Dagblaðið - 16.09.1975, Blaðsíða 9

Pagblaöiö. Þriöjudagur 16. september 1975.
9
FJÖLDI RISASTÓRRA OLÍUSKIPA LIGGUR ÓNOTAÐUR í HÖFNUM
Vestur-þýzkur verkfræðingur
hefur kynnt i heimalandi sinu
hugmynd um að breyta risa-
stórum oliuflutningaskipum i
vatnsflutningaskip.
I stað þess að taka oliu um
borð i höfnum Persaflóa og
Norður-Afriku, myndu skipin
taka vatn úr fljótum á borð við
Nil, Tigris og Efrat. Vatnið yrði
siöan hreinsað um borð.
Þessi hugmynd er hugarsmið
verkfræðiráðgjafa i Wiesbaden,
Hans Ulrichs Klein. Vestur-
þýzka verkfræðifirmaö
Preussag hefur þegar hafið
könnun á hagkvæmni slikra
flutninga og skipafélög viðs
vegar um heiminn sýna málinu
töluverðan áhuga. Það er ekki
furða, þvi verkefni fyrir stór
oliuskip eru nú harla litil — og I
nokkrum tilfellum alls engin.
Fjöldi risastórra oliuflutninga-
skipa liggur nú bundinn við
akkeri, engum til gagns.
Upphaf málsins er þaö, að
Klein vildi gera tilraun til að
leysa vandamál þýzka skipa-
félagsins Essberger i Hamborg.
Essberger hefur þegar lýst þvi
yfir, að ónotuð skip þess séu til
reiðu i slika flutninga, jafnvel
þótt afraksturinn verði ekki
nema til að greiða kostnaðinn af
slikum flutningum.
LÁTUM OLÍUSKIPIN
FLYTJA VATN
— segir v-þýzkur hugvitsmaður
Verkefnaleysið kostar
tugmilljónir
mánaðarlega
Oliuskipafloti heimsins er
sem stendur allt of stór fyrir
þann markað, sem um er að
ræða. Tvö skipa Essbergers
hafa legið bundin i nokkra mán-
uði og áður en langt um liður
verður að bæta þriðja skipi
félagsins (nýlegu skipi, Hein-
rich Essberger) við.
Jafnvel þótt ekki sé reiknað
með beinu tekjutapi, þá er
kostnaðurinn við að láta skip af
þessu tagi liggja verkefnalaus i
höfn svo gífurlegur, að áhugi
skipafélaganna er skiljanlegur.
Kostnaðurinn við að halda stóru
oliuflutningaskipi verkefna-
lausu skiptir tugum milijóna
króna mánaðarlega.
Fyrsta skrefið i að gera hug-
mynd Kleins að veruleika er að
breyta stóru oliuflutningaskipi I
eins konar fljótandi vatnsveitu
og koma fyrir i þvi sams konar
tækjabúnaði og notaður er til að
hreinsa vatn á þurru landi.
Kostnaðurinn við slikar
breytingar veltur á stærð'Skips-
ins. Klein hefur þó nýlega út-
skýrt fyrir fréttamanni Reuter-
fréttastofunnar, að kostnaður-
inn við 150 þúsund tonna skip
myndi nema i kringum 3.5
milljónum þýzkra marka, eða
um 218 milljónum islenzkra
króna.
Ýmsar leiöir má fara til aö ná
i vatn, þar sem nóg er af þvi, og
Þetta oliuflutningaskip kann aö
þykja stórt, en stærsta olíuflutn-
ingaskip i hcimi er þó enn
stærra. Þaö er rúm 800 þúsund
tonn, smíöaö og gert út frá
Japan. Nú vill Hans Ulrich
Klein nota olíuflutningaskip til
að flytja vatn frá vatnsauðugum
svæöum til þurra.
flytja það til staða, sem skortir
það.
kvæmni þeirra. Onnur eru þess
eðlis, aö úrlausn þeirra beinlfnis
skiptir sköpum um það, hvort
ýmsir þéttbýlisstaðir, sem
mikilvægu hlutverki gegna i
verðmætasköpun þjóðarbúsins
geta haldið i horfinu eða dæm-
ast til að dragast aftur úr og
missa Ibúana frá sér. Gerð
gatna úr varanlegu efni er nú að
verða eins konar mælikvarði á
það, hvort einstök byggðarlög
séu fýsileg til búsetu, hvað útlit
og yfirbragð snertir, en hér er
um að ræða risavaxið verkefni,
sem teljast verður eitt stærsta
framfaramál margra byggðar-
laga, þótt það kosti mikið fé.
Auk útlits bæjanna standa
mörg sveitarfélög frammi fyrir
þeirri kröfu þegna sinna, að þeir
geti átt kost á sambærilegri
þjónustu á ýmsum sviðum fé-
lags- og menningarmála og bezt
gerist annars staðar á landinu.
