Dagblaðið Vísir - DV - 05.05.2001, Blaðsíða 16

16 LAUGARDAGUR 5. MAÍ 2001
Sigrún Edda Björnsdóttir er leikstjóri hins umdeilda verks Píkusögur í Borgarleikhúsinu.
„Þegar ég fékk þetta verk fyrst í hendur hugsaði ég með mér: „Æ, er femínistaverk frá Bandaríkjunum ekki óskaplega þreytt dæmi?“ En við lestur og vinnslu verksins komst ég að því að það á sann-
arlega erindi til okkar vegna þess aö það tekur allt öðruvísi á málum en gert hefði verið 1970. Það er fjallað um þetta líffæri frá nær öllum hugsanlegum sjónarmiöum. “
Píkan er hreyfiaflið
-Sigrún Edda Bjömsdóttir, leikari og leikstjóri, ræðir við Kolbrúnu Bergþórsdóttur um einsemd píkunnar og starfið í leikhúsinu
„Við höfum áhyggjur af píkum...
Þær eru svo gasalega einar í heim-
inum - þær þyrftu að komast í
klíku, - menningarsamfélag með
öðrum píkum. Það umlykur þær
svo mikil dimma og launung - svip-
að og Bermúdaþríhyminginn. Það
berast aldrei neinar fréttir þaðan."
Þetta er hluti af upphafi leikrits-
ins Píkusögur eftir Evu Ensler, í
þýðingu Ingunnar Ásdísardóttur,
en leikritið er nú sýnt á fjölum
Borgarleikhússins. í Píkusögum
sitja þrjár konur á barstólum og
skiptast á að segja gleðitíðindi og
ótíðindi sem tengjast píkum. Verk-
ið vann Ensler úr viðtölum sem
hún átti við rúmlega tvö hundruð
konur um samband þeirra við þetta
tiltekna líffæri.
Leikritið var fmmsýnt árið 1996
en er þetta ekki leikrit sem hefði
allt eins getað verið samið um 1970?
Hefði það hugsanlega átt brýnna er-
indi þá en í samtíma þar sem kyn-
lífsumræðan er orðin svo opinská
að ekkert kemur lengur á óvart?
Leikstjóri sýningarinnar, Sig-
rún Edda Bjömsdóttir, viðurkennir
að hugsanir svipaðar þessari spum-
ingu blaðamanns hafl hvarflað að
sér i byrjun:
„Þegar ég fékk þetta verk fyrst i
hendur hugsaði ég með mér: „Æ, er
femínistaverk frá Bandaríkjunum
ekki óskaplega þreytt dæmi?“ En
við lestur og vinnslu verksins
komst ég að því að það á sannarlega
erindi til okkar vegna þess að það
tekur allt öðruvísi á málum en gert
hefði verið 1970. Það er fjallað um
þetta líffæri frá nær öllum hugsan-
legum sjónarmiðum.
Höfundurinn, Eva Ensler, er
merkileg kona, mikil baráttukona,
sem fór þá leið að taka viðtöl við
fjöldann allan af konum um þennan
líkamspart, píkuna. Þegar í hlut
átti viðmælandi sem hafði góða frá-
sagnargáfu rötuðu viðtölin nær
óbreytt á pappírinn í formi eintals
en önnur eintöl útfærði Ensler á
sinn hátt og hún er gott skáld. Ekk-
ert þessara eintala eru klisjur og
það má alltaf finna einhvern óvænt-
an vinkil á viðfangsefninu."
Píkan er ögrandi
Hvers konar leikrit er Pikusög-
ur? „Það er erfitt að skilgreina
verkið. Þetta er ekki leikhúsverk í
klassískum skilningi þess orðs.
Þetta er ekki uppistand. Þetta er
ekki hefðbundið leikrit. Kannski
verður það helst flokkað sem sér-
kennilegt leikrit."
Er ekki þarna einfaldlega verið
að flytja niðurstöður úr rannsókn á
kynlífi kvenna inn í leikhúsið? Sig-
rún Edda neitar því og segir: „Það
er langt frá því. Ég upplifi þetta
verk ekki sem kynfræðslu heldur
verk sem opnar sýn inn í hugar-
heim kvenna og vekur upp spum-
ingar. Kona sem horfir á verkið get-
ur samsamað sig kynsystrum sín-
um á ótrúlega mörgum sviðum i
því efni sem verið er að fjalla um.
Og karlar geta skyggnst inn í heim
sem hefur verið þeim hulinn og
standa vonandi upp að lokinni sýn-
ingu mun fróðari um það hvemig á
að umgangast konuna.
- Er þetta ögrandi verk?
„Nafn leikritsins er ögrandi.
Píkan er ögrandi og hún er enn
tabú í okkar samfélagi. Viðbrögðin
við nafninu hafa verið ótrúleg og
fólk hringir til dæmis í miðasöluna
og biður um miða á „leikkonumar
þrjár“. Því er um megn að segja
nafnið á leikritinu. Hvað sjálfa mig
varðar þá átti ég nokkuð erfitt með
það í byrjun. En nú fmnst mér gam-
an að segja það enda er orðið píka
sagt 128 sinnum í verkinu, þannig
að það er mér orðið nokkuð tamt.
