Dagblaðið Vísir - DV - 10.06.2000, Qupperneq 10

10
Skoðun
LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2000
I>V
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: Svelnn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Svelnsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Fáll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Oræn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar<g>ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Filmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endur-
gjalds. DV greiðir ekki viðmælendum fýrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Uppgjör kynslóðanna
Af langvinnri umræðu í fjölmiðlum um kjör aldraðra
mætti halda, að þjóðfélagið hafi hlunnfarið þennan ald-
urshóp umfram aðra aldurshópa í þjóðfélaginu. Er þá
vísað til þess, að síðustu ár hafa kjör aldi’aðra batnað
nokkru hægar en annarra hópa þjóðfélagsins.
Eflaust er nærri lagi, sem sagt hefur verið, að tekjur
eftirlaunafólks hafi lækkað hlutfallslega árin 1995-1998
úr 61% í 54% af tekjum vinnandi fólks. Einnig er ef-
laust nærri lagi, að eftirlaunafólk þurfi um 67% af fyrri
vinnutekjum til að halda óbreyttum lífsstíl.
Þetta segir hins vegar engan veginn alla söguna. í
fyrsta lagi hafa kjör aldraðra batnað, þótt þau hafi batn-
að minna en annarra í hinni miklu uppsveiflu kjara,
sem varð á síðari hluta tíunda áratugarins. Afstæðar
tölur um lifskjör eru ekki sama og rauntölur.
í öðru lagi er brýnt að hafa hliðsjón af öllu kjaraupp-
gjöri kynslóðanna. Slíkt uppgjör er vel þekkt í hagtöl-
um frá vestrænum löndum, en hefur ekki farið fram í
neinni alvöru hér á landi. Lausleg athugun bendir þó til
óhagstæðrar stöðu ungra og ófæddra.
Ríkisvaldið er sífellt að flytja fé milli kynslóða. Með
því að byggja upp varanlega innviði á borð við vegi og
hafnir er það að þjóna komandi kynslóðum. Með því að
skulda þessar framkvæmdir er það aftur á móti að
fresta greiðslunum yfir til komandi kynslóða.
Með því að skoða heildardæmi skattheimtu í þjóðfé-
laginu, eflingu innviða þess til langs tíma og breyting-
ar á skuldastöðu hins opinbera til langs tíma er með
nokkuð flóknum reikningi hægt að segja, hvert fjár-
magnið sé að renna í uppgjöri kynslóðanna.
Á þriðja fjórðungi síðustu aldar var uppgjörið afar
óhagstætt ungum og ófæddum. Þá var óðaverðbólga og
fullorðið fólk eignaðist skuldlausar íbúðir með undra-
skjótri brennslu á verðgildi skuldanna og varð aldrað á
vildarkjörum á kostnað komandi kynslóða.
Undir lok aldarinnar hafði þetta lagazt töluvert. Rík-
isvaldið var hætt að safna skuldum til að eiga fyrir
rekstri liðandi stundar. Sá ósiður hafði að mestu aflagzt
aö senda reikning óskhyggjunnar til skattgreiðenda
framtíðarinnar. Núna er sú aðferð lítið notuð.
Samkvæmt lauslegu kynslóðauppgjöri er ísland 8%
frá kynslóðajafnvægi. Skattar þyrftu að hækka um 8%
til að borga niður sameiginlegar skuldir, svo að þær
lendi síður á ungum og ófæddum. Þetta er alls ekki
mikið ójafnvægi í fjölþjóðlegum samanburði.
Ástandið er skelfilegt í sumum löndum, einkum
þeim, sem búa við gegnumstreymi lífeyris á vegum rík-
isins, en ekki uppsöfnun hans á vegum lífeyrissjóða,
sem við þekkjum hér á landi. Svíar eru með 42%
skekkju frá kynslóðajafnvægi og Frakkar 64%.
