Helgarblaðið - 07.02.1992, Blaðsíða 18

Helgar
18
blaðið
Otello afmælis-
/
gjöf Operunnar
Óperan Otello eftir Giuseppe
Verdi verður frumflutt í ís-
lensku óperunni á sunnudag.
Þessi viðamikla sýning á einu af
stórvirkjum óperuheimsins teng-
ist því að um þessar mundir eru
liðin tíu ár síðan íslenska óperan
fékk fastan samastað í Óperu-
húsinu við Ingólfsstræti, þar sem
áður var Gamla bíó. Það má því
með sanni segja að þessi upp-
færsla sé afmælisgjöf íslensku
óperunnar til íslenskra óperu-
unnenda.
Garðar Cortes, Ólöf Kolbrún
Harðardóttir og Keith Reed syngja
stærstu hlutverkin í sýningunni.
Garðar starfar nú sem óperustjóri í
Gautaborg í Svíþjóð. Hann gerði
hlé á þeim störfum til að taka þátt í
Sótthreinsaður
Emil í Kattholti
Börnin voru fjörug, skemmtileg og skýrmælt og virtust hafa
gaman af ab vera á leiksviöinu. Mynd Jim Smart.
Þjóðleikhúsið
Gmil ■ Kattholti
eftir Astrid Lindgren
Leikstjóri Þórhallur Sigurðsson
Leikmynd og búningar Karl
Aspelund
Lýsing Páll Ragnarsson
Dansar María Gísladóttir
Tónlist Georg Riedel
Hljómsveitarstjóri Jóhann G. Jó-
hannsson
Þýðandi Vilborg
Dagbjartsdóttir
Þýðandi söngtexta Böðvar
Guðmundsson
Leikritið um smálenska ærslabelg-
inn F.mil í Kattholti var frumsýnt á
stóra sviði Þjóðleikhússins síðastliðið
miðvikudagskvöld. Leikurinn snýst
um nokkur af prakkarastrikum Emils,
sem Astrid Lindgren gerði fyrst fræg-
an í samnefndum bókum: Emil reynir
að sleikja innan súpuskál og festist í
henni, hann vill leyfa ídu systur sinni
að njóta útsýnis yfir sveitina og hífir
hana upp í fánastöng, hann læsir foð-
ur sinn inni á kamrinum, með afleið-
ingum sem hljóta að teljast ófyrirsjá-
anlegar, og svo framvegis og svo
framvegis.
Það em reyndar þessar ófyrirsjáan-
legu afleiðingar sem geta gert sögurn-
ar af Emil fýndnar. Hann ætlar
sjaldnast að gera neitt illt af sér held-
ur snúast atvikin einhvem veginn
honum í óhag enda tekur hann upp á
ótrúlegustu hlutum. Hann vill til að
mynda bara leyfa ídu að njóta útsýnis
yfir sveitina þegar hann dregur hana
upp í fánastöngina og ída hefúr síður
en svo nokkuð á móti flugferðinni -
það er ekki fýrr en fjöldi fólks er
mættur til veislu í Kattholti og ída
hangir enn við hún, að gamanið kám-
ar. Eða gerði það, hér á áram áður.
Það er ekki gott að segja hvað veldur
- ef til vill ber verkið aldurinn illa,
viðhorf til bama og „réttrar" hegðun-
ar þeirra hefur vissulega breyst síðan
Astrid Lindgren skrifaði sögumar af
Emil - en kannski var sýning Þjóð-
leikhússins á miðvikudagskvöldið
einfaldlega of máttleysisleg, í það
minnsta sýndust óknyttir Emils held-
ur meinlausir.
Sýningin er að vísu ákaflega vel
snyrt og fáguð. Þýðingar Vilborgar
Dagbjartsdóttur og Böðvars Guð-
mundssonar eru smellnar og
skemmtilegar nú sem fýrr og um-
gjörðin er hin ágætasta, sýnir okkur
Kattholt sem örlítið annarlegan heim
einhvern tímann hér á áram áður.
