Dagblaðið - 25.09.1975, Blaðsíða 9

Dagblaöiö. Fimmtudagur 25. september 1975.
9
BORNIN SIN?
Akvöröun herforingjanna um
að halda áfram að vera leiðandi
afl i stjórnmálum eftir aö
Spinaóla var steypt hefur leitt i
ljós að meðal þeirra rikir sama ó-
einingin og meðal stjórnmála-
flokkanna.
Þar sem ailir skipa
öllum fyrir
Klofningurinn, sem brauzt upp
á yfirboröið i siðasta mánuði með
andstöðunni við Vasco Gon-
calves, greiddi hernum greini-
Fallhlifarhermenn gæta rit-
stjórnarskrifstofa sósialista-
blaðsins Repúblika eftir að
kommúnistar yfirtóku blaðið.
Sósialistar segjast hafa fallizt á
stjórnarþátttöku vegna loforðs
um að þeir fengju blaðið aftur —
en kommúnistar segjast ekki
hika við að beita valdi til að
halda því.
lega algjört rothögg. Nú er enginn
herforingi lengur viss um að farið
verði að fyrirskipunum hans.
Herlögregluþjónar, sem þver-
skölluðust við fyrirskipunum um
að fara til Angóla, mótmæltu ó-
áreittir fyrir framan forsetahöll-
ina. Með stuðningi næstæðsta
yfirmanns hersins (sem styður
kommúnista) gerðu þeir stólpa-
grin að hótunum um refsiaðgerðir
æðsta yfirmanns hersins, Carlos
Fabiao (sem er andvigur komm-
únistum), enda fór svo að aldrei
var um neinar refsiaðgerðir að
ræða.
Samtök, studd af kommúnist-
um sem kalla sig „Sameinaðir
Costa Gomes forseti flytur ræðu
á fjöldafundi i Lissabon
skömmu eftir að Spinóla var
steypt. Fyrir aftan hann er Cun-
bal, leiötogi kommúnista, en til
hægri þeir Goncalves og Aze-
vedo, núverandi forsætisráð-
herra.
Otelo Saraiva de Carvalho, yfir-
maður öryggissveitanna og
hersins á Lissabon-svæöinu,
einn valdamesti maður i
Portúgal, ræðir við fallhlifar-
hermann á götu í Oporto.
hermenn munu sigra”, hafa hvað
eftir annað staðið fyrir blaða-
mannafundum og mótmælaað-
geröum til stuðnings fyrirhuguð-
um her „einkennisklæddra
verkamanna”. Markmið þess
„hers” er að gera út af við auð-
valds- og heimsvaldastefnuna i
eitt skipti fyrir öll. Krafa þeirra
um að fá að kalla til funda meðal
einstakra herdeilda hvar og hve-
nær sem er virðist beinast að þvi
að brjóta niður starfsmöguleika
hersins undir sinni hægfara
stjórn.
Sjóherinn er eftir sem áður
mjög á bandi kommúnista. Einn
áhrifamesti hershöfðingi Portú-
gals, Otelo Saraiva de Carvalho,
yfirmaður Copcon-öryggislög-
reglunnar og hersins á Lissabon-
svæðinu, heldur áfram að reka á-
róður fyrir hugmyndum sinum
um aukið vald sveitar og bæjarfé-
laga, en hægfara samstarfsmenn
hans hafna hugmyndinni þar sem
hún sé ólýðræðisleg.
Costa Gomes
öruggur í sessi?
Ólgan og óánægjan innan hers-
ins hefur dregið mjög úr þvi
trausti sem almenningur sýndi
heraflanum fyrr á árinu og i
fyrra. Fólk, sem upphaflega
studdi herinn fyrir það eitt að
hann hafði velt Caetano úr emb-
ætti og virtist sterkur og samein-
aður, er nú mjög óánægt meö
getuleysi hans og sibreytilega
stefnu.
Francisco da Costa Gomes for-
seta hefur tekizt að halda sér á
þurru landi i gegnum þau átök
sem fyrst leiddu til falls Spinóla
og siðan Goncalvesar.
Meðal sumra er litið á Gomes
sem hinn sterka mann hersins.
Þeir klappa honum lof i lófa fyrir
að hafa tekið mjúklega á þeim
vandræðum, er yfir hafa dunið,
og komið i veg fyrir blóðbað —
eða það pislarvætti, sem úr Gon-
calves hefði»orðið, ef harkalegri
aðferðir hefðu verið notaðar til að
koma honum frá.
Aðrir ásaka forsetann fyrir að-
gerðaleysi og segja hann stór-
lega ábyrgan fyrir þvi að það
dregst á langinn að koma landinu
á réttan kjöl. Segja þessir gagn-
rýnendur að vegna aðgerðaleysis
forsetans sé hætta á að allt þjóðlif
Portúgals lendi i algjörri
upplausn.
Og eftir þvi sem heraflinn veik-
ist verður sifellt meira um að ó-
breyttir borgarar, einir sér og i
hópum, vopnist til að vera við öllu
búnir.
