Dagblaðið Vísir - DV - 06.02.2002, Blaðsíða 13

13
MIÐVIKUDAGUR 6. FEBRÚAR 2002
DV
Merming
Ég er trúður guðs
- segir rithöfundurinn Eric-Emmanuel Schmitt
Umsjón: Silja Aðalsteinsdöttir silja@dv.is
Franski rithöfundurinn Eric-Emmanuel
Schmitt vann hug og hjarta íslenskra leik-
húsgesta þegar leikritiö Abel Snorko býr
einn var sýnt á litla sviði Þjóðleikhússins.
Það var því bara tímaspursmál hvenær
næsta verk hans yrði sett upp á íslensku
sviði. Og nú er stundin runnin upp: í kvöld
frumsýnir Þíbylja í samstarfi við Borgarleik-
húsið leikritið Gesturinn eftir Schmitt. Sér-
stakur gestur á frumsýningu er höfundurinn
sjálfur.
Guö trúir ekki á Freud
„Eitt kvöld sat ég fyrir framan sjónvarpið
og i þetta skiptið horfði ég ekki bara á frétt-
irnar heldur fann fyrir þeim. Ég var hrædd-
ur við það sem þulurinn sagði; hræddur við
óréttlæti heimsins, við hið illa og allar birt-
ingarmyndir þess. Þegar fréttunum lauk
hugsaði ég með mér að guð hlyti að vera
þunglyndur að horfa á fréttirnar á hverjum
degi. Þetta var skemmtileg hugmynd og ég
fór að velta því fyrir mér að ef guð væri í
raun og veru þunglyndur; hvert færi hann?
Til hvers myndi hann leitá eftir stuðningi?
Og hugmyndin um guð liggjandi á bekk hjá
Sigmundi Freud vakti hjá mér hlátur,“ segir
Schmitt. „Þegar á leið sá ég að hugmyndin
var ekki bara fyndin því að þessir tveir,
Freud og guð, hefðu margt að segja hvor öðr-
um: Freud trúir ekki á guð og guð trúir ekki
á Freud.“
Á þennan hátt kviknaði hugmyndin að
Gestinum sem lýsir kvöldi í lífi Freuds þegar
Gestapó hefur numið dóttur hans á brott og
ókunnugur maður kemur á heimili hans;
maður sem er annað hvort geðsjúklingur sem
flúið hefur af hæli i nágrenni heimilis Freuds
eða guð almáttugur sjálfur. Og áhorfendur geta
búið sig undir sama eltingarleikinn við óútreikn-
anlegar fléttur höfundarins og í Abel Snorko.
Mín eigin rödd
Bakgrunnur Schmitts er fjölbreyttur. Hann
hefur skrifað leikrit og skáldsögur, er með dokt-
orspróf í heimspeki („Ég vil að heimspekin sé að
baki verkum mínum og í daglegu lifi en ekki að
verkin séu heimspeki," segir Schmitt) og stund-
aði tónlistamám við Konservatoríið í Lyon.
Hann segist ekki hafa haft nægilega hæfileika til
að gera tónlistina að sínu aðalstarfi. „Ég vildi
verða tónskáld," segir Schmitt. „Ég skrifaði
mörg lítil verk en þau voru alltaf eins og eitt-
hvað annað. Ég gafst upp á því að vera „eins og
einhver". Ég átti tvær ástríður, skrifin og tón-
listina, og yfirgaf tónlistina. Þótt ég viti ekki
hvort ég sé góður rithöfundur þá virðist það
virka [Schmitt hlær].“
Þú hefur fundiö þína eigin rödd í skrifunum?
„Já, mína eigin rödd. En ég hef mikla ást á
Tónlist
DV-MYND E.ÓL.
Eric-Emmanuel Schmitt
„Og hugmyndin um guö liggjandi á bekk hjá Sigmundi Freud vakti hjá mér hiáturf segir Schmitt. „Þegar á
leiö sá ég aö hugmyndin var ekki bara fyndin því aö þessir tveir, Freud og guö, heföu margt aö segja hvor
öörum: Freud trúir ekki á guö og guö trúir ekki á Freud. “
tónlist og dái mörg tónskáld eins og ég dái
marga rithöfunda," segir Schmitt. „Ég byrjaði
að skrifa þegar ég var unglingur og fyrsta leik-
ritið skrifaði þegar ég var sextán ára og það
varð mjög vinsælt í skólanúm. Það var mjög
gaman en mér þótti samanburðurinn við þá höf-
unda sem ég dáðist að óhagstæður og ákvað að
bíða þar tO ég yrði maöur, hefði kynnst tilfinn-
ingalífi, kynlífi og heimspekilegu lífi, öllu því
sem ég hafði ekki kynnst sem unglingur. Það
eina sem maður hefur sem unglingur er þráin.“
Trúin á veruleika leikhússins
„Ég veit ekki hvort ég valdi leikhúsið eða leik-
húsið valdi mig,“ segir Schmitt aðspurður hvers
vegna hann hefði valið leikhúsið sem vettvang
fyrir skrif sín. „Ég hef líka skrifað þrjár skáld-
sögur. Ég held að allir skáldsagnahöfundar
Frakklands vilji skrifa fyrir leikhús en geti það
kannski ekki. Ég get það hins vegar; hugsun
mín er, að ég held, dramatísk.
