Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.2002, Blaðsíða 14

14
Menning
„Ég fæ magaverk af hrifningu
Þegar Tómas R. mætti með
nýja hljómsveit á eina af
mörgum útgáfutónleikum
Jazzhátíðar Reykjavíkur á
Kaffi Reykjavík i byrjun
októbermánaðar sl. var hon-
um og hans „orquestra" fagn-
að sem þjóðhetjum. Undirrit-
aður man ekki eftir þvílíkum móttökum á djass-
tónleikum um árabil. Á tónleikunum var skýrt frá
því að diskur þeirra félaga, Kúbanska, hefði selst
upp þann daginn.
Ekki veit ég hvort þessar vinsældir geta talist
með eftirstöðvum sólarstrandaferða landans, en
eitt er víst: Latínutónlistaræðið, sem búið hefur
um sig um allan heim, er komið til landsins! Ekki
er nú svokölluð latínutónlist fyrir allra eyru, en
Tómasi R. hefur tekist bærilega til, m.a. með því
að fá að láni sitt lítið af hverju - góðum djasslín-
um, kúbanskri sveiflu og framsetningu í anda Tito
Puente annars vegar, og ljóðrænum laglínum úr
eigin gidlakistu hins vegar.
Á diskinum má heyra lagið Titómas, tileinkað
meistara Puente: „Höfuð hneigt fyrir Tito Puente
timbalesmeistara. Ég fæ magaverk af hrifningu
þegar blásaramir koma með riffm, þeir eru berið
á þessari tertu!“ segir Tómas R.
Fæstum latínusérfræðingum hefur tekist að
flokka þessa tónlist Tómasar R. með þeim
kúbönsku hrynhendingum sem þykja bestar í lat-
ínudjassi, margir muna Dizzy Gillespie hljómsveit-
ina sem skapaði (með Chano Pozo og meistara
Chiquitico) sérstakan stíl í djassi þeirra tíma, svo-
kaUaða Afro-Cuban tónlist. I laginu Gemsablús
gætir óneitanlega áhrifa frá Gillespie, enda segir
Tómas R.: „Eina lagið þar sem ég strikaði ekki út
öll bíbopp áhrif og þar sem aðeins er losað um
kúbanska dressið."
Bestu lögin eru þau tvö fyrstu, Kúbanska og
Logn. í Kúbanska nær „Orquestra" Tómasar R.
mögnuðu flugi sem bassaleikurinn heldur saman á
öruggan hátt með síendurtekinni laglínu. Hér seg-
Tómas R. Einarsson.
ir Tómas: „Mig langaði tfl að brjóta upp hið hefð-
bundna - laglína-sóló-laglína.“ Logn er aftur á móti
hæglátt og ljóðrænt chachacha með snörpum
hljómi. Um Logn segir Tómas R: „Svimandi flnt pí-
anósóló yfir sífeUt sömu bassanóturnar og áleitin,
truflandi gítarhljóð ásamt öflugum kongatromm-
um.“
Lagið sem vinnur mest á við góða hlustun er aft-
ur á móti Gult og blátt og bjart. Þetta er dæmigerð-
ur Tómas R. þar sem stríðnisleg laglína kemur sí-
feUt á óvart. Hér á Eyþór Gunnarsson frábæran
einleik sem lyftir laginu á hærra og kátara svið.
Tilraun þeirra félaga með kántrítóna á HaUbjörn í
Havana er aftur á móti misheppnuð þrátt fyrir
góða sveitastæla HUmars Jenssonar. Tómas R.:
„Ég er ekki kántrímaður þó ég sé úr sveit, en flipp-
aður kántrígítar HUmars er að mínu skapi!“
Lokalagið, Einn og saman, undirstrikar hæfni
þessara ágætu tónlistarmanna og þá trú mína að
latínudjass Tómasar R. eigi eftir að skapa tónlist
hans meiri vinsældir en nokkurn hefði grunað.
Ólafur Stephensen
Kúbanska. Tómas R. Einarsson, bs tónsmíöar, útsetn-
ingar, Eyþór Gunnarsson, pno, slagverk, Hilmar Jens-
son, gtr, Kjartan Hákonarson, trpt, Matthías M.D. Hem-
stock, trm & slagverk, Pétur Grétarsson, slagv., Samú-
el J. Samúelsson, sllöurhorn. Ómi 009, 2002.
