Dagblaðið - 25.09.1975, Blaðsíða 8

8
Dagblaðið. Fimmtudagur 25. september 1975.
Buwia
frjálst, úháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
tþróttir: Iiallur Simonarson
Hönnun; Jóhannes Reykdal
Blaðamenn: Ásgeir Tómasson, Atli Steinarsson, Bolli Héðinsson,
Bragi Sigurðsson, Hallur Hallsson, ómar Valdimarsson.
Handrit: Asgrímur Pálsson, Inga Guðmannsdóttir, Maria Ólafs-
dóttir.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjarnleifsson, Björgvin Pálsson
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson
Auglýsingastjóri: Asgeir Hannes Eiriksson
Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
1 lausasölu 40 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Ríkið leiðréttir sig
í opnu og frjálsu þjóðfélagi á að
rikja góður samgangur milli al-
mennings og yfirvalda. Valda-
menn verða að hlusta á vandamál
almennings og skilja þau, en ekki
loka sig inni i filabeinsturni með
örfáa ráðgjafa i kringum sig, sem
smjaðra upp á við og sýna hroka niður á við.
Frjáls dagblöð geta verið hentugur milliliður á
þessari leið milli almennings og stjórnvalda. í
slikum blöðum á almenningur að geta fengið inni
með vandamál sin, stór og smá, og óskir sinar,
hvort sem þær eru sanngjarnar eða ekki.
Nýlega upplýsti Dagblaðið, að mistök hefðu
sennilega verið gerð i útreikningi verðbóta á
skyldusparnað. Hafði mikill fjöldi fólks á aldrin-
um 16-25 ára orðið fyrir miklu tjóni vegna út-
reiknings, sem hvorki var i samræmi við tilgang
löggjafans né i samræmi við hefðbundnar aðferð-
ir við útreikning visitölubóta.
Skýrði Dagblaðið frá greinargerð, sem dr. Pét-
ur H. Blöndal tryggingafræðingur hafði samið út
af máli þessu. Benti Pétur þar á, að löggjafinn
hefði ætlazt til, að höfuðstóll skyldusparnaðar og
vextir af honum væru verðtryggðir með kaup-
visitölu. Taldi Pétur, að ungmenni, sem hefði lagt
10.000 krónur i skyldusparnað 7. marz 1969, ætti
að fá út rúmar 55.000 krónur 5. september i ár, en
ekki rúmar 27.000 krónur, eins og Veðdeildin
hafði reiknað.
Veðdeildin reiknaði visitöluuppbótina aðeins
einu sinni á ári. Hún lagði uppbótina inn á sér-
stakan reikning án vaxta og visitölu og miðaði
þar að auki við lægstu upphæð á hverju tólf mán-
aða timabili.
Frá þessu var skýrt i Dagblaðinu 17. september
i ár. Félagsmálaráðuneytið var fljótt að taka við
sér. Hinn 23. september skýrði Hallgrimur Dal-
bert ráðuneytisstjóri frá þvi i viðtali við Dagblað-
ið, að sérfróðir menn i ráðuneytinu og Seðlabank-
anum væru að kanna, hvort Veðdeildin hefði farið
rangt að i þessu efnum.
Meðal þeirra, sem Gunnar Thoroddsen félags-
málaráðherra leitaði álits hjá i þessu máli, var
Gaukur Jörundsson prófessor og taldi hann að-
ferðir Veðdeildar ekki réttar. Hinn 24. september
skýrði Dagblaðið svo frá þvi, að Gunnar Thor-
oddsen hefði ákveðið, að bæta þyrfti hag eigenda
sparimerkja.
Þá hafði verið ákveðið, að verðtrygging skyldu-
sparnaðar yrði að minnsta kosti svo mikil, að
reiknuð yrði verðbót fjórum sinnum á ári i stað
eins. Aðeins er eftir að ganga endanlega frá mál-
inu. Mega ungmenni þau, sem skylduð hafa verið
til að spara fyrir Veðdeildina, þvi reikna með, að
sparnaðurinn haldi verðgildi sinu.
Af þessu má sjá, að yfirvöld hafa brugðizt vel
og drengilega við þessu vandamáli. Það er ekki
svo lítið afrek að viðurkenna, að mistök geti hafa
átt sér stað i hinu opinbera kerfi, og að leysa
vandamálið án þess að dómstólar þurfi að neyða
rikið til þess. Af þessu má einnig sjá, að stjórn-
völd geta verið snör i snúningum, þegar vakin er
athygli þeirra á misskilningi i kerfinu. 1 þessu
máli hlustuðu valdamenn á vandamál almenn-
ings og skildu þau.
