Dagblaðið Vísir - DV - 24.11.2000, Blaðsíða 12

12
Menning
Fjörutíu ár í bókaútgáfu á Akranesi:
Sárafáir keyptu
fyrstu bókina
DV-MYND ÞOK
Bragi Þórðarson í Hörpuútgáfunni
„Sameiningin á aö margra mati aö bjarga bókaútgáfunni en ég
heföi viljað sjá Vöku-Helgafell taka með sér einhver smærri for-
lög og Mál og menningu önnur. “
„Þegar ég var ungur piltur las ég bók-
ina Ég lofa, sem fjallar um skátaflokk í
Danmörku og hafði mikil áhrif á mig.
Þessi bók haföi ekki veriö fáanleg í
áraraöir en mér fannst aö fleiri þyrftu aö
fá aö lesa hana og bjóst viö aö allir tœkju
henni fagnandi. Ég var prentari og ákvað
aö vinna bókina alla sjálfur. Þegar hún
var komin í sölu settist ég niöur og beiö
þess að pantanirnar kœmu í rööum en
niöurstaöan varö sú að bókina keyptu
sárafáir!“
Þetta var upphafið að Hörpuútgáfunni á
Akranesi sem Bragi Þórðarson og Elín Þor-
valdsdóttir, kona hans, hafa rekið í fjörutíu ár
á þessu hausti. En þó að byrjunin væri ekki
gæfuleg hafði Bragi fengið bakteríuna og hélt
áfram að kanna útgáfubransann.
„Ég reyndi ýmislegt, gaf m.a. út sérstakan
flokk barnabóka, en það gekk líka illa,“ riijar
hann upp með bros á vör. „Þá hugsaði ég með
mér að ég yrði að spá meira í það sem fólk vildi
kaupa en ekki gefa eingöngu út það sem ég
hafði áhuga á. Að lokum prófaði ég að gefa út
ástarsögu sem ég þýddi sjálfur og það gekk
ágætlega. Síðan þróaðist þetta áfram; ég fór að
gefa út bækur um þjóðlegan fróðleik: ævisögur,
ljóð, sígildar gjafabækur og handbækur.“
Þau hjónin hafa staðið saman í útgáfunni
eins og einn maður og auk þess hafa börn
þeirra, sem bæði hafa annað að aðalstarfi, tek-
ið þátt í starfinu á álagstímum. Yfirleitt komu
út 10-12 bækur á ári en fyrir utan þær hafa
Bragi og Elín sinnt ýmsum öðrum verkefnum;
hann var prentsmiðjustjóri og rak Prentverk
Akraness um árabil og saman ráku þau Bóka-
skemmuna í áratug. Auk þess skrifaði Bragi
Borgfírska blöndu í átta bindum og bókaflokk-
inn Lífsreynslu í þremur bindum.
Guömundi Böövarssyni hafnaö
Vendipunktur varð í útgáfumálum Hörpuút-
gáfunnar þegar Bragi hitti Guðmund Böðvars-
son, eitt ástsælasta ljóðskáld íslendinga, í
fyrsta sinn.
„Ég hafði nýlega byrjað að gefa út bækurnar
Borgfirsk blanda og ferðaðist um Borgarfjörð-
inn með Ara Gíslasyni sagnfræðingi og skráði
frásagnir fólks. Þar rakst ég á Guðmund Böðv-
arsson og vildi ræða við hann útgáfumál. Sann-
arlega var það á ögurstundu. „Þú hittir á mig á
einkennilegum tíma,“ sagði hann. „Mínir útgef-
endur voru að hafna mér.“
Forsagan var sú að Guðmundur hafði skrifað
smásagnasafn og Kristinn E. Andrésson hjá
Máli og menningu neitaði að gefa það út með
þeim rökum að Guðmundur væri ljóðskáld.