Þegar ég var átta ára fór ég fyrst í leikhús og
sá þá Cyrano frá Bergerac. Það er afar fallegt
verk og saga Rostands um manninn sem trúði
því að enginn myndi nokkru sinni elska hann
vegna hins stóra nefs hreyfði mjög við mér. Á
þessari sýningu upplifði ég það í fyrsta sinn að
hafa áhuga á einhverjum öðrum en sjálfum mér;
ég grét í fyrsta sinn vegna þjáninga annars; í
fyrsta sinn upplifði ég sorg annars. Og þar sem
ég sat í salnum og grét hugsaði ég með mér hvað
ég gæti verið heimskur að vera grátandi innan
um allt þetta fólk. Þegar ég leit i kringum mig sá
ég áíta hundruð fullorðna grátandi með mér og
varð forviða. Á leiðinni út sagði ég við móður
mína að ég vildi gera einmitt þetta, koma full-
orðnu fólki til að gráta. „Eins og aðalleikarinn?"
spurði móðir mín og ég svaraði: „nei, eins og Ed-
mund Rostand, leikskáldið.“ Leikhúsið er staður
þar sem maður getur deilt tilfmningum sínum
með öðrurn."
Fulloröiö fólk getur grátiö í kirkju og leikhúsi?
„Já. Það þarf að trúa til að vera í kirkju og
það þarf líka trú til að vera í leikhúsi: trú á
veruleika leikhússins.“
Þannig aó þú ert guó?
„Nei,“ segir Schmitt og hlær, „ég er Franken-
stein með ófreskjur sínar. Ég er trúður guðs.“
-sm
Tónlist við vísindatrylli
Verk'eftir flmm tónskáld voru flutt
á raftónleikum Myrkra músíkdaga í
Salnum í Kópavogi á laugardaginn
var. Fyrst var splunkuný tónsmíð eft-
ir Gunnar Kristinsson, Nú-þá, sem
unnin er upp úr steinahljóðum er
minntu dálítið á hljóðmerkið á
Charles de Gaulle flugvelli í Frakk-
landi. Að mörgu leyti er þetta áheyri-
leg tónsmíð sem byggist á hröðum, sí-
endurteknum hendingum, en undir
niðri er stærri strúktúr, nokkurs kon-
ar undiralda er skapar á tíðum
óhugnanlegt andrúmsloft. Útkoman
er stemning sem myndi sóma sér
ágætlega í vísindatrylli, en ein og sér
er tónlistin dálítið langdregin.
Næst á dagskrá var Organized
Wind eftir Helga Pétursson, unnið
upp úr alls konar draugslegum hljóð-
um sem hægt er að framkalla á orgel.
Afraksturinn er ærið viraður, ef svo
má að oröi komast, og á tónleikunum
datt manni helst í hug orgel sem er að bráðna og
leka niður á gólf. Hugsanlega hefði mátt raða
tónunum í markvissari heild til að skapa meiri
áhrif, í núverandi mynd er verkið varla meira
en hrærigrautur af óhljóðum sem enga merk-
ingu hafa.
Aðgengilegasta tónsmíðin á tónleikunum, og
jafnframt sú eina sem var fyrir lifandi hljóð-
færaleikara og rafhljóö, var Sononymus III eftir
Hllmar Þórðarson tónskáld.
Martial Nardeau flautuleikari.
Silkimjúk tölvuhljóöin féllu ótrúlega vel aö næmum og blíölegum flautuleiknum.
Hilmar Þórðarson. I tónleikaskránni sagði að
hún væri hugsuð „sem einhvers konar nætur-
þula þar sem verið er að syngja eða jafnvel raula
bam í svefninn. Það er barist á milli svefns og
vöku þar sem ýmist berst söngurinn eða
fantasía draumanna inn um skilningarvitin. Að
lokum er það draumaveröldin sem yfirtekur allt
og við líðum útaf í endurtekningarhafi
draumanna." Silkimjúk tölvuhljóðin féllu ótrú-
lega vel að næmum og blíðlegum
flautuleik Martials Nardeau og var
útkoman einstaklega ljóðræn og fal-
leg.
Tvö tilbrigði eftir Kjartan Ólafsson
voru næst á efnisskránni, en þar hefur
tónskáldiö unnið með örstutt brot úr
eldri verkum sínum. Fyrra tilbrigðið
er við gítarleik en hitt við raddir og
eru bæði ágætlega sköpuð, margbrotin
og hugmyndarík, og stemningin oft á
mörkum hins súrrealíska. Tilbrigðin
eru líka hæfilega löng.
Ekki eins skemmtilegt var Líðan
eftir Ríkharð H. Friðriksson, því þó
úrvinnsla alls konar kveinstafa og
öskra væri glæsileg og kraftmikil,
ætlaði verkið aldrei að verða búið.