Bókmenntir
Hamingjan er hér og nú
Eflaust lítum við mörg
tU baka á miðjum aldri og
fmnst útkoman ekki frá-
sagnarverð. Við sjáum
röð hversdagslegra at-
burða og minni okkar er
fullt af misskýrum mynd-
um sem saman virðast
tæpast mynda efni í heU-
lega og burðuga sögu.
Fæstum finnast minning-
ar sínar þess virði að skrá þær á blað, hvað þá
að gefa út á bók, en vera kann að einhverjum
snúist hugur eftir lestur á 90 sýnum úr lífi
mínu eftir HáUdóru Kristínu Thoroddsen. Bók-
in inniheldur minningar úr lífi höfundarins,
sem í inngangi bendir lesendum á að hér sé at-
hyglinni beint að hversdagslegum viðburðum
sem jaðra við að vera ekki i frásögur færandi.
í framhaldi af þvi segir hún: „Er ég velti fyrir
mér viðburðasnauðu lífi mínu, kemst ég að
raun um að ég hef þrátt fyrir aUt skUið eftir
óafmáanleg spor, sveigt timarúmið hér og þar
rétt eins og aðrir. Ég, sjálfskipuð miðja al-
heimsins." (5)
Þegar jafnskemmtUega er sagt frá og í þess-
ari bók breytist hversdagsleikinn í skondið og
skemmtilegt ævintýri. Hér er sagt frá atburð-
um sem margir kunna að þekkja úr eigin
bamsminni, eins og þegar stelpan HaUdóra
stelst í varalit móður sinnar og fólk heldur að
hún hafl stórslasað sig! HaUdóra er alin upp í
fjörugum systkinahópi og lesandinn fær innsýn
í óveður sem stundum geysa á stórum heimU-
um. í einu brotinu rífast þær mæðgur út af
Sjéríóspakka og svo langt gengur rifrUdið að
Halldóra gripur kúst og hyggst berja móður
sína. Móðurinni tekst að flýja með yngri syst-
umar inn í herbergi og Bauja, systir Halldóru,
læsir þær inni og tekur lykUinn. Halldóra held-
ur mæðgunum í herkví lengi dags eða aUt þar
tU móðirin hrópar: „Hleypið mér út, leyfið
henni að drepa mig.“ Og sagan endar á þessum
orðum: „Þá fannst okkur öUum að þetta væri
orðið of likt frnimta þætti i harmleik, eins og
Nonni orðaði það.“ (22)
Brotin enda flest á þessum nótum, á stuttum,
kankvislegum setningum, og frásögnin kraum-
ar af kimni, gleði og léttleika. Þau brot sem
greina frá bamæsku HaUdóru sýna glöggt að
hún er alin upp við sósíalíska hugmyndafræði
þar sem börnin fá að leggja sitt tU málanna og
gera persónulegar uppreisnir ef þeim sýnist
svo. Foreldrarnir eru heiðarlegar og æðrulaus-
ar persónur og aukinheldur meinfyndnar eins
og merkja má af svari pabbans þegar HaUdóra
spyr hann um hamingjuna. Hann svarar afund-
inn þegar stúlkan gengur á hann: „Ertu viss
um að þetta sé íslenskt orð? Þetta var ekki mik-
ið notað þegar ég var að alast upp.“ (28)
í bókinni úir og grúir af kátiegum athugasemd-
um á borð við þessar og tengjast stundum þekkt-
um persónum úr bókmenntaheiminum, eins og
Jóhannesi úr Köflum, HaUdóri Laxness og Degi
Sigurðarsyni en Dagur var bróðir HaUdóru. Hann
birtist af og tU með hnyttin tUsvör á vör, svo og
Nonni, bróðir HaUdóru, sem er skondin og
skemmtUeg persóna. Hið sama má segja um aðrar
persónur bókarinnar og frásagnir HaUdóru af tU-
hugalífinu og samskiptum hennar við börn sín og
eiginmann eru fuUar af lífi og fjöri.
90 sýni úr minni mínu sýnir að hamingjan
býr hér og nú. En hún býr einnig í fortíðinni og
ef maður er heppinn og kann að njóta augna-
bliksins má auðveldlega raða brotum lífsins í
faUega og litríka mósaíkmynd eins og hér ber
fyrir sjónir.
Sigríður Albertsdóttir
Halldóra Kristín Thoroddsen: 90 sýni úr minni mínu,
Mál og menning 2002.
Grimm unglingaveröld
BEr hægt að hætta að
vera nörd með því að fá
sér linsur og lyfta lóðum?