„Þú átt ekkert að vera að skrifa smásögur,
haltu þig bara við ljóðin," sagði Kristinn, og þó
að Guðmundur færi á fleiri staði fékk hann
sama svarið. Nú bauð hann mér að lesa smá-
sögurnar. Mér fannst þær auðvitað frábærar og
það varð að samkomulagi að ég gæfi þær út.“
Svo fór að Guðmundur bauð Braga að gefa út
heildarsafn verka sinna í sjö bindum. Löngu
seinna gaf hann út bók Silju Aðalsteinsdóttur,
Skáldið sem sólin kyssti, ævi-
sögu Guðmundar Böðvarssonar,
sem hlaut islensku bókmennta-
verðlaunin 1995. Bragi segir að
þau verðlaun hafl aldeilis verið
fjöður í hatt útgáfunnar. Ekki
hafi heldur verið verra að sama
ár var tilnefnd bók Steinunnar
Jóhannesdóttur um Halldóru
Briem sem einnig var gefin út
hjá Hörpuútgáfunni.
„Þetta var í fyrsta skipti í
sögu verðlaunanna sem ævisög-
ur voru tilnefndar, og ekki ein
heldur tvær frá sömu útgáfu,“
segir Bragi.
Lausnarorðið sameining
Bragi og Elín hafa verið hepp-
in og rekstur Hörpuútgáfunnar
hefur ávallt gengið vel þótt lítill
sé. Hvemig líst þeim á samein-
ingu stóru forlaganna?
„Að margra mati er samein-
ing lausnarorð í rekstri fyrir-
tækja í dag,“ segir Bragi. „Hún
á að bjarga bókaútgáfunni og
sjálfsagt gerir hún það að ein-
hverju leyti. Ég hefði þó viljað
sjá Vöku-Helgafell taka með sér
einhver smærri forlög og Mál
og menningu önnur. En ef mað-
ur ætlar að ná árangri þá verð-
ur maður að taka mið af mark-
aðnum eins og hann er á hverj-
um tíma og á þessum tímamót-
um er að verða áherslubreyting
hjá okkur. Við fækkum titlum á
jólamarkaðinum og leggjum
meiri áherslu á sígildar gjafa-
bækur, handbækur og hljóð-
bækur með barnaefni."
Meðal sígildra bóka útgáfunn-
ar eru Spakmæli, Gullkom
dagsins, Bókin um veginn, af-
mælisdagabækur og fleiri smábækur sem eru
sívinsælar og koma út jafnt allt árið. í fyrra gaf
Hörpuútgáfan út sex bækur á jólamarkað; í ár
verða þær fjórar. En Bragi hefur ýmislegt ann-
aö á prjónunum en útgáfuna. Hann segist vera
að skrifa margt og einnig hafa verið með þætti
um borgfirskt efni í útvarpinu. Lítur hann þá á
sig sem rithöfund?
„Ég lít fyrst og fremst á mig sem bókaútgef-
anda,“ segir Bragi Þórðarson með sinu glettna
brosi sem margan skjólstæðinginn hefur glatt á
þessum fjörutíu árum. -þhs
Tonlíst _________________________________________________________________________
Brot af snilli
Aðeins tvö tónskáld komu við sögu á tón-
leikum Sinfóniuhljómsveitar íslands I gær-
kvöldi. En það vom þá engin smámenni, þeir
Richard Strauss og Richard Wagner. Þýskur
stjómandi, Thomas Kalb, hélt á sprotanum og
einleikari á horn var einnig þýskur, Lars
Michael Stransky. Bæði Wagner og Strauss
skrifuðu fyrir stórar hljómsveitir og var svið-
ið því troðfullt þetta kvöld, en svo var vel að
merkja í salnum líka.
Tónleikamir hófust með tónaljóði Strauss
um hrekkjalóminn Ugluspegil. Ævintýrið er
fjörlegt og tónverkið geymir fjölbreytt og oft
glæsileg skrif fyrir hljómsveit. Þrátt fyrir til-
burði stjórnandans tókst ekki að gefa verkinu
það smitandi fjör sem er nauðsynlegt til þess
að hlustendur geti gleymt sér og söguþræðin-
um líka. Tónverk verður jú að standa stöðugt
á eigin fótum án stuðnings söguþráðar. Flutn-
ingurinn var í þetta skipti dálítið flatur og því
áhrifalítill. Veikir hlekkir voru þegar rithátt-
ur var fínlegur og gegnsær en hraður, þvi
ekki tókst að móta stefnu fyrir þessa flöktandi
tóngeisla. Að hellast svo út i næsta tuttihluta
jafnvel af miklum krafti bjargaði ekki þessum
viðkvæmari augnablikum. Heildin var þó
snurðulaus en áhrifalítil eins og áður sagði.
