Dagblaðið Vísir - DV - 05.05.2001, Blaðsíða 12

12
Helgarblað
LAUGARDAGUR 5. MAÍ 2001
DV
George W. Bush Bandaríkjaforseta dreymir um eldflaugavarnarkerfi í stað 30 ára gamals samnings:
Skerum á tengslin
við kaldastríðsárin
Kiarnorkueldflauqavarnarkerfi
Alorm Gcorgos W. Bush Bandaríkjaforseti) um að koma upp eldllaugavarnarkerfí, og fækka um leiö oínhliða
i kjarnorkuvopnaburi BNA, or mesla broyling ;i kjarnorkustefnu landsins fr;i lokum kalda striösins.
Bush sagðí a þriöjudag að ABM-samningurinn um fækkun langdrægra kjornuflauga Iru IS72 milll Washlngton og Moskvu
þyrfli uð vikja fyrir kerfi som myndi vcrnda BNA og bandamenn fyrir árasum óvlnvoittra rlkja eöa slysaskotum.
„Sonur Stjörnustriöa‘‘ - hvernig eldtlaugavarnarkerfíö kann aö virka
(Tj Óvlnveitt blóö skvtur eldflauo táh Cí i
(i Ovinveitt þjoð skýlur eldllaug
að Bandarikjunum
( 2 Gerylhnettir með Innrauða
nema skynja aö ovinaflaug
hefur veriö skolið á loft.
(3, Endurbættar ratsjárstoövar
fylgjast meö cldflaugunum
(4) Framvaröarstöðvar beita
fullkomnum mcrkjavinnslu
bunaöi til að fylgjast nánar
mcö oldflaugunum.
(5) Upplýsingum komið til
stjörnstöðvar þar sem
ákvöröun um að ráðast
gegn eldflaugunum er t
(6) Gagnflaug á jörðu n
velur skotmark.
(C,- Ovinaflauginnl
(Í Gagnaöflun
ákvarðar hversu
aögerðin tókst.
Staöreyndir um ABM-samninginn
■ Richard Nixon Bandaríkjaforseti og «
Leoníd Brésnéf, leiðtogi Sovéríkjanna,
undirrita samninginn í Moskvu 1972.
■ ABM-kerfi ráðast gegn kjarnaflaugum «
á flugi og samanstanda af skotpöllum,
gagnflaugum og ratsjám.
BNAog Rússland leyfðu aðeins einn
ABM-skotpall á eigin landi.
Á hverjum ABM-skotpalli mega ekki
vera fleiri 100 gagnflaugar og drægni
má ekki vera meiri en 150 km.
■ Ekki má koma upp ABM-kerfum á sjó,
í lofti eða hreyfanlegum á landi.
■ ABM-skotpalla má ekki vera hægt að
hlaða í flýti og þeir mega ekki skjóta
meira en einni flaug í einu.
START-samningurinn um fækkun kjarnavopna
STARTI
START II
STARTI
Dagsetningar
■ Undirritaður í júlí 1991 (BNA og Sovétríkin)
■ Staðfestur í desember 1994 (Rússland,
Hvíta-Rússl., Kasakstan og Ukraína)
■ Kominn til framkvæmda í desember 2001
■ Undirritaður í janúar 1993 (BNA og Rússl.)
■ Staðfestur í janúar 1996 (BNA) og í apríl
2000 (Rússland)
■ í framkvæmd í desember 2007
■ Samkomulag um undirstöðuatriöi milli BNA
og Rússlands I mars 1997
■ í september 1998 voru ítrekuð heit um að
hefja formlegar samningaviðræður
Skilmálar grundvallar niðurskuröar
■ Hvert land má eiga 1.600 tæki til að flytja kjarnaodda, svo sem
langdrægar flaugar og sprengjuflugvélar.
■ 6.000 kjarnaoddar fyrir hvert land.
■ 3.000-3.500 kjarnaoddar hjá hvorum í desember 2007.
■ BNA og Rússland eiga aö gera sum flutningatækin, svo sem
SS-18 og MX-flugskeytin, fyrir desember 2003.
» Langdrægar flaugar mega ekki hafa marga kjarnaodda.
■ 2.000-2.500 kjarnaoddar fyrir hvort land á sama tíma og
STARTII kemur til framkvæmda.