í samanburði milli vestrænna landa erum við vel sett
með lífeyrissjóði okkar og aðeins 8% skekkju frá kyn-
slóðajafnvægi. Með nýjum reglum um sparnað í þjóðfé-
laginu er uppsöfnun lífeyris enn að batna hér á landi,
þannig að senn verða kjör aldraðra prýðileg.
Þegar öldruðum dugar ekki uppsöfnun eigin lífeyris
og umboðsmenn þeirra fara með háværar kröfur á
hendur ríkinu, verður að hafa í huga, að ríkið þarf
einnig að gæta hagsmuna ungra og ófæddra í heildar-
uppgjöri peningastraums milli kynslóðanna.
Hinir ungu og ófæddu eiga sér hins vegar ekki þraut-
reynda og harðskeytta talsmenn eins og hinir öldruðu,
sem láta í sér heyra á nánast hverjum degi.
Jónas Kristjánsson
Þýsk hermálastefna
Frá lokum seinni heimsstyrjaldar
hafa Þjóðveijar stuðst við „borgaraleg-
an her“ í stað sjálíboðahers: I ljósi
þeirra hörmunga, sem nasisminn
leiddi af sér var talið að „almenn her-
skylda" tryggði að herinn yrði ekki
ríki í rikinu. Stéttarök voru einnig
færð fyrir því: Það yrðu ekki aðeins
lágstéttimar sem tækju þátt í hugsan-
legum stríðsrekstri. Reyndar hefur
slíkt fyrirkomulag ekki komið í veg
fyrir stéttamismun í þeim stríðum,
sem háð hafa verið undanfama ára-
tugi. En það breytir því ekki, að mun
líklegra er sjálfboðaliðar gangi í her-
inn af efnislegri nauðsyn. Á þessum
áratug hafa vestræn ríki leitast við að
breyta áherslum sínum í hermáium.
Þetta er liður í hermálastefhu sem
gengur út á að bregðast við hættuá-
standi utan heimalandsins í stað þess
að verja það fyrir innrás. Forsendan er
vitaskuld sú að eftir hrun Sovétríkj-
anna er engin bein hemaðarógn úr
þeirri átt.
Afnám herskyldu?
En meðan verið er að hverfa frá al-
mennri herskyldu er enn mjög mikil
andstaða gegn því í Þýskalandi að
koma á sjálíboðaher að hætti Banda-
rikjamanna og Breta. Nú virðist sem
þetta mál standi í vegi fyrir víðtækum
breytingum á skipulagi þýska hersins.
Nefnd undir forsæti Richards von
Weizsácker, fyrrverandi forseta Þýska-
lands, hefur lagt fram tillögur um að
fækka hermönnum úr rúmlega 320.000
í 240.000 og að meginhluti þýska hers-
ins, 190.000, yrði skipaður sjálfboðaher-
mönnum. Engin sátt er um stefnuna í
samsteypustjóm sósíaldemókrata og
græningja.
Meirihluti sósíaldemókrata er and-
vígur því að koma á sjálfboðaher, þar
á meðal Rudolf Scharping vamarmála-
ráðherra. Scharping er heldur ekki
reiðubúinn að sætta sig við eins mik-
inn niðurskurð í herafla og nefndin
leggur til og vill setja mörkin við 277
þúsund hermenn. Á hinn bóginn vilja
græningjar afnema herskyldu og telja
að nægilegt sé að halda uppi 200 þús-
und manna her. Þetta mál er á mjög
viðkvæmu stigi en flest bendir til þess
að tillögur nefndarinnar nái ekki fram
að ganga og strandi einkum á hug-
myndinni um að koma upp atvinnu-
her.
Breytt sjálfsmynd
Eftir að kalda stríðinu lauk var það
ekki þýskum stjómvöldum kappsmál
að gera skipulagsbreytingar á þýska
hemum. Af sögulegum ástæðum var
almennt talið að þýski herinn mundi
ekki taka þátt í stríðsátökum utan
heimalands síns. Þátttaka þýska hers-
ins í hemaðaríhlutun NATO í Bosníu
árið 1995 og í Kosovo-stríðinu á síðasta
Rudolf Scharping, varnarmálaráðherra Þýskalands.