Homkonsert nr. 1 i Es-dúr op. 11 eftir
Strauss var vist gjöf hans til föður síns og
verkið samið áður en Strauss náði tvítugu.
Þeir eru nokkrir rómantísku tónsmiðirnir
sem samið hafa ódauðleg verk á táningsaldri
og koma Schubert og Mendelsohn strax upp í
hugann. En homkonsertinn getur ekki talist
til þess flokks þó að hann hafi ýmislegt til
síns ágætis. Þjónusta við hefðina einkennir
verkið og það skortir persónulegan lit og ein-
lægni. Flutningurinn var ekki slæmur. Stran-
sky las nótur sínar af öryggi, sérstaklega á
efri hluta tónsviðsins, og hljómsveitin studdi
hann vel. Það sem var óvenjulegt var að
Stransky tók, eftir að hafa lokið einleikshlut-
verki sínu, þátt í flutningi á síðasta verkinu á
efnisskránni. Svona rausnarskapur vermir
hjartarætumar.
Góö lausn
Þættir úr Ragnarökum eftir Wagner voru
fluttir eftir hlé. Þetta hljómaði ekki vel. Hvaða
þættir úr þessari óperu urðu fyrir valinu og
hvemig voru þeir tengdir saman? Væri mögu-
legt að njóta þessa samtínings sem heildar eða
myndi maður skynja brotin aðskilin og finnast
samskeyti skrýtin? Allar efasemdir reyndust
óþarfar. Hljómsveitin fór á kostum við flutning
á hinum ótrúlega fogru tónhendingum
Wagners og enn á ný er maður minntur á
hversu mikill snillingur þessi maður hefur ver-
ið. Thomas Kalb leiddi einbeitta hljómsveitina
öraggur gegnum tónvefinn sem var i höndum
þeirra djúpur og einlægur, síkvikur og fagur.
Mikið mæddi á hæfum blásurum sveitarinnar
og stóðu þeir vel undir kröfunum. Að öllum
öðrum frábæram tónlistarmönnum á sviðinu
ólöstuðum þá verður að játast hér að seiður
Odds Bjömssonar á bassatrompet var alveg
ógleymanlegur.
Þættir úr Ragnarökum reyndist vera góð
lausn á þeim vanda hve sjaldan gefast tækifæri
til að horfa á Niflungahringinn. Það að kynnast
hljómsveitarskrifum Wagners með þessum
hætti virðist vel til fundið. Fögnuður tónleika-
gesta var mikill og greinilega frá hjartanu,
kannski vegna þess að tónlist Wagners reynist
alltaf aðeins fallegri en maður þorði að vona.
Aö lokum skal þess getiö að hin óformlega
tilraun við umbreytingu tónleikaumsagna sem
fór af stað í haust er hér með sett til hliðar. Það
á sér sögulegar fyrirmyndir að láta nokkrar
persónur tala saman um tónlist líkt og gert var
í fyrstu umsögnum um tónleika Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands, en þetta form hentar illa þegar
langt líður á milli einstakra umsagna. Þau
Nanna, Nína og Guðjón kveðja því að sinni en
gætu snúið aftur síðar.
Sigfríður Bjömsdóttir
Sinfóníuhljómsveit islands ték í Háskólabíói: Till Eu-
lenspiegels lustige Streiche og Hornkonsert nr. 1 eftir
Richard Strauss og þætti úr Ragnarökum eftir Richard
Wagner. Einleikari: Lars Stransky. Hljómsveitarstjórl:
Thomas Kalb.
FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2000
DV
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Svanasöngur á leiði
Megas er upp risinn, hefur gefið út nýja
plötu og tekið við málorðu Jónasar Hallgríms-
sonar úr hendi menntamálaráðherra. Nýja
platan heitir Svanasöngur á leiði sem kallar
fram í hugann ýmsan útúrsnúning Megasar á
árum áður og strákslegan leik að menningar-
verðmætum. En Svanasöngur á heiði verður
ekkert ómerkilegri fyrir það þó að nú sé hann
sunginn á leiði, enda vísunin ekki til þess ætl-
uð að varpa rýrð á Steingrím Thorsteinsson
heldur til að láta okkur hrökkva upp úr vana-
hugsuninni.
Megas viðrar sinn makalausa orðaforða í
textum plötunnar og þeir eru að öðru leyti líka
í hans anda, hæðnir og þunglyndir - „mér er
ofaukið lífs,“ segir í „Tröð“ (sem reynist vera
stytting á martröð), „enda fullreynd hin mann-
legu gæðin" og uggurinn heldur tilverunni i
skorðum.
Undirleikari Megasar er hinn margreyndi
og snjalli Jón Ólafsson og hann sá líka um
tæknistjóm. Útgefandi er Eyrað ehf. sem er
dulnefni þeirra félaga.
Messa og Gloria
Kór Háteigskirkju heldur tónleika á sunnu-
dagskvöldið kl. 20.30. Flutt verða tvö vinsæl
verk: Messa í G-dúr eftir Franz Schubert sem
hann skrifaði komungur, og Gloria eftir Ant-
onio Vivaldi. Einsöngvarar verða Erla B. Ein-
arsdóttir, Gréta Jónsdóttir, Hrönn Hafliðadótt-
ir, Sigurður Haukur Gíslason og Skarphéðinn
Þ. Hjartarson. Kammerhljómsveit leikur með.
Dr Douglas Brotchie, organisti og kórstjóri
Háteigskirkju, stjómar flutningi.
í órólegum takti
heitir ný skáldsaga Guð-
rúnar Guðlaugsdóttur,
blaðakonu hjá Morgun-
blaðinu. Þetta er áleitin
saga og djörf sem gerist í
Reykjavík samtímans og
segir frá Margréti Hann-
esdóttur sagnfræðingi og
margslungnum örlögum
hennar. Fyrir orð bróður
síns smyglar hún land-
flótta Kúrda inn í landið
og neyðist til að leita til yfirvalda þegar allt er
komið i óefni. í glímunni við íslenska embætt-
ismannakerfið hittir hún og leiðist út í ástar-
samband við Alfreð Jónsson ráðherra sem set-
ur tilveru beggja úr skorðum. Undir niðri
kraumar gamalt leyndarmál eins og noma-
pottur. Að lokum neyðist Margrét til að gera
upp líf sitt og velja - og val hennar kemur á
óvart.
Þetta er nútímasaga um nútímakonu. Hólar
gefa út.
I órólegum takti
I ÖBflimií ÍiXTI
Orö vindanna
Jóhann Ólafur Þorvaldsson gefur nú út sína
fjórðu ljóðabók, Orð vindanna. Ljóðin era í
frjálsu formi og fjalla mörg um sjómennsku.
Meðal þeirra er „Sigling í þoku“:
Brimió brýtur við klettótta strönd
þokuna þéttir
bátur siglir inn
bátur siglir út
bátur siglir í hánorður
bátur siglir út og suður
þokuna þéttir enn frekar
kolsvarta myrkur
glymjandi vélardynkir koma úr norðri
glamrandi vélarskellir koma úr suóri
dýpi jjörutíu faðmar
vantar radar
vantar gervihnattastaðsetningartæki.
Orð vindanna eru gefin út í 25 tölusettum
eintökum.
Listavaktin
Manstu hvemig dóma Djöflamir fengu í
vor? Eða hvað hér var sagt um Tuminn hans
Steinars Braga? Við minnum á að umsagnir
um bækur í DV era settar á Listavaktina á vis-
ir.is og þar er auðvelt að fletta þeim upp.