Er það satt sem sagt er
ETUR BYLTINGIN
Ekki er útséð um hvort tveggja
mánaða stjórnarkreppu i Portú-
gal er lokið, þótt ný rikisstjórn
hafi tekið við völdum i landinu um
siðustu helgi. Landið virðist stöð-
ugt færast nær þvi að vera algjör-
lega stjórnlaust. Efnahagslegt
hrun virðist blasa við — og líklega
glottir Caetano einhvers staðar.
Sú bitra og hatramma barátta,
er losaði kverkatak kommúnista
á stjórninni og heraflanum, hefur
skapað tómarúm i stjórnun
landsins.
Portúgal morari samsærum og
gagn-samsærum. Allt er gert i
nafni byltingarinnar, sem hófst
með valdatöku herforingjanna
undir stjórn Antonios de Spinóla i
fyrra.
Stjórnin, sem Jose Azevedo
tókst að koma saman eftir um-
talsvert basl, er nokkurn veginn i
samræmi við úrslit kosninganna i
april. Ekki þarf að fara mörgum
orðum um þá niðurstöðu, yfir-
gnæfandi meirihluti Portúgala
kýs lýðræði að vestur-evrópskri
fyrirmynd.
Aftur á móti hefur engin trygg-
ing fengizt fyrir þvi að núverandi
stjórn hafi þau raunverulegu völd
sem tryggt geti framgang hug-
sjóna byltingarinnar.
Frekari átök kommún-
ista og sósíalista/
miöf lokksmanna
muni nota allar handbærar að-
ferðir til að koma i veg fyrir
framþróun byltingarinnar, eins
og það er orðað.
Þar sem kommúnistar eru
þeirrar skoðunar, að þeir séu
sjálfir framverðir þessarar þró-
unar, er útilokað annað en til á-
taka komi við andstæðinga
þeirra, sem eru staðráðnir i að
binda enda á stjórn kommúnista i
verkalýðsfélögunum, fjölmiðlum
og borgar- og sveitarstjórnum.
fram .að húsbændurnir hafa nú á
tilfinningunni að þeir syndi undan
straumi.
Slagurinn um „ Republica'
heldur áfram
framundan
Sautjá^i mánuðum eftir að ung-
irforingjar i portúgalska hernum
steyptu stjórn dr. Marcello
Caetanos hefur enn ekki fengizt
svar við þeirri grundvallarspurn-
ingu, hvort Portúgal muni i fram-
tiðinni tilheyra hinum vestræna
heimi eða hinum kommúniska.
Og á meðan landið dregst á-
fram i þessari hringiðu óvissunn-
ar læðist efnahagshrunið nær.
Astæðurnar fyrir þvi eru að veru-
legum hluta byltingarkenndar
aðgerðir til eyðileggingar auð-
valdskerfi landsins og aukin ein-
angrun frá gömlum viðskipta-
löndum. Mönnum hitnar i hamsi,
óþolinmæði eykst og óöryggið
verður meira.
Fátt virðist öruggt. Helzt væri
þangað til dregur til meiriháttar
átaka á milli kommúnista og
fylgismanna þeirra annars vegar
og sósialista, miðflokksmanna
(PPD) og hægfara stuðnings-
manna þeirra innan hersins hins
vegar.
Áhrif kommúnista hafa farið
mjög minnkandi að undanförnu
og hafa þeir nú aðeins eitt ráð-
herraembætti. Þeir hafa varað
hina flokkana við þvi, að þeir
óörugg stefna
stjórnarinnar
t stefnuskrá stjórnarinnar eru
loðnar yfirlýsingar um fram-
kvæmd þjóðnýtingaráforma,
upptöku bújarða og breytingar á
rekstri landbúnaðarfyrirtækja i
einkaeign.
Með tilliti til þess að hægfara
stjórnmálamenn og hermenn
halda fram að baráttan gegn auð-
valdsstefnunni hafi gengið of
fljótt fyrir sig og þvi valdið
miklum skaða og ónæði, gera
kommúnistar og stuðningsmenn
þeirra sér ákveðnar hugmyndir
um að þessi áform stjórnarinnar
komist aldrei i framkvæmd.
Kommúnistar eiga litla mögu-
leika á' að komast til valda eftir
lýðræðislegum leiðum. Þvi er bú-
izt við að þeir muni berjast með
kjafti og klóm til að halda i það
sem þeir hafa náð með byltingar-
kenndum aðgerðum siðan fasista-
stjórninni var steypt.
Þegar hefur komið til átaka á
milli fátækra bænda, sem fylgja
kommúnistum að málum og hafa
setzt ólöglega að á bújörðum, og
bænda sem tryggir eru húsbænd-
um sinum. Varla þarf að taka
Kommúnisku prentararnir,
sem yfirtóku útgáfu kvöldblaðs
sósialista, Repúblika, i sumar,
segjast ákveðnir i að halda blað-
inu og ekki hika við að beita valdi
til að koma i veg fyrir tilraunir i
aðra átt.
