátt
fyrir ásakanir um spillingu og rétt-
arhöld hefur honum tekist að end-
urreisa bandalag með hinum óút-
reiknanlega stjórnmálamanni sem
felldi hann, Umberto Bossi. Bossi
berst fyrir auknu sjálfstæði N-ítaliu
og er jafnmikið vandamál fyrir höf-
uðborgina eins og hann er fyrir
samstarfsmenn sína.“
Úr forystugrein Aftenposten 18.
apríl
Hátt verð fyrir START-2
„Eftir nær sjö ára fum hefur
Dúman, neðri deild rússneska
þingsins, samþykkt START-2 sam-
komulagið um af-
vopnun kjarn-
orkuvopna. Sjálft
vopnaeftirlitið
heldur ekki frið-
inn. Á hnignunar-
skeiði kalda
stríðsins auðveld-
aði mildari af-
staða Míkhaíls
Gorbatsjovs í garð
Vesturlanda gerð vopnaeftirlits-
samninga. Vopnasamningar gera
heiminn öruggari að því marki að
þeir leiða til virkrar fælingar og
pólítískrar kurteisi. Staðfesting
Rússlands á START-2 sýnir að þrátt
fyrir ágreining um málefni eins og
Kosovo og írak geta löndin tvö enn
samið um mikilvæg málefni. Stað-
festingin sýnir að með Vladimir
Pútín við stjórnvölinn og nýkjörið
þing hans eiga Bandaríkin í fyrsta
sinn árum saman viðskipti við rúss-
nesk stjórnvöld sem geta leitt mál
til lykta. En það er satt að stjórn
Clintons þoldi skelfilega hegðun
Rússa á meðan Moskva var að
ákveða sig eins og til dæmis stríðið
í Tsjetsjeníu. Það er hátt verð.“
Úr forystugrein Washington Post
18. apríl