Dagblaðið Vísir - DV - 03.11.2001, Blaðsíða 18

18
Helgarblað
LAUGARDAGUR 3. NÓVEMBER 2001
DV
Eitt sinn fórnarlamb
en aldrei aftur
- sóm'ölsk kona segir frá reynslu sinni af umskurn
í Eyðimerkurblóminu segir frá
Waris Dirie sem ólst upp hjá fjöl-
skyldu sinni í eyðimörk Sómalíu í
hópi hirðingja og sem barn naut hún
frelsis víðáttunnar með öllum sínum
stórfengleik, hljóðum og ilmi. Fimm
ára gömul var hún umskorin á hroða-
legan hátt en árlega deyja þúsundir
stúlkubarna í heiminum af völdum
þessa forneskjulega og grimmdarlega
ofbeldisverks gegn konum. Waris
greinir ítarlega frá þeim verknaði í
bók sinni. Henni var snemma ljós
kúgun afrískra kvenna, hræðOegar
þjáningar þeirra og erfiði í dagsins
önn. Karlmaðurinn tekur allar
ákvarðanir og stjómar daglegu lífi
íjölskyldunnar, konan kemur þar
hvergi nærri, er aðeins þræll í öllu til-
liti. Þegar Waris varð 13 ára átti hún
að giftast, tími frelsis var liðinn og við
blasti þrældómurinn með gömlum
kalli. Þá ákveður hún að flýja.
Á flóttanum lendir Waris í miklum
þrengingum en kemst að lokum til
frænku sinnar í Mogadishu. Af ein-
skærri tilviljun fær hún vinnu hjá
frænda sínum sem er sendiherra
Sómalíu í London.
Öðruvísi en aðrar konur
Umskurðurinn hefur haft djúpstæð
áhrif á líf Waris Dirie. Fæstir geta
ímyndað sér þann sársauka sem hún
hefur gengið í gegnum frá barnsaldri.
Ég hafði gert mér ljóst að ég var
öðruvísi en aðrar konur, einkum
ensku konurnar. Þegar ég settist að í
London fór mér smám saman að skilj-
ast að það sem hafði verið gert við
mig hafði ekki verið gert við allar
konur. Á meðan ég bjó heima hjá Mo-
hammed frænda fór ég stundum á
klósettið með hinum stelpunum. Ég
var steinhissa að sjá hvað þær voru
fljótar að pissa heilu bununum, á
meðan ég var stundum allt að því tíu
mínútur að létta á mér. Það komst
bara einn og einn dropi i einu út um
litla gatið sem hafði verið skilið eftir
þegar ég var saumuð saman.
„Waris, hvers vegna pissarðu
svona, hvað er að þér?“
Ég vildi ekki segja þeim ástæðuna
því að ég gerði ráð fyrir því að þær
yrðu líka umskornar þegar þær færu
aftur til Sómalíu svo að ég hló bara og
eyddi talinu.
Ég er aö deyja
Það var hins vegar ekkert fyndið
við tíðablæðingamar hjá mér. Þær
voru hreinasta martröð, allt frá því að
ég byrjaði að hafa blæðingar þegar ég
var ellefu eða tólf ára. Þær hófust
einn daginn þegar ég var úti með geit-
urnar. Það var óbærilega heitt þenn-
an dag og mér leið enn verr en venju-
lega því aö ég var með sáran maga-
verk. Ég hafði látið fallast niður í
skuggann af stóru tré og sat þar hugsi.
Hvaðan kemur þessi sársauki? Ætli
ég sé kannski ólétt? Kannski er ég að
fara að eiga bam. En ég hef ekki ver-
ið með karlmanni, svo hvernig get ég
verið ólétt? Eftir klukkutíma stóð ég
upp til að pissa og sá þá að mér
blæddi. Ég hélt að ég væri að deyja.
Ég skildi dýrin eftir á beit og hljóp
heim, grátandi og veinandi.
„Ég er að deyja! Ó, mamma, ég er
að deyja!“
„Hvað áttu við?“
„Mér blæðir, mamma, ég er að
deyja!“
Hún horfði ákveðin á mig.
„Nei, þú ert ekki að deyja. Þetta er
allt í lagi. Þú ert byrjuð á blæðing-
um.“ Ég hafði aldrei heyrt minnst á
blæðingar, ég vissi ekkert um hvað
hún var að tala.
„Viltu vera svo væn að útskýra
þetta fyrir mér, viltu segja mér hvað
þú ert að tala um?“ Móðir mín út-
skýrði málið fyrir mér þar sem ég lá
sárkvalin og hélt um kviðinn.
„En hvernig á ég að stöðva þennan
sársauka? Mér líður nefnilega eins og
ég sé að deyja!“
„Waris, það er ekki hægt að stöðva
hann. Þú verður bara að láta þig hafa
þetta. Bíddu þangað til hann hættir af
sjálfu sér.“
Skreið niöur í holu
Ég var nú ekki á því að fallast á
þessa niðurstöðu. í örvæntingarfullri
leit að einhverju til að lina sársauk-
ann fór ég aftur út i eyðimörkina og
byrjaði að grafa mér holu i jörðina
undir tré. Hreyfingin gerði mér gott
og dreifði huganum frá sársaukanum.
Ég gróf lengi með spýtu þar til ég var
búin að grafa nógu djúpa holu til að
hylja allan neðri hluta líkamans. Síð-
an skreið ég ofan í holuna og þrýsti
moldinni aftur niður í hana; það var
svalara þarna ofan í jörðinni svo að
þetta var eins og að leggja íspoka við
likamann, og þarna hvíldist ég það
sem eftir var dagsins.