Sósialistar segja á hinn bóginn
að það hafi eingöngu verið vegna
loforðs um að þeir fengju blað sitt
aftur að þeir féllust á að taka þátt
i nýju stjórninni.
Allir stjórnmálaflokkarnir i
rikisstjórninni voru samtaka I að
staðfesta veikleika stjórnarinnar
með þvi að tilnefna ekki ráðherra
sina i formlega samsteypustjórn
þar sem ráðherrarnir væru full-
trúar flokkanna sjálfra. Komm-
únistar og miðflokksmenn töluðu
ekki hverjir viðaðra á meðan við-
ræður um myndun rikisstjórnar-
innar fóru fram.
Menn hafa einnig sinar efa-
semdir um raunveruleg völd
þeirra hægfara sósialista, sem
eru i forsæti stjórnmálahreyfing-
ar hersins. Fyrstu lögin, sem
byltingarráð hersins sendi frá sér
eftir að það var endurskipulagt,
þar sem gerð var tilraun til að
koma i veg fyrir óleyfilegar yfir-
lýsingar róttækra hermanna til
fjölmiðla, voru numin úr gildi
eftir tiu daga.
A hernaðarsviðinu eiga hinir
hægfara enn eftir að sanna tök sin
á herfylkjum sem undanfarna 17
mánuði hafa búið við algjört aga-
og stjórnleysi.
SKJALDBORG UMALBERT
Réttarglæpir eru eitt það
voðalegasta sem. fyrir getur
komið i þjóðfélaginu. Við mun-
um öll eftir hinu fræga Dreyfus-
máli i Frakklandi, er saklaus
maður er dæmdur sekur. Hann
verður að þola sektardóm, eyði-
leggingu fjölskyldu og hræðileg-
ar mannraunir vegna ómannúð-
legs aðbúnaðar i fangavistinni.
Enn þann dag i dag berast
fregnir öðru hvoru um að mönn-
um eru opnaðar fangelsisdyr, á-
stæðan, hann var dæmdur sak-
laus. Vegna þess að i dómstól-
unum eiga borgararnir að eiga
fullkomið öryggi fyrir réttri
meðferð mála sinna, og einnig
vegna þess hversu hræðilegur
glæpur það er að dæma menn
saklausa, hefur orðið til orðtæk-
ið, „það er betra að tiu sekir
sleppi en að einn saklaus sé
dæmdur sekur”. Allir hugsandi
menn og konur hafa á öllum
_timum gert þetta orðtæki að
sinu, þótt hlutfallið væri jafn-
vel ennþá stærra. Vegna smæð-
ar islenzks þjóðfélags og yfir-
leitt vammlauss lifernis þjóðar-
innar hefur þjóðfélag okkar ver-
ið blessunarlega laust við þetta
hörmulega fyrirbrigði réttar-
fars i þjóðrikjum heimsins.
En það er á öðru sviði, sem is-
lenzkt þjóðfélag er ennnþá ekki
neinn eftirbátur annarra þjóðfé-
laga, það er hvernig óvandaðir
menn hafa stöðugt reynt að
rægja æruna af öðrum og notað
við það ýmis mjög óvönduð
meðul frá lygi til likinga, sem
hafa á sér sennilegt yfirbragð,
svo er fordómurinn upp kveð-
inn. Þvi skal bókstaflega
gleymt, að ein grundvallarregla
réttarfars hins „frjálsa heims”
er, „að sakborningur er saklaus
þar til sekt hans er sönnuð”, og
einnig reglunni, „að allur vafi
er sakborningi i vil”.
Þessar grundvallarreglur
réttarfarsins eru til orðnar i
gegnum árþúsundir til þess að
tryggja borgurunum réttindi og
öryggi réttarfarsins. En vegna
hins tiltölulega saklausa yfir-
bragðs islenzks þjóðlifs, og þar
af leiðandi ónógra dæma úr
sögu islenzks réttarfars, er til-
finning fólks fyrir raungildi
þessara reglna mjög takmörk-
uð. Þetta hafa ýmsir óvandaðir
menn notfært sér á ýmsum tim-
um sér og sinum hagsmunum til
framdráttar. Er hér ennþá eitt
dæmið á ferðinni, er einn af
samflokksmönnum i bæjar-
stjórnarflokki Sjálfstæðis-
flokksins stingur Albert Guð-
mundsson rýtingsstungu i bak.
Albert er borinn þeim sökum að
hann hafi veitt ákveðnum aðila
fyrirgreiðslu við lóðaúthlutun,