Það var að vísu fyndið í upphafi, og
þrívíddin sem sköpuð var með fjór-
um hljóðrásum var töluvert áhrifa-
_________mikil, en er á leiö var eins og verið
væri að segja manni sama brandar-
ann aftur og aftur. Vel hefði mátt stytta Líðan
Ríldiarðs um helming.
í heild voru þetta athyglisverðir tónleikar og
ljóst að tölvutónlist býr yfir óendanlegum mögu-
leikum. Einmitt það getur þó skapaö vandamál,
allir þessir möguleikar virðast gera það að verk-
um að sum tónskáld bókstaflega tryllast fyrir
framan tölvuna og kunna sér ekki hóf.
Jónas Sen
Stórtónleikar
Hinir ástsælu óperusöngvarar Krist-
inn Sigmundsson og Gunnar Guð-
björnsson eru í stuttu frii á íslandi.
Gunnar hefur verið að syngja hlutverk
Ferrando í Cosi fan tutte eftir Mozart í
ríkisóperunni í Múnchen og síðasta
verkefni Kristins var hlutverk Hund-
ings í Valkyrjunum (Die Walkúre) eftir
Wagner í óperunni í Köln. Fríið sitt
ætla þeir meðal annars að nota til að
gleðja landa sina og munu halda tón-
leika í Salnum í Kópavogi 21. og 22.
febrúar ásamt Jónasi Ingimundarsyni
píanóleikara. Tónleikarnir hefjast kl
20. Á efnisskránni verða ariur og dúett-
ar úr Töfraflautu Mozarts, Ástar-
drykknum eftir Donizetti, Seldu brúð-
inni eftir Smetana, Faust eftir Gounod
og fleíra óvænt.
Cyrano frá Bergerac
Texti leikritsins um
czr---1 Cyrano frá Bergerac
ág- eftir Edmond Rostand
Wk—I— sem nQ er sýnt j Þjóö-
leikhúsinu er kominn
út í bók. Þetta er eitt
þekktasta leikrit
heimsbókmenntanna,
frumsýnt í París árið
1897 og sló samstundis
söguhetjan, Cyrano,
Skáldmæltur!
\ í
CYRANO
BERGERAC
í gegn, enda
óvenju litríkur maður:
Vígfimur! Músíkalskur! Margfróður!"
eins og þar stendur. En hann er afskap-
lega ófríður, einkum hefur hann ama
af sínu gríðarstóra nefi sem torveldar
honum að öðlast ástir Roxönu. Hún
hrífst af hinum snoppufríða Christian
de Neuvillette, þótt ekki sé honum gef-
in andlega spektin, en þegar þeir leggja
saman verður útkoman hinn fullkomni
maður!
Leikritið er í bundnu máli, þrungið
heillandi mælsku sem nýtur sín vel í
þýðingu Kristjáns Árnasonar. Hann
ritar einnig inngang um verkið og höf-
und þess. Frakkar gerðu fræga kvik-
mynd eftir leikritinu um Cyrano árið
1990 með Gérard Depardieu í aðalhlut-
verki og Bandaríkjamenn gerðu sína
útgáfu 1987, kvikmyndina Roxanne,
þar sem Steve Martin lék nefstóra snill-
inginn.
Kvenleg
kvikmyndaveisla
í kvöld kl. 20 hefst Kvenleg kvik-
myndaveisla i Háskólabíói. Tilgangur-
inn er að vekja athygli á kvikmyndum
íslenskra kvenna og verða sýndar
myndir frá síöastliðnum 10 árum, þver-
skurður af því sem konur í „stutt-
myndabransanum" hafa verið að gera.
Sýndar verða sjö stuttmyndir eftir
átta íslenskar konur: Keðja (1992) og
Lokasjóður (1993) eftir Kristinu Maríu
Ingimarsdóttur, 1 draumi sérhvers
manns eftir Ingu Lísu Middleton (1995),
Slurpinn og co eftir Katrínu Ólafsdótt-
ur (1998), Falskar tennur eftir
Bjargeyju Ólafsdóttur (1998), Örsögur
úr Reykjavík eftir Rögnu Söru Jóns-
dóttur, Margréti Söru Guðjónsdóttur
og Sveinbjörgu Þórhallsdóttur (2000) og
Brot eftir Helenu Stefánsdóttur (2001).
Seinni sýningar á myndunum verða
annað kvöld kl. 22.30, sunnudag kl. 18
og mánudag kl. 22.30.
Rýnt í jólabækur
Leshringurinn
Rýnt í jólabækumar
fer af stað hjá Endur-
menntunarstofnun
annað kvöld undir
stjórn Soffiu Auðar
Birgisdóttur bók-
menntafræðings. Þar
verða brotnar til
mergjar 6-8 nýút-
komnar bækur og farið í feril höfunda
og verk þeirra rædd frá ýmsum sjónar-
hornum. Þá heimsækja rithöfundar
námskeiðið og segja frá tilurð verka
sinna.
Nánari upplýsingar eru á vefsíðunni
www.endurmenntun.is og þar er líka
hægt að skrá sig.