Sveitarstjórnir hljóta lika að
gera þetta markmið að sinu. En
til þess að svo geti orðið, þarf
viðast hvar að ráðast i byggingu
ýmiss konar mannvirkja, allt
frá dagvistunarstofnunum fyrir
yngstu borgarana til dvalar-
heimila fyrir hina elztu, svo
ekki sé minnzt á skólamann-
virki og vaxandi kröfur um
vandaðan undirbúning bygging-
arlóða og aukna hlutdeild sveit-
arfélaganna i lausn ibúðavand-
ans.
Vlst er um það, að ef sveitar-
félögunum á að takast að búa
þegnum sinum vistlegra um-
hverfi, bjóða þeim upp á fjöl-
þættari félagslega þjónustu og
búa i haginn fyrir fjölbreyttara
atvinnulif, sem er aðkallandi
verkefni viðast hvar, þá kallar
þetta allt á vaxandi hlutdeild i
Kjallarinn
Unnar Stefánsson
þvi fjármagni, sem til ráðstöf-
unar er til sameiginlegra þarfa.
Nýlega var á það bent i kjall-
aragrein hér í Dagbiaðinu, að
útgjöld rikisins til endurgreiðslu
á lyfjakostnaði einstaklinga
væru orðin fram úr hófi. Og ó-
neitanlega hlýtur sú spurning að
vakna, hvort ekki væri skyn-
samlegt að verja þótt ekki væri
nema sem svaraði litlu broti af
þeim 7 milljörðum króna, sem
ætla má, að hið opinbera verji
til sjúkratrygginga i ár, til að
koma upp varanlegri aðstöðu til
fyrirbyggjandi aðgerða á sviði
heilsuverndar. Er þá bæði átt
við beinar aðgerðir með bygg-
ingu heilsugæzlustöðva og ó-
beinar aðgerðir, svo sem með
byggingu íþróttamannvirkja,
svo unnt verði að halda uppi
a.m.k. lögboðinni kennslu i
likamsræktargreinum I skyldu-
námsskólum.
Verkefnin blasa hvarvetna
við, þótt engum detti i hug, að
þau verði öll leyst að bragði.
Skammgóður vermir
Þegar þetta er haft i huga,
hlýtur það að teljast mikil
skammsýni, þegar rikisvaldinu
er beitt i tiltölulega góðu árferði
til þess að binda hendur sveitar-
stjórna varðandi tekjuöflun til
sameiginlegra þarfa. Slikt er
skammgóður vermir, eins og
reynslan frá seinasta ári sýnir.
Erþá fyrst til að taka þá ráð-
stöfun rfkisvaldsins að banna
sveitarfélögum alfarið, og hvað
sem sannanlegri fjárþörf þeirra
liði, að beita heimild tekju-
stofnalaganna til að innheimta
útsvör 1974 með álagi eins og
leyft var 1972 og á yfir-
standandi ári. Vitað var þó, að
útgjöld sveitarfélaga myndu
stóraukast á árinu vegna verð-
lagsbreytinga og innheimt út-
svör verða mun lægri að verð-
gildi heldur en tekjur undanfar-
andi árs, sem á var lagt. 1 annan
stað hafði fasteignaskatturinn,
sem árið 1972 nam 18% af heild-
artekjum sveitarfélaga, rýmað
til mikilla muna með þvi að
gjaldstofninn fylgdi ekki verð-
lagsbreytingum milli ára. 1
þriðja lagi bættist við tregða
stjómvalda til að breyta gjald-
skrám þeirra stofnana, sem við
fasteignamat eru miðaðar, svo
sem vatnsveitna. Sama gilti um
gjaldskrár rafveitna og hita-
veitna, sem dregið var úr hömlu
að breyta, þótt oliukreppa væri
þegar á skollin og kunnugt um
mikilvægar hitaveitufram-
kvæmdir framundan á höfuð-
börgarsvæðinu.
Afleiðing þessara aðgerða
rikisvaldsins á seinasta ári
gagnvart sveitarfélögunum hef-
ur óhjákvæmilega orðið sú, að
gjaldendur hafa á þessu ári orð-
ið að taka á sig mun þyngri
greiðslubyrðar heldur en ella
hefði þurft að vera, ef útsvör og
fasteignaskattarhefðu fengið að
fylgja verðlagsbreytingum og
gjaldskrárbreytingar átt sér
stað fyrr og jafnar.
Hvers eru sveitar-
félögin megnug?
I framhaldi af þessu er eðli-
legt að einhver spyrji, hvernig
sveitarfélögin séu i stakk búin
. til að takast á við aukin verkefni
og meiri umsvif. Eru þau nokk-
urs megnug? Enginn vafi er á
þvi, að miklar umbætur hafa
orðið i rekstri flestra stærri
hreppanna á seinustu árum.
Þeir hafa flestir ráðið sér fasta
starfsmenn, sveitarstjóra, sem
sinna hliðstæðum verkefnum og
bæjarstjórar i kaupstöðunum.