Og það má segja að markmið leik-
ritsins sé að fá áhorfandann til að
dást að þessum líkamsparti."
- Er einhver ástæða fyrir konur
að vera að tala um píkuna á sér
daginn út og inn?
„Nei, það gæti orðið nokkuð
þreytandi til lengdar. Hins vegar á
konan að vita af þessum líkams-
parti á hverjum degi og vera sátt
við hann. Píkan er nefnilega hreyfi-
afl okkar. Þaðan er lífskrafturinn
kominn.“
Hefur leikritið möguleika á að
standast tímans tönn? „Þetta er
hápólitískt verk sem mun vonandi
ekki standast tímans tönn,“ segir
Sigrún Edda. „Það segi ég einfald-
lega í von um að staða kvenna verði
orðin betri eftir nokkra áratugi og
þá verði ekki þörf fyrir leikrit eins
og þetta."
Indæl vinna
Píkusögur er fyrsta leikstjórn-
arverk Sigrúnar Eddu. Var það
eitthvað sérstakt sem vafðist fyrir
henni í sambandi við sviðsetningu
verksins og var eitthvað sem hún
ákvað strax í byrjun að vinna á al-
veg ákveðinn hátt?
„Þegar ég byrja á verkefnum
geng ég að þeim með opnum
huga,“ segir hún.
„í sambandi við þetta verk þá
velti ég kannski mest fyrir mér
framsetningunni. Leikritið var
upphaflega skrifað fyrir eina
leikkonu en höfundur skrifaði
seinna leikgerð fyrir þrjár
leikkonur. Ég ákvað fljótlega að
hafa leikkonurnar þrjár. Á svið-
inu eru engir leikmunir og engir
skrautlegir búningar og sá ein-
„Pikan er ögrandi og hún
er enn tabú í okkar sam-
félagi. Viðbrögðin við
nafninu hafa verið ótrú-
leg og fólk hringir til
dœmis í miðasöluna og
biður um miða á
„leikkonumar þrjár“. Því
er um megn að segja
nafnið á leikritinu. Hvað
sjálfa mig varðar þá átti
ég nokkuð erfitt með það
í byrjun. En nú finnst
mér gaman að segja það
enda er orðið píka sagt
128 sinnum í verkinu,
þannig að það er mér
orðið nokkuð tamt. “
faldi stíll krefst mikils af leikkon-
unum sem sitja á sviðinu og tala
eins og út frá eigin brjósti. Þær
verða að vera fullkomlega sáttar
við það sem þær eru að segja,
verða að gera orðin að sinum og
breytast í nýjar persónur. Þetta er
list leikarans í sinni tærustu
mynd. Með þessu skapast líka
sterk tengsl leikara við áhorfend-
ur sem eru nánast í sömu stööu og
leikarinn í leit sinni að einhvers
konar sannleika."
Halldóra Geirharðsdóttir, Jó-
hanna Vigdís Arnardóttir og Sól-
ey Elíasdóttir segja píkusögurnar.
Sigrún Edda lýsir samvinnu við
þær sem „sérlega indælli vinnu“.
„Við unnum sýninguna mjög
hratt, á fimm vikum, og það krafð-
ist mikils trausts á báða bóga.
Saman skoðuðum við efni sem
tengist verkinu, þar á meðal viðtöl
við höfundinn og Ragnheiöur Ei-
ríksdóttir kynlífsfræðingur útveg-
aði okkur alls kyns efni og í leið-
inni fengum við viðbótarkynlífs-
fræðslu. Samvinnan við leikkon-
urnar var mjög skemmtileg. Við
hlógum saman og við grétum sam-
an. Við urðum afar meðvitaðar og
afskaplega miklar konur á þessu
æfingatímabili."
Sjóðheitt efni
í Morgunblaðinu talaði Soflia
Auður Birgisdóttir í leikhúsgagn-
rýni sinni um magnaða útkomu.
Og áhorfendur sýna áhuga og flest
bendir til að seljist upp á allar
sýningar I maí. Hefur Sigrún
Edda einhverja skýringu á þess-
um áhuga á píkusögum?
„Við heilluðumst af þessu efni
og það sama viröist vera að gerast
í samfélaginu. Þetta er sjóðandi
heitt mnfjöllunarefni, konan í
sinni nöktustu mynd í orðsins
fyllstu merkingu."
Hvernig leið Sigrúnu Eddu á
frumsýningu í hinu nýja hlut-
verki leikstjóra? „Ég var stress-
aðri á þessari frumsýningu sem
leikstjóri en ég er á frumsýningu
sem leikari í stóru hlutverki. Þeg-
ar þú ert að leika geturðu brugðist
við stressinu, þú ferð bara á svið
og reynir að leika almennilega en
leikstjórinn getur ekkert annað
gert á frumsýningu en að sitja úti
í sal og senda leikurunum góða
strauma i þeirri von að þeir taki
við þeim. En hvort sem maður er
í hlutverki leikstjóra eða leikara
vill maður að fólki liki það sem
maður hefur lagt sál sína í.“