í hverjum mánuði gróf ég holu í
jörðina og notaði þessa sömu aðferð
til að umbera blæðingarnar. Það er
furðulegt til þess að hugsa að ég
komst að því seinna að Aman systir
mín hafði gert það sama. Þessi lækn-
ismeðferð hafði þó ýmsa ókosti. Dag
einn átti faðir minn leið hjá og kom
að dóttur sinni grafmni í jörð að hálfu
undir tré. Séð úr fjarlægð var þetta
einna líkast því að ég hefði verið skor-
in í sundur við mitti og stillt upp á
sandinum. Ég reyndi ósjálfrátt að
stökkva upp úr holunni þegar ég
heyrði rödd hans en ég hafði þrýst
moldinni svo þétt upp að mér að ég
komst ekki langt. Ég reyndi af alefli
1 frjálsu faili
Heimurinn er hommi
Þórunn
Hrefna
skrifar
Ég deili skrifstofu með tveimur
karlmönnum. Ekki hefur það valdið
mér neinum teljandi óþægindum
fram að síðustu viku þegar ég fór að
taka eftir því að til min er vísað í
karlkyni í tíma og ótíma. „Við erum
farnir út í mat“ - segja félagar mínir
við konurnar á símanum þegar við
förum út í hádeginu. „Við erum bún-
ir að skila þessu í umbrotið,“ þegar
dagsverki okkar allra er lokið og
„Við erum nýfluttir á aðra hæðina",
þegar þeir spjalla í símann við fólk út
í bæ.
Ég varð fúl og kvartaði yfir þessu,
en helvítin virtust við það færast í
aukana frekar en hitt og reyndu að
snúa öllu upp í grin. Nú má heyra
setningar eins og: „Jæja piltar," með
nettu flissi, þegar hópurinn er ávarp-
aður. Það er líka sjaldan tekið tillit
til mín þegar sagðir eru sóðalegir
brandarar, eða sýndar dónalegar
myndir þó að ég hafi orð á mér fyrir
að vera kolruglaður femínisti. Ég
held satt að segja að þeir gleymi því
stundum að ég er kona. Og það hefur
valdið mér töluverðum heilabrotum.
Að hugsa út fyrir eigiö kyn
„Heimurinn er hommi," hef ég
sagt við strákana til að þagga niðrí
þeim og vitna þar með í myndlistar-
manninn og rithöfundinn Sigurð
Guðmundsson sem sagði þetta i bók
sinni, Ósýnilega konan. Hann sagði
að ef manneskjan er bæði andleg og
líkamleg vera, þá hefur likamlega
manneskjan afskaplega mikinn
áhuga á gagnstæða kyninu. En í and-
lega heiminum, þar með talið listum
og trúmálum, þá er hómósexúalism-
inn ríkjandi.
Mér flnnst þetta hrikalega gáfulegt
hjá Sigurði og hef leyft mér að laga
hugmyndir hans að þörfum mínum
til þess að stinga upp i félaga mína.
Hinn andlegi heimur er samkyn-
hneigður. Þess vegna gengur jafnrétt-
isbaráttan svona brösuglega.
Karlar eiga stundum erfítt með að
hugsa út fyrir eigið kyn og virðast
ekki geta meðtekið til fulls að konur
hafi atkvæðisrétt. Viðurkenningin
frá öðrum karlmönnum þarf alltaf að
vera til staðar. Þeir eiga erfitt með að
líta á konur sem vitsmunaverur
vegna þess að kynferði þeirra er að
þvælast fyrir þeim. Þeir eru klofnir
milli hins líkamlega og þess andlega.
Þetta er áreiðanlega mjög freudískt
allt saman.
Bræðurnir í Biblíunni
Svo tekið sé mál sem hefur verið
í umræðunni, þá er ekki við karl-
kyns spjallþáttastjórnendur að
sakast þó að þeim detti hreinlega
engin kona í hug þegar þeir þurfa
að velja greindarlegt og sniðugt fólk
í þáttinn sinn. Hugur þeirra snýst
ekki á sveif með kvenlegum hugs-
„Ég varð fúl og kvartaði
yfir þessu, en helvítin
virtust við það fœrast
í aukana frekar en hitt
og reyndu að snúa
öllu upp í grín. “
anagangi vegna þess að þeir eru
vitsmunalega samkynhneigðir.
Þetta má sjá af því að þeir karlar
sem birtast i slíkum þáttum eru oft
landsþekktir gáfumenn og skemmti-
legir karakterar, kynlegir kvistir,
spaugarar, kjaftaskar og allt þess á
milli. Konur sem mæta í slíka þætti
gegna hins vegar oft einhverju
starfi sem beinlínis tengist um-
ræðuefninu. Ef verið er að ræða ut-
anríkismál er t.a.m. valinn kven-
kyns deildarstjóri hjá utanrikis-
ráðuneytinu - því það liggur jú
beinast við.
Ef við snúum okkur að trúarleg-
um efnum, þá virðast karlar innan
kirkjunnar ekki alveg ná því að
konum þyki einkennilegt að lesa
Biblíuna og vera ávarpaðar „Bræð-
ur“ hvað eftir annað. Þeim finnst
tilhugsunin um að breyta þessu
vera hreinlega út í hött. Það er
vegna þess að hin vitsmunalega
samkynhneigð er þeim í blóð bor-
in.
Ég hef útskýrt þetta freudíska
mismæli félaga minna - að vísa til
mín í karlkyni - á þann veg að karl-
ar geti ekki meðtekið að konur hafi
einhvern atkvæðisrétt. Ef kona hef-
ur jafnan atkvæðisrétt og karl, þá
getur hún varla verið kona. Til þess
að verða jafnrétthá þeim vitsmuna-
lega varð ég að tapa kynferði mínu.
Hvort á ég að gleðjast eða gráta?