Hver er rétta hemaðar-
tæknin ef maður viU ekki
vera í botnfaUinu en er
það samt? Þetta era spum-
ingar sem vakna þegar
maður les Aldrei aftur
nörd eftir danska höfund-
inn Thorstein Thomsen.
Hér segir frá Álfi sem er í gaggó. Hann veik-
ist í nokkrar vikur og þegar hann kemur aftur í
skólann hafa valdahlutföUin í bekknum breyst.
Hann sem áður var vinsæU og gerði grín að öðr-
um er orðinn skotmark hinna. En hann sættir
sig ekki við þetta nýja nördahlutverk. Eftir leið-
beiningar frá verndarengli sínum, Friedrick
Valsenberg baróni, ákveður Álfur að mynda
bandalag með hinum nördinum í bekknum,
Flosa, sem aUtaf er kaUaður Feiti, og þeir grípa
tU róttækra aðgerða.
Aldrei aftur nörd er grimm saga. Hún lýsir
þvi hvernig þeir síðustu geta orðið fyrstir ef
þeir nota „réttu" aðferðirnar. Þessar aðferðir
geta verið siðlausar og borið vott um mannfyr-
irlitningu en hvaða máli skiptir það ef þær skUa
árangri? Lesandi fylgist spenntur með áformum
Álfs og Flosa, síðu eftir siðu, en hann fagnar
eklji með þeim. Þeir sigrast á andstæðingum
sinum með því að beita sömu eða verri aðferð-
um en alltaf er Álfur hikandi; hann finnur að
þetta er ekki rétta leiðin.
Aldrei aftur nörd tekur á málum eins og ein-
elti, klámvæðingu og miskunnarleysi unglings-
áranna. Stelpur eru „verðlaun" fyrir strákana
sem ráða mestu; ef maður er aðalgæinn getur
maður unnið aðalgeUuna og ráðið yfir henni.
Einelti er ekkert nema valdatæki þeirra sem
ráða tU að halda hinum kúguðu niðri. Og aldrei
má sýna miskunn því að þá getur maður misst
völdin. Eigi að síður eru miskunnarleysi og of-
beldi ekki svörin fyrir Álf sem innst inni þráir
ást og hlýju, eins og sést á samskiptum hans við
litla bróður sinn, Pétur, sem hann getur vand-
ræðalaust sýnt ástúð.
Sagan er spennandi og kaUast á við uppreist
hins kúgaða i öUum sínum myndum. Álfur og
Flosi þjálfa sig eins og samúræjinn forðum daga
í Sjö samúræjum, þeir flétta og plotta eins og
kennt er í Furstanum eftir MacchiaveUi og þeir
snúa bökum saman tU að verða sterkari sem er
auðvitað alþekkt minni, hvort sem er í bók-
menntum eða veruleikanum.
Kastljósið beinist aUan tímann að Álfi og
Flosa og aðrar persónur eru séðar með augum
þeirra. Annars vegar kynnist lesandi strákun-
um sem ráða og hins vegar „verðlaununum"
sem eru sætustu stelpurnar og svo stelpunum
sem eru í botnfaUinu, eins og Birgittu. Fjöl-
skyldulif Álfs er einnig tU umijöUunar. Hann er
skUnaðarbarn en getur hvorki leitað tU föður né
móður vegna eineltisins því hann telur að þau
myndu bara gera Ult verra. Að lokum má nefna
samskipti Álfs við verndarengU sinn sem snúast
einkum um siðferðismál.
Aldrei aftur nörd er sláandi saga, spennandi
og fyndin á köflum, um hlutskipti drottnara og
kúgaðra og hvernig það hlutskipti endurspegl-
ast í venjulegum bekk á unglingastigi. Margir
kannast eflaust við sig þegar þeir lesa þessa bók
og hún er holl lesning, unglingum og fuUorðn-
um.
Katrín Jakobsdóttir
Thorstein Thomsen: Aldrei aftur nörd. Halldóra Jóns-
dóttir þýddi. Vaka-Helgafel! 2002.
MIÐVIKUDAGUR 11. DESEMBER 2002
__________________________X>’V
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir silja@dv.is
Andvari
Aðalefni nýs Andvara
er ítarleg ævisaga Ein-
ars Olgeirssonar eftir
Sigurð Ragnarsson sagn-
fræðing. Einar var einn
helsti forustumaður rót-
tækra sósíalista á ís-
landi á sinni tíð, 1
fremstu röð þeirra sem stofnuðu Komm-
únistaflokk íslands og síðar Sósíalista-
flokkinn, og formaður hans var Einar
lengst af meðan sá flokkur starfaði.