Leikmyndin er falleg, og fellur í alla
staði vel að leikriti og leiksviði, bún-
ingar vel heppnaðir og í stíl við bæði
leikmynd og leikrit, Ijósanotkun
nokkuð góð svona yfirleitt. Ekki er
annað að sjá cn leikstjóri hafi unnið
verk sitt vel og af samviskusemi, en
sýningin virðist sótthreinsuð um of. í
hana skortir bæði orku og sannfær-
ingarkraft. Þar er ekkert illa gert, bara
oft af litlum áhuga, sem gerði að
verkum að sögumaraf Emil gátu orð-
ið nokkuð langdregnar á stundum, og
gaf hin ágæta hljómsveit sýningarinn-
ar langlokutóninn þegar í upphafi
þegar áheyrendum var gert að hlusta
á forleik hennar alllanga hrið á með-
Gunnarsdóttir skrifar
an dáðst var að rauða tjaldinu fallega
fyrir stóra sviði Þjóðleikhússins.
Það er ekki við aðalhlutverkin, þau
Emil og ídu, að sakast. Bæði er þeim
vel leikstýrt og eins bar leikur þeirra
Sturlu Sighvatssonar og Anitu Briem
af leik annarra á frumsýningu, en þau
skiptast á við Jóhann Ara Lárasson
og Álfrúnu Örnólfsdóttur um að leika
systkinin í Kattholt. Þau vora fjörag,
skemmtileg og skýrmælt og virtust
hafa gaman af að vera á leiksviðinu.
Þeir fúllorðnu vora hins vegar flestir
heldur þreytulegir og kipptu þar með
fótunum undan prakkarastrikum Em-
ils, eða hvað er gaman að uppátækj-
um hans ef enginn nennir að hneyksl-
ast eða taka þau nærri sér - og elta
Emil af einhverri sannfæringu?
Margrét Kr. Pétursdóttir var reynd-
ar bæði fjörag og hressileg Lína
vinnukona og hélt lengst af uppi
þeirri skemmtan sem í leiknum var,
ásamt þeim Emil og fdu. Lína kynnir
öll prakkarastrik Emils á milli atriða
og virtist Margrét gera það vel. Það
var ekki hennar sök að einhver dósar-
hljómur í hátalarakerfi Þjóðleikhúss-
ins gerði það að verkum að söngvar
hennar komust jafn illa til skila og
raun bar vitni. Gísli Rlunar Jónsson
var stórfúrðulegur Alfreð vinnumaður
og ekki laust við að manni dytti í hug
að eitthvað hlyti nú að eiga að vera
að þeim Línu og Emil; Línu að sækja
svona fast að giftast þessu skrípi, Em-
il að velja sér það að vini.
Bessi Bjamason lék Anton föður
Emils og haföi uppi ágæta tilburði
við að elta strákskrattann, en það náði
þó ekki lengra en svo. Hann var í
rauninni ímynd hins bugaða foreldris
sem reynir að reka upp einhverjar
rokur svona af og til, mest formsins
vegna. Margrét Guðmundsdóttir var
Alma, bæði jákvæð móðir og áhuga-
laus, hún virtist hafa svo litlar
áhyggjur af uppátækjum stráksins að
það varð hálf ankannalegt þegar hún
fór að staglast á því hvað hann væri
nú góður inni við beinið. Það var svo
sem enginn sem haföi haldið því
gagnstæða ffam, hvorki í orðum né
æði.
Helga Bachmann var Títubeija-
Maja, kerlingin einfalda sem fæst við
kukl og ber fréttir á milli bæja, en
virtist skorta áhuga á að fýlgja leik-
persónunni eitthvað eflir. Þetta
áhugaleysi virtist reyndar einkenna
flesta þá sem ffam komu í ýmsum
aukahlutverkum, en það vora Þór
Tulinius, Bríet Héðinsdóttir, Þor-
steinn Guðmundsson, Erling Jóhann-
esson, Randver Þórláksson, Gísli Al-
ffeðsson og Bryndís Pétursdóttir. Þótt
fagmannlega væri leikið og oft vel,
virtust leikendur nokkuð fjarverandi í
anda og hafa lítinn áhuga á þessu
leikriti. Þar vora þeir leikendur sem
bragðu sér í gervi hestsins og kýrinn-
ar þó undantekningar, skepnur þessar
fóra á kostum og hlutu verðskuldaða
athygli óhorfenda.