Og mikill fjöldi hæfra manna
tekur virkan þátt i steínumörk-
un og framkvæmd verkefna á
vettvangi sveitarstjórnarmála.
Þjóð okkar hefur ekki meiru úr
að spila en svo til sameiginlegra
þarfa, að á miklu veltur, að
þeim fjármunum sé beint að
þeim verkefnum, sem leiða til
mestra heilla. Heimamenn
þekkja bezt, hvar skórinn
kreppir að. Sveitarfélagið er
hverjum þegni miklu nálægra
stjómvald heldur en hið fjar-
læga og I margra hugum fram-
andi rikisvald. Einnig má ætla,
að meira aðhald riki við með-
ferð fjármuna að öllu jöfnu hjá
sveitarfélögum heldur en hjá
rikisstofnunum, þótt vafalaust
megi tina til dæmi um undan-
tekningar.
Vatnið hreinsað
um borð
Herra Klein segir að bæði
Tigris og Efrat, sem renna i
Persaflóa, auk Nilar og Indus i
Pakistan séu vænlegar til vatns-
miðlunar fyrir þurrari heims-
hluta.
Minni skip geta auðveldlega
siglt upp eftir fljótunum nægi-
lega langt til að fá sæmilega
hreint vatn, og taka það um
borð i gegnum gömlu oliu-
dælurnar, sem orðnar eru aö
vatnsdælum.
Stærri skip geta lagzt úti fyrir
höfnum og tekið vatnið um borö
i gegnum sérstakar plastpipur,
sem knúnar eru af neðansjávar-
dælum.
Þegar vatnið er komið um
borð, er það hreinsað vandlega
á leiðinni á ákvörðunarstað.
Þegar þangað kemur, má dæla
vatninu beint I vatnsgeyma á
heimilum og verksmiðjum,
Enn er ekki ljóst hvaða lönd
eru liklegustu viðskiptavinir
vatnssölu Kleins. Hafnaraö-
staða þarf að vera góð og að
sjálfsögðu skiptir miklu máli,
að góðar vatnsleiðslur séu i ná-
grenninu.
Hans Ulrich Klein segir, að
Iran, Persaflóarikin, Libýa og
önnur riki á norðurströnd
Afriku séu liklegust til að sýna
málinu umtalsverðan áhuga.
Samkvæmt útreikningum
þýzka verkfræðingsins bendir
allt til þess, að „oliuvatnið”
verði um 20% ódýrara en vatn
úr saltvatnshreinsistöðvum.
Með tilliti til áhuga skipa-
félaganna, segir Klein, þá er
hægt að byrja þegar i haust að
breyta fyrstu skipunum.
Það þýðir, að fyrsta „fljótandi
vatnsveitan” getur lagt af stað
frá Þýzkalandi suður á bóginn
fljótlega upp úr áramótum.
Og þegar farið er að .flytja
150.000 tonn af vatni i einni ferð
hlýtur að vera afar vafasamt,
að arövænlegt sé að selja is-
lenzka lindarvatnið á tveggja
pela flöskum.
Nefna má tvö dæmi um svið,
sem rikisvaldið hefur tekið að
sér á siðari árum, en áður var
að hluta til i höndum sveitar-
stjórna.
Á árinu 1972 yfirtók rikisvald-
ið alla forsjá löggæzlumála,
enda höfðu sveitarstjórnir engin
umráð yfir störfum lögreglu-
manna. Reynslan mun nú hafa
sýnt, að minna aðhald af hálfu
heimamanna en áður var hafi
átt rikan þátt i mjög verulegri
útgjaldaaukningu rikisins til
þessa málaflokks og stóraukn-
um þrýstingi á fjárveitinga-
valdið i kröfugerð um fjölgun
lögreglumanna vi'ðs vegar um
land.
Siðara dæmið snýr að þvi
mikilvæga verkefni að tryggja
sem vandlegast, að álagning
gjalda til hins opinbera sé á
hverjum tima i samræmi við
það, sem löggjafinn ætlast til og
með þeim hætti, að greiðslu-
byrðin dreifist með þeim hætti á
bök skattborgaranna, að sann-
gjarnt þyki að beztu manna
yfirsýn. Ekki skal i efa dregið.
að skattstofurnar, sem rikið
rekur i landshlutunum, leitist
við að gegna skyldum sinum
eftir beztu getu. Samt mun það
margra manna mál, ekki sizt á
þessu ári, að vel færi á þvi, að
staðkunnugir heimamenn væru
meira með i ráðum en nú er og
hefðu meira þar um að segja
heldur en nú virðist raun á.
Þessi tvö litlu dæmi má skoða
sem sýnishorn um það, að far-
sæltgeti verið i mörgum efnum,
þar sem við verður komið, að
fela heimamönnum i hverju
byggðarlagi aukin fjárráð og
meiri ábyrgð á sviði opinberra
mála.