Einar var fæddur 1902 og á því aldaraf-
mæli í ár eins og HaUdór Laxness. Um
HaUdór og verk hans eru þrjár greinar í
Andvara: Hjalti Hugason skrifar um ald-
arfarslýsingar, persónur og atburði í ís-
landsklukkunni í greininni „Klukka ís-
lands i kirkjusögulegu ljósi“; Ármann
Jakobsson skrifar um siðferði manns og
heims í Atómstöðinni í greininni
„Nietzsche í Grjótaþorpinu" og Jón Viðar
Jónsson skrifar um Atómstöðina á leik-
sviði og í bíó í greininni „Er hægt að leik-
gera Laxness?" Þar skoðar hann sviðsetn-
ingar bókarinnar í Reykjavík, á Akureyri,
í Stokkhólmi og í kvUunynd Þorsteins
Jónssonar og athugar hvemig margþætt
efni hennar kemst (misvel) tU skUa hjá
ólikum höfundum leikgerðar.
Loks eru í Andvara greinar eftir Jón Þ.
Þór um ritstörf og fræðimennsku dr. Val-
týs Guðmundssonar og Guðrúnu Kvaran
um þátt Bjargar C. Þorláksson í íslensk-
danskri orðabók sem kom út 1920-24 og er
oftast kennd við Sigfús Blöndal.
Ritstjóri Andvara er Gunnar Stefáns-
son bókmenntafræðingur.
Elegia
Pars Pro Toto dansleikhús sýnir fiögur
dansverk á Nýja sviði Borgarleikhússins
kl. 20 þann 13. og 14. desember í samstarfi
við Borgarleikhús, Rússíbana og Bendu.
Þá fáum við loksins tækifæri tU að sjá Jó-
hann Frey Björgvinsson dansa dansverk-
ið Jói eftir Láru Stefánsdóttur sem hlaut
1. verðlaun í Sóló-danskeppni i Stuttgart
síðasfliðið vor. Jóhann hlaut einnig 2.
verðlaun dansara í sömu keppni. Tónlist-
in við Jóa er eftir Guðna Franzson.
Á sýningunni verður líka „TU Láru“
eftir Per Jonsson danshöfund og Hjálmar
H. Ragnarsson tónskáld sem Lára Stefáns-
dóttir dansar við meðleik slagverkshóps-
ins Bendu, Hræringar eftir Láru og
Guðna sem Sveinbjörg ÞórhaUsdóttir
dansar og loks Cyrano, tónlist Hjálmars
H. Ragnarssonar í lifandi flutningi Rússí-
bana og dansgerð Láru Stefánsdóttur.
Dansarar eru Guðmundur Helgason, Lára
Stefánsdóttir, EmUía Benedikta, Steve
Lorenz o.fl.
Álagagríman
Salka hefur gefið út
nýja bók í Gæsahúðar-
safnið. Álagagríman
heitir hún og segir frá
grímunni sem Klara
kaupir sér fyrir hrekkja-
vökuna. Hún er svo
óhugnanleg að litii bróð-
ir hennar verður skelf-
ingu lostinn og vinir
hennar stirðna af ótta þegar hún setur
hana upp. Klara er býsna rúskin með
þetta - en málið vandast þegar hún nær
grímunni ekki af sér aftur ...
Karl EmU Gunnarsson þýðir bókina.
Sagnfrædirit kynnt
Annað kvöld kl. 20.30
verða ný sagnfræðirit
kynnt i húsi Sögufélags
við Fischersund og
sfiómar Eggert Þór
Bemharðsson samkom-
unni. Meðal höfunda
sem taka tU máls eru
Guðjón Friðriksson (Jón
Sigurðsson, ævisaga),
Helgi Skúli Kjartansson (ísland á 20. öld),
Hulda S. Sigtryggsdóttir (Frá íslandi tU
Vesturheims), Jón Þ. Þór (Sjósókn og sjáv-
arfang), Kristján Sveinsson (Vitar á ís-
landi), Ólöf Garðarsdóttir (Saving the
ChUd), Már Jónsson (TU merkis mitt
nafn) og Þórunn Valdimarsdóttir (Horfinn
heimur. Árið 1900 í nærmynd). Hver höf-
undur segir stuttiega frá sínu verki og því
sem mest kom á óvart við vinnslu þess.
Veitingar. AUir eru velkomnir.
Happdrættið
Dregið hefur verið í happdrætti Bóka-
tíðinda fyrh' 11. des.: 101.286.