Áhorfendur vora flestir jákvæðir
og þakklátir fýrir það sem vel var
gert. En það var ekki laust við að í
upphafi bæri á spumingum eins og
„fer ekki eitthvað að gerast?" og
seinna, „er þetta búið núna?“ sem
bendir til þess að einhveijum þeirra
hafi þótt leikurinn heldur tíðindalítill
á köflum.
Listin og þjáningin
Hvemig hefði Beethoven þróasl ef hann
heföi ekki orðið heymarlaus?
Því er vandsvarað. Og kannski eru svona
„ef‘ spumingar hreinasta vitlcysa. En það
má samt leika sér með þær. Eitt er víst.
Hann hefði ekki orðið minni listamaður. Og
áreiðanlega gert mikla byltingu í tónlistar-
sögunni. En sennilega hefði hann ekki sam-
ið sömu verkin. Það er til dæmis líklegt að
hann hefði gcgnt einhverri stöðu sem aftur
heföi hvatt hann til ákveðinna tónverka.
Beethoven heföi heldur ekki einangrast eins
og hann gerði. Sá ójarðneski og háfleygi
andi sem ríkir í síðustu kvartettunum er
hugarheimur manns sem kominn er langt
burtu frá venjulegu mannlífi.
Stundum er sagt að þjáningin hafi gert
Beethoven stóran. Þessi trú á töframátt
þjáningarinnar í listsköpun er ansi lífseig.
Hún er þó fremur hæpin. Vissulega er þján-
ingin fýlginautur okkar gegnum lífið. Flest-
ir eða allir fá sinn skammt af völdum sjúk-
dóma og dauða. Svo eru ástarsorgimar, ým-
iss konar vonbrigði og ótal margt annað.
En margir deyja litlu vitrari hundgamlir
heldur en þeir voru við fermingu, hvort sem
líf þeirra var lán eða ólán. Aðrir vaxa og
dýpka hvort sem líf þeirra er lán eða ólán.
Þroski manna er æði misjafn hvað sem lífs-
kjörum þeirra líður. Þroskagildi þjáningar
er reyndar ólíkt eftir eðli hennar. Sú kvöl
sem kcmur utan frá, til dæmís ýinis áföll og
slys, er auðvcldari viðfangs en sú er sprett-
ur innan frá og enginn veit hvaðan kemur
né hvers vegna, svo sem geðveiklun. I fyrra
lilfellinu á einstaklingurinn auðveldara með
að vinna úr þjáningunni. Breyta harrni sín-
um í fegurð ef hann er listamaður. En í síð-
ara tilfellinu er það sjaldnast hægt. Þá sigr-
ar þjáningin manninn. Hún brýtur hann nið-
ur án þess að nokkur fái
vömum við komið. Og
því miður er það hlut-
skipti algengast þegar um
mikla þjáningu er að
ræða.
Ég hygg því mála sann-
ast að yfirlcitt sé það heil-
brigði og hamingja er
skapar bcstu og fegurstu
verk mannkynsins í list qinnrftiir
og annarri starfscmi. r.LrHor þessiim barlómstímum, þegar
Kenningin um skopunar- ÞÓf GuöjOnSSOD SknfSr margjr s;a ekkert svar við erfið-
Kammersveit Reykjavíkur fiutti hann á
tónleikum í Áskirkju á sunnudaginn var.
Þar léku Sigrún Eðvaldsdóttir, Guðmund-
ur Kristmundsson, Bryndís Halla Gylfa-
dóttir, Richard Kom, Einar Jóhannesson,
Joseph Ognibene og Rúnar H. Vilbergsson.