Komið hafa fram tillögur um róttækar breytingar á skipulagi þýska hersins,
þar sem m.a. ergert ráö fyrir því aö reiöa sig mun minna á herskyldu og
meir á sjálfboöaher. Fátt bendir þó til þess aö þær nái fram aö ganga af póli-
tískum og sögulegum ástæöum.
ári breyttu þeim forsendum. Á afmæl-
isfundi NATO í Washington á síðasta
ári samþykkti stjóm Schröders að
leggja sitt af mörkum til að minnka
bilið milli Bandaríkjanna og Evrópu í
hemaðartækni. Með virkri aðild Þjóð-
verja að loftárásum NATO á
Júgóslavíu tóku þeir á sig mun meiri
ábyrgð í sameiginlegum aðgerðum
vestrænna ríkja en áður hafði verið
talið mögulegt. Því var Weiszacker-
nefndinni gert að skila niðurstöðum
sínum fyrr en til stóð enda var skipu-
lag þýska hersins enn að mörgu leyti
reist á kaldastríðsforsendum. Eitt af
því sem kom glögglega í ljós í Kosovo-
stríðinu var hve Þjóðveijar og önnur
Evrópuríki stóðu illa að vígi að því er
varðar birgðaflutninga og njósnaflug.
Á þessu sviði vom Evrópuþjóðimar
gjörsamlega háðar Bandaríkjamönn-
Scharping er nú bundinn í báða skó:
Hann veröur að einhverju leyti að taka
tillit til sjónarmiða græningja í vam-
armálum, ekki síður en flokksbróður
síns, Hans Eichels fjármálaráðhema
Valur
Ingimundarson
stjórnmála-
sagnfræöingur
Erlend tíöindi
sem vill draga enn frekar úr útgjöldum
til hermála. Hins vegar hafa Þjóðverj-
ar skuldbundið sig til að leggja meiri
áherslu á endumýjun hergagna og -
búnaðar í samræmi við samþykkt
NATO í fyrra og taka þátt í stofhun 60
þúsund manna Evrópuhers á vegum
Evrópusambandsins. Bæði
Weizsacker-nefiidin og þýska vamar-
málaráðuneytið vilja gera þýska hem-
um kleift að taka þátt í takmörkuðum
aðgerðum, þar á meðal friðargæslu, til
að bregðast við hættuástandi á tveim-
ur stöðum samtímis. Það mundi kalla
á víðtækar breytingar á skipulagi
hersins og leiða til þess að fjölmörgum
herstöðvum yrði lokað í Þýskalandi í
óþökk ýmissa stjómmálamanna, sem
eiga hagsmuna að gæta i kjördæmum
sínum. Allt bendir til þess að Scharp-
ing reyni að feta milliveginn: halda f
almenna herskyldu og leggja minni
áherslu á beinar skipulagsbreytingar
hersins. Að öðrum kosti yrði pólitísk-
ur fómarkostnaður of hár. í ljósi sög-
unnar er það umhugsunaratriði hve
sjálfsmynd Þjóðverja í hermálum hef-
ur breyst eftir að kalda stríðinu lauk.
Það er vissulega litill áhugi á því í
Þýskalandi að feta í fótspor Breta og
Frakka sem vilja vera í stakk búnir tfi
að senda herlið á átakasvæði hvar sem
er i heiminum. En allar þær tillögur
um breytingar á skipulagi þýska hers-
ins sem komið hafa fram gera ráð fyr-
ir að taka þátt í hemaðaraðgerðum
utan Þýskalands.
Svo pú cetlar að eyða
2 milljörðum í nýja ímynd?
En þú hvattir til að slíkar
auglýsingar yrðu bannaðar?
Pess vegna þarfég |f
að búa til nýja ímyndl --