Kjarnorkuvopnabúnaöur í fortíö, nútíö og hugsanlega framtíö
(Kjarnaoddar til reiðu)
Flutningstæki fyrir kjarnaodda
Langdrægar flaugar
(ICBM)
Flaugar sem skotið er frá
kafbátum (SLBM)
Sprengju-
vélar

September 1990* (Til grundvallar) Janúar 2001“ (START I) Desember 2007 (START II)
■B Bi IH má b a
2.450 6.612 2.151 3.604 500 535
5.760 2.804 3.616 2.024 1.680 1.448
2.353 855 1.528 674 1.316 800
10.563 10.271 7.295 6.302 3.496 2.783
Desember 2007
(START I
300
1.008
700
385
920
568
Hámark vegna START-samnings
3.000-3.500
* Þar með talin vopn Hvíta-Rússl., Kasakstans, Rússl. og Úkraínu ** Aðeins vopn í Rússlandi og Úkraínu
Heimild: Landvarnaráðuneyti BNA; Samtök um vopnaeftirlit
2.000-2.500
REUTERS &
„Sólin kemur upp í gjörbreyttum
heirni."
Þessi fleygu orð hrutu af vörum
Georges W. Bush Bandaríkjaforseta
á þriðjudag þegar hann lýsti hug-
myndum sínum og draumum um
nýtt eldflaugavarnarkerfi sem hann
vill að Bandaríkjamenn komi sér
upp. Ekki til að verjast hugsanlegri
árás gamla óvinarins í Moskvu,
heldur smáríkja á borð við írak og
Noröur-Kóreu, þar sem sitja á
valdastólum menn sem kunnir eru
fyrir annað en ást sína á Sámi
frænda, þeir Saddam Hussein og
Kim Jing II.
Einhliða niðurskurður
í ræðu sem Bush hélt í National
Defense University í Washington
sagði hann frá því að hann myndi
jafnframt skera kjarnoruvopnabúr
Bandaríkjanna niður einhliða. Sér-
fræðingar segja að yfirlýsingar
Bush séu þýðingarmesta tilraunin
til þessa til að reyna að breyta
kjarnorkuvopnastefnu Bandaríkj-
anna frá lokum kalda stríðsins.
Bush vill að eldflaugavarnarkerf-
iö komi í staðinn fyrir þrjátíu ára
gamlan samning um fækkun lang-
drægra kjamaflauga, svokallaðan
ABM-samning, sem hann segir vera
barn síns tíma. Sá samningur var
undirritaður í Moskvu af þeim Ric-
hard Nixon Bandaríkjaforseta og
Leoníd Brésnév Sovétleiðtoga þann
26. maí 1972.
Bush sagði um þann samning að
hann tæki ekki mið af nútímanum
né heldur beindi hann okkur fram
veginn, þetta væri samningur sem
væri holdgervingur fortíðarinnar.
Misjafnar undirtektlr
„Við verðum að losa okkur út úr
þeim takmörkunum sem 30 ára
gamall ABM-samningurinn setur
okkur. Hann viðheldur ástandi sem
byggist á tortryggninni. Hann tekur
ekki mið af grundvallartæknifram-
forum undanfarinna þrjátíu ára.
Hann kemur í veg fyrir aö við get-
um kannað allar leiðir. Það verður
að skipta á honum og nýjum ramma
sem endurspeglar rof viö hina fjand-
samlegu arfleifð kaldastríösár-
anna,“ sagði Bandaríkjaforseti í
ræðu sinni á þriðjudag.
Hugmyndir Bush hafa fengið mis-
jafnar undirtekir. Demókratar á
George W. Bush
Dreymir um kerfi til aö verjast eld-
flaugaárásum óvinaríkja.
Bandaríkjaþingi hafa lýst sig and-
víga þeim. Kínverjar voru ekki sein-
ir á sér að fordæma þær og sögðu
þær ávísun á nýtt vígbúnaðarkapp-
hlaup en ígor ívanov, utanríkisráö-
herra Rússlands, sagðist vera reiðu-
búinn að ræða við bandarísk stjórn-
völd um nýtt alþjóðlegt varnarkerfi.
Hann sagði þó að hann styddi ABM-
samninginn sem lykilþátt í öryggis-
kerfi heimsins.
„Við erum reiðubúnir til sam-
ráðs, við erum tilbúnir til aö greina
frá afstöðu okkar,“ sagði ívanov á
fundi með fréttamönnum.
Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, sagði á miðvikudag að
Bretar yrðu að hlusta á hugmyndir
Bush um eldflaugavarnarkerfið en
talsmaður hans gekk skrefinu
lengra og sagði aö breska stjómin
styddi hugmyndina í grófum drátt-
um. Joschka Fischer, utanríkisráð-
herra Þýskalands, fagnaði yfirlýs-
ingum Bandaríkjaforseta um sam-
ráð við bandamenn hans í Evrópu
en lýsti um leið yfir stuðningi sin-
um við ABM-samninginn.
Smáatriöin vantar
Strax í næstu viku ætlar Bush að
senda hersingu fulltrúa sinna út um
allar trissur til aö skýra áformin út
fyrir bandamönnum í Evrópu og
Asíu. Fulltrúar forsetans munu
einnig fara til Kína, Indlands og
Rússlands í sömu erindagjörðum.
Þá sögðu aðstoðarmenn Bush að
vonir væru bundnar við að Banda-
rikjaforseti og Rússlandsforseti,
Vladimír Pútín, myndu hittast fljót-
lega, líklegast einhvers staðar í Evr-
ópu í sumar.
Joseph Biden, öldungadeildar-
þingmaður demókrata frá
Delaware, og aðrir sem hafa gagn-
rýnt hugmyndir Bush bentu á að
forsetinn hefði greint frá fáum smá-
atriðum um hugmyndir sínar sem
þó væru nauðsynleg til að hægt
væri að fara nánar ofan í saumana
á draumakerfinu.
„Það er dálítið erfitt að átta sig á
hvað hann á við í raun og veru og
hversu frábrugðin stefnan sem
hann leggir til raunverulega er,“
sagði Biden, sem á sæti í utanríkis-
málanefnd öldungadeildarinnar, í
samtali við sjónvarpsstöðina CNN.
Embættismenn og fréttaskýrend-
ur segja að ástæðan fyrir því að
ræða Bush hafi verið jafnloðin og
raun bar vitni um hvers konar
varnarkerfi hann vildi koma upp og
hvenær, hversu mikið það myndi
kosta og hve niðurskurðurinn á
kjarnorkuvopnabúrinu væri mikill
endurspeglaði mismunandi viðhorf
innan stjórnkerfisins.
Bill Clinton, fyrrum Bandaríkja-
forseti, lýsti þvi fyrir nákvæmlega
átta mánuöum að hann myndi láta
eftirmanni sínum í Hvíta húsinu
eftir að taka ákvörðun um eld-
flaugavamarkerfi fyrir Bandaríkin.
Clinton óx í augum sá tæknilegi
vandi sem við er að glíma í fram-
kvæmd slíks verkefnis.
Ekki fulikomið kerfi
Donald Rumsfeld, landvamaráð-
herra í stjórn Bush og einn ákafasti
stuðningsmaður eldflaugavarnar-
kerflsins, er í grundvallaratriðum
ekki ósammála þessari afstöðu,
enda hefur hann sagt að kerfið þurfi
ekki að vera hundrað prósent fufl-
komið, og verði þaö áreiðanlega
ekki í byrjun.
„Sá sem heldur að kerfið verði
fullkomið og fullþróað þegar i byrj-
un vanmetur tækniörðugleikana,"
sagði Rumsfeld.
Embættismenn innan bandaríska
heraflans segja að ef fjárveitingum
verði flýtt, svo og prófunum, gæti
fyrsti hluti kerfisins verið til reiðu
þegar árið 2004. Talað er um gagn-
flaugar sem hægt yrði að skjóta á
loft frá Alaska og frá herskipum
sem hægt væri að senda hvert á
land sem er, svo og frá Boeing 747
risaþotum í háloftunum.
Þingmenn úr röðum bæði
demókrata og repúblikana veltu
vöngum yfir því hvemig Bush ætl-
aði að lækka bæði skatta, eins og
hann boðaði í kosningabaráttunni
og hefur marglýst yfir síðan að
hann ætlaði að gera, og verja jafn-
framt að lágmarki 60 til 100 millj-
örðum dollara í lágmarksvarnar-
kerfi án þess að það bitnaði á öðr-
um framlögum til hermála.
Byggt á
Washington Post, Reuters, Le
Monde og New York Times.