Það var Sigrún sem leiddi af miklum
krafti. Að mínum dómi kunni hún sér ekki
hóf. í þessu verki eiga ekki að vera sólista-
stælar heldur fallegur samleikur. Það er
heildin sem máli skiptir. Og í heild var
hraðinn og bægslagangurinn of mikill, þótt
ýmislegt væri fjandi flott spilað. Þannig fór
sjarminn og eiginlega líka brillj-
ansinn hálfvegis forgörðum. Og
þá er nú ekki mikið eflir af sept-
ettnum.
Á tónleikunum var einnig flutt
íslensk tónlist.
Fyrst var Örlagafugl eftir
Þorkel Sigurbjömsson fýrir klar-
inett og strengjakvartett. Það er
undurfagurt verk. Upphafið er
einstaklega magnað og seiðandi.
Það er ekki svo Iítils virði á
mátt þjáningarinnar er að
mestu leyti óskhyggja.
Þegar Beethoven gerði septettinn op.20
hafði ógæfan mikla ekki barið að dyrum
hans. Enda er septettinn fullur af yndisleik
og sjarma. Sumir segja að hann sé óður um
Rín sem í þá daga var hrein og fögur. Hann
var saminn fyrir fiðlu, víólu, selló, kontra-
bassa, klarinett, hom og fagott.
margir sja i
leikum nema æ tiylltari afþreyingu, að enn
finnist menn sem í djúpum hugans heyra
þvílíkan söng. Og hann var listavel framinn
af Einari Jóhannessyni og Reykjavíkur-
kvartettnum.
Þá var frumflutt Septembersonnetta fýrir
óbó og strengjakvertett eftir Pál Pampichler
Pálsson. Tónskáldið segir að það sé hlust-
andans að dæma um hvort þessi músik fari
vel í hann eða ekki. Og ekki fór hún illa í
mig. En heldur ekki sérlega vel. Hún er
áferðarfalleg en snerti mig ekki. Eg vona
hinsvegar að hún hafi snert alla aðra. Þetta
lék Kristján Þ. Stephensen ágætlega á óbóið
sitt en mér fannst reyna lítið á hina lýrískari
hæfileika hans sem em svo fallegir.
Reykjavíkurkvartettinn lék með sóma. í
honum em Rut Ingólfsdóttir og Zbigniew
Dubik á fiðlur. Guðmundur Kristmundsson
á víólu og fnga Rós Ingólfsdóttir á selló.
I kynningu tónleikanna þakkaði Kamm-
ersveitin Sævari Karli Ólasyni fýrir stuðn-
ing við tónleikana. Það var virkilega fallega
gert af honum. Þau em aldeilis rausnarleg
orðin fyrirtækin við tónleikahald. Alltaf að
styrkja og styrkja. En því að vera að básúna
það út um allt? Geta þau ekki styrkt og aft-
ur styrkt steinþegjandi og hljóðalaust? Á
annars ekki að nefna hlutina réttum nöfn-
um? Ber ekki að segja að þessi og þessi fýr-
irtæki styrki tónleika gegn því að fyrirtækin
séu auglýst í staðinn?. Að þetta sé bissness.
Kaup kaups.
Og að lokum er þá ekki úr vegi að benda
þessum styrkjurum á að styrkja nú myndar-
lega ýmis mannúðarmál. Ekki þarf að orð-
lengja hvað þau skipta miklu meira máli en
listin. Þar er um að tefla hamingju lifandi
fólks. Því ekki að styrkja einu sinni fátæka
rausnarlega svo þeir hafi loks efni á að
sækja tónleika? Og það væri alveg sjálfsagt
að auglýsa það út um allt. Af nógu er að
taka: einhverfir, þroskaheftir, geðsjúkir,
eyðnismitaðir. Ötæmandi verkefni fyrir
styrkjara í margar aldir.
Föstudagurinn 7. febrúar