Ofbeldisverk i norðurhluta
landsins i sumar sýndu að bæði
vinstri- og hægrimenn hafa yfir
vopnum að ráða og hika ekki við
að nota þau ef nauðsyn krefur,
þótt enn sé um einangruð tilfelli
að ræða. Allmargir öfgasinnaðir
hópar vinstrimanna gorta opin-
berlega af vopnabúrum sinum
sem þeir segja bæði stór og öflug.
Nýlendubúarnir
snúa „heim"
Búizt er við að um 300 þúsund
hvitir ibúar Angóla verði komnir
til Portúgal fyrir lok októbermán-
aðar. Við það má reikna með að
atvinnuleysi nái til fimmtánda
hvers manns. Margir nýlendubú-
anna eru vopnaðir og vanir
vopnaburði. Þeir eru bitrir og
reiðir vegna stefnu vinstristjórn-
anna i Lissabon.
Efnahagur landsins er slæmur.
A fyrstu átta mánuðum þessa árs
varð hallinn á þjóðarbúskapnum
12,500 milljón escudos (71,4
milljarðar isl. kr.), enda er nú svo
komiö að gjaldeyrissjóðir lands-
manna eru gjörsamlega tómir.
Staða portúgalsks gjaldmiðils fer
sifellt versnandi og i mörgum
Evrópulöndum neita bankar aö
kaupa escudos. Fjárfestingar á
þessu ári verða ekki nema eins og
þriðjungur af þvi sem áætlað var
og þjóðarframleiðslan minnkar
um 10—15%. Halli á fjárlögum er
eftir þvi.
Eins og við er að búast rikir ör-
vænting meðal portúgölsku þjóð-
arinnar og blómin, sem voru tákn
byltingarinnar 25. april 1974, eru
horfin. Nú er fremur búizt við al-
gjörri upplausn og borgarastyrj-
öld.
,KYNJAHEIMUR'
Um sýningu
Rigge Gorm Holten
í Bogasal
Þjóðminjasofnsins
Alfreð Flóki segir mér að
súrrealismi blómstri nú i Dan-
mörku, og eins og til að sanna
þá fullyrðingu sýnir nú ung
dönsk listakona, Rigge Gorm
Holten, i Bogasal Þjóðminja-
safnsins 29 verk með súrreal-
isku yfirbragði. Hún mun vera
fædd 1943 og sjálflærð sem lista-
kona og hefur þegar mynd-
skreytt margar barnabækur
eftir eiginmann sinn, Knud
Holten. Má sjá nokkrar myndir
hennar af þvi tagi hér en megin-
partur sýningar hennar eru
sjálfstæð myndverk. Vinnur hún
smátt eins og margir súrreal-
istar og i dökkbrúnum og
rauöum litatónum, og verða
myndir hennar keimlikar ind-
verskum guðamyndum — ekki
aöeins hvað snertir litina heldur
koma þar fram indverskir ffla-
guðir á köflum. Rigge Gorm
Holten leggur ekki áherslu á hið
óhugnanlega eða gróteska i
draumaheimi sinum, heldur hið
munaðarfulla og ævintýralega.
Lifsgleði og erótik er burðarás
verkanna, kynjadýr skriða um
sali þar sem elskendur leika
sér, og sterklega byggðar konur
opinbera rauðgljáandi sköp sin
veröldinni og furðuverum, eins
og til að legg ja áherslu á fegurð
nautnanna i afskræmdum heimi
raunveruleikans. Einkennandi
fyrir myndir margra súrreal-
ista er sköpun nær steinrunnins
heims, og er það að vissu marki
einkenni verka Rigge Gorm
Holten, — þar biður fólk, lætur
sig dreyma, stendur grafkyrrt
og horfir á okkur. En litir
hennar lifga upp á andrúms-
loftið og fjölskrúðugt hugarflug
hennar er fullt af liflegum til-
brigðum og verkin virðast sann-
færandi fyrir vikið. Eru þau
einnig blessunarlega laus við
þær tuggur sem virðast yfirtaka
myndir margra nútima súrreal-
ista. Sýning Rigge Gorm Holten
stendur til 28. september og eru
fjórar myndir af 29 til sölu.
Kjallarinn
Pétur Guðjónsson
og að sá hinn sami aðili hafi
greitt ákveðna upphæð i hús-
byggingarsjóð Sjálfstæðis-
flokksins.
Nú er mér spurn, hvaða aðili
sem i einhverjum rekstri
stendur þarf ekki i einu og öðru
að sækja undir opinbera aðila
með hina og þessa fyrirgreiðslu
i rekstri sinum, og fyrir honum
verða fyrir menn, sem blátt á-
fram eru pólitiskt skipaðir, i
bönkum, fjárfestingarsjóðum i
ráðuneytunum o.s.frv., o.s.frv.
Það þarf ekki lengi að leita og
það er hægt að finna hundruð
tilfella þar sem menn hafa
greitt i flokkssjóði, en þeir hinir
sömu hafa i einu eða öðru formi
notið opinberrar fyrirgreiðslu.
Þetta vita allir borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins i Reykja-
vik, og þetta vita allir aðrir
borgarfulltrúar minnihlutans i
borgarstjórn Reykjavikur.
Þetta vita lika allir menn, sem
nokkuö hafa komið nálægt
pólitik eða hafa einhverja þjóð-
félagsþekkingu. En þá blasir við
undir eins sú staðreynd að is-
lenzkt þjóðfélag er orðið svo
yfirfullt af opinberum afskipt-
um, að ekki er orðið hægt að
snúa sér svo við i þjóðfélaginu i
sambandi við hvers konar
rekstur, að menn verði ekki að
njóta i einhverjum mæli opin-
berrar fyrirgreiðslu. Að neita
þessu er að afneita stöðu is-
lenzks þjóðfélags i dag. Hvaða
aðilar, sem hafa staðið i rekstri,
hafa ekki fengið aukin rekstrar-
lán, þótt ekki væri nema til að
mæta rekstrarfjárþörf vegna
verðbólgu? Hafa þetta ekki ver-
ið i flestum tilfellum pólitiskt
skipaöir menn, sem fyrir-
greiðsluna veittu? Nú, ef sá hinn
sami aðili hefði látið eitthvert fé
af hendi rakna i flokkssjóð þess
flokks, sem pólitiska ábyrgð ber
á viðkomandi valdamanni, á
það þá að þýða að viðkomandi
valdamaöur hafi sýnt mútu-
þægni? Nei, það er ekki ástæö-
an að viðkomandi menn viti
ekki nákvæmlega hvað hér er
um að ræða. Og hvað um allar
embættaveitingarnar? Og hvað
um alla bitlingana? Hér er ein-
faldlega á ferðinni svivirðileg
árás á Albert Guðmundsson,
sem hefur reynzt svo sterkur og
vinsæll persónuleiki með svo á-
kveðnar skoðanir og trú-
mennsku við sjálfstæðisstefn-
una, að það er ákveðinn hópur
innan Sjálfstæðisflokksins, sem
heimtar sér til handa alræöis-
vald innan flokksins en hefur
ekki haft i fullu tré við hann i
heiðarlegri samkeppni, sem nú
bregður á ráð Marðar sem
sina einu þrautalendingu. Og
mennirnir eru ekki vandari að
virðingu sinni en það, að þeir
fara ofan i hið lægsta og svi-
virðilegasta. Islenzk þjóð er læs
og skrifandi og hún hefur fengið
mjög sæmilegar gáfur I vöggu-
gjöf. Ef hún gáir að, er það fyrir
hana hægðarleikur að sjá
hvernig hér er að málum staðið,
verða minnug þess og veiti laun-
mannorðsmorðingjunum verð-
uga refsingu. Eingöngu vaka
þjóðarinnar og réttsýni getur
komið i veg fyrir að óvandaðir
menn reyni aftur slik óþverra-
verk sér til framdráttar i
valdabrölti sinu. Árásin á
Albert er undan sömu rótum
runnin og hin andlega sjúku
skrif um mig og séra Arelius i
Morgunblaöinu á sunnd. sl. á-
samt aðförinni að Jónasi
Kristjánsyni ritstjóra. Þessi
hópur manna hefur nú opinber-
lega og notað öll meðul tiltæk til
þess að reyna að drepa sjálf-
stæða einstaklinga, sjálfstæða
skoðanamyndun og tjáningu.
Þessir launmorðingjar lýðræð-
isins eru miklu hættulegri en
kommúnistar, sem sýna sitt
rétta andlit.
Ég hef þekkt Albert Guð-
mundsson frá barnæsku. Ég hef
þekkt marga menn um ævina,
flesta góða en þvi miður nokkr-
ar undantekningar. En enginn
hefur reynzt mér heilsteyptari,
heiðarlegri, réttsýnni, vinfast-
ari og hjálpsamari en Albert
Guðmundsson. Það var sérstakt
lán er Reykvikingar báru gæfu
til að kjósa Albert sem fulltrúa
sinn i borgarstjórn og Alþingi.
Þar hafa Reykvikingar og ts-
lendingar fengið að njóta nú
þegar hinna mörgu persónu-
kosta og frábærs dugnaðar og
alþjóðlegu reynslu Alberts.
Vænti ég mikils af honum á þvi
sviði i framtiöinni. Það er sama
hvort það er innlendur eða er-
lendurmaður, sem stendur and-
spænis Albert, hann veit að þar
stendur verðugur andstæðingur,
sem hann á einskis annars kost
en virða. Það eru einmitt slikir
einstaklingar, sem okkur hefur
sárlega skort i samskiptum
okkar við erlendar þjóðir.
Við verðum að standa vel á
verði gagnvart þeim mönnum,
sem ætla að fótumtroða grund-
vallarreglur lýðræðisins i sinni
persónulegu valdabaráttu innan
Sjálfstæðisflokksins. Þvi slá all-
ir góðir menn nú skjaldborg um
Albert Guðmundsson.

✓