Dagblaðið - 01.12.1975, Blaðsíða 10

10
Pagblaðið. Mánudagur 1. desember 1975.
WBIABIÐ
frjálst, nháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðið ht.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
ltitstjóri: Jónas Kristjánsson
Frcttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritsljórnarfuiltrúi: Haukur Helgason
iþróttir: Hallur Simonarson
llönnun: Jóhannes Rcykdal
Biaöamenn: Anna Bjarnason, Asgeir Tómasson, Atli Steinarsson,
Bragi Sigurðsson, Erna V. Ingólfsdóttir, llallur Hallsson, Helgi
Pétursson, Ólafur Jónsson, Ómar Vaidimarsson.
Handrit: Asgrimur Pálsson, Ilildur Gunnlaugsdóttir, Inga
Guðmannsdóttir, Maria ólafsdóttir.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjarnleifsson, Björgvin Pálsson
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson
Auglýsingastjóri: Asgeir Hannes Eiriksson
Dreifingarstjóri: Már E.M. Ilalldórsson
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
i iausasölu 40 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Ritstjórn Siðuinúla 12, simi 83322, auglýsingar, áskriftir og af-í*
grciðsla Þverholti 2, simi 27022.
Á eftir tímanum
Rikisstjórnin hef'ur verið svifasein
með úrbætur i neytenda- og verðlags-
málum. Breytingin i verðlagsmálum,
sem stjórnin boðaði, hefur ekki verið
gerð. Málið er enn i athugun. Það hef-
ur meðal annars strandað á tregðu
ýmissa framsóknarmanna á að fall-
ast á nauðsynlegar umbætur.
Samanburður við önnur lönd sýnir, að ísland er
vanþróað á þessu sviði. Við búum við styrjaldar-
reglur i verðlagsmálum, sem eru einskis manns
hagur, þegar vel er að gáð. Við búum við frumstæða
neytendalöggjöf. Við byggjum á forneskjulegum
lögum, svo sem lögum um réttmæta verzlunar-
hætti, sem eru frá 1933 og lögum um lausafjárkaup
frá 1922.
Þær tillögur, sem hefðu getað breytt málum hefur
dagað uppi vegna undarlegs sofandaháttar. Þannig
er til dæmis um tillögur um umboðsmann Alþingis
eða neytenda, sem Pétur Sigurðsson alþingismaður
bar fram fyrir nokkrum árum. Enn hefur ekkert
orðið úr framkvæmd þeirra. Viðreisnarstjórnin var
komin vel á veg með úttekt á lögum um verðlagseft-
irlit, þegar Eggert G. Þorsteinsson, þáverandi ráð-
herra, brá fæti fyrir framkvæmdina.
Á Norðurlöndum og viðar hefur verið stofnað em-
bætti umboðsmanna neytenda. Þetta fyrirkomulag
hefur alls staðar gefizt vel. Umboðsmennirnir hafa
mikil völd. Þeir geta stöðvað viðskipti, sem þeir
telja skaðleg neytendum, tekið skaðlegar vörur af
markaðnum og bannað villandi auglýsingar, svo að
dæmi séu nefnd. Þá hafa einnig risið öflugar stofn-
anir neytenda. Neytendasamtökin hér vinna gott
starf, en vissulega munar litið um tvær starfsstúlk-
ur i hálfsdagsstarfi, i samanburði við það, sem
gerzt hefur i nágrannalöndum okkar. íslenzkir
neytendur vita, að Neytendasamtökin eiga litið
undir sér, og þeir treysta þeim ekki til neinna stór-
ræða.
Þá veita dómstólarnir neytendum litla vernd.
Þau mál, sem neytendur kysu að bera þar upp, eru
sjaldnast þannig vaxin, að það borgi sig fyrir þá að
leggja i mikinn tilkostnað og erfiði til að reka þau
fyrir dómstólum. Rætt hefur verið um sérstaka
meytendadómstóla eða dómstóla til að fjalla um hin
smærri mál án mikilla vafninga og timaeyðslu.
Þessi mál eru öll á frumstigi.
Hér hefur ekki verið samþykkt löggjöf gegn
hringamyndun, sem brýna og vaxandi nauðsyn ber
til, að sett verði. Margir þingmenn úr ýmsum flokk-
um hafa borið þetta mál upp siðustu ár.
Niðurstaðan er sú, að hinn almenni neytandi hef-
ur litla vernd, ef á honum er niðzt. ísland er vissu-
lega komið langt á eftir i þessum efnum.
Það er kannski merkilegast, að um þessi mál er
sáralitið rætt og ritað. Það er engu likara en flest
okkar geri sér ekki grein fyrir, hve ástandið er okk-
ur ósamboðið.
Við viljum ekki, að ísland sé vanþróað riki á öðr-
um sviðum, og við verðum að hætta að taka þvi með
þögninni, að vanþróunin riki á þessu mikilvæga
sviði.
Neytendur verða að láta til sin taka og gefa al-
þingismönnum til kynna, svo að ekki fari á milli
mála, að við svo búið má ekki standa. —-Hll
Einn forvitnilegasti nazisti
Evrópu i dag er Karl-Heinz Hoff-
mann, tæplega fertugur að aldri.
t lok september kom hann til
Rhódesiu til að bjóða fram þjón-
ustu einkahers sins i baráttunni
við skæruliða þar. Eftir viðræður
við háttsetta embættismenn
stjórnar og hers fór hann heim
aftur, mjög vonsvikinn. Svarið
var neitandi.
Hoffmann fæddist i Nuremberg
skömmu fyrir upphaf siðari
heimsstyrjaldarinnar. Hann hef-
ur komið sér upp einkaher nokkur
hundruð þrautþjálfaðra her-
manna, sem vakið hafa mikla at-
hygli bæði i Vestur-Þýzkalandi og
Austurrikimeð SS-yíirbragðisinu.
Fimm sinnum hefur þýzka rikið
reynt að höfða rr ál á hendur Hoff-
mann til að stöðva hann, en án ár-
angurs. Hann er stöðugt i fréttum
fyrir mont sitt og hroka. Fjöldi
hermanna hans fer stöðugt vax-
andi.
Enginn veit
f jöldann
Fréttamaður timarits, sem gef-
ið er út i S-Afriku, átti tal við hann
Þegor Rhódesía
i Salisbury eftir viðræðurnar við
yfirvöld i Rhódesiu. Hoffmann lét
þar vel yfir sér og státaði sig af
afrekum sinum.
,,Það hefur tekið mig nokkur ár
að byggja upp þennan her sem ég
ræð núna. Ég byrjaði rólega,
sagði fyrstu mönnunum aldrei að
þeir væru hinir fyrstu, heldur lét
þá trúa að þeir væru aðeins hlutú
af stórri og vel skipulagðri sveit”.
Meira að segja i dag veit enginn
nema Hoffmann sjálfur hversu
stór her hans er.og hverjum ár-
angri hann hefur náð. Hermenn
hans vaða reyk um raunveruleg-
an fjölda hersveitanna.
„Athyglin, sem réttarhöldin
hafa vakið, hafa verið hin bezta
auglýsing fyrir mig. Ég hef fengið
fjölda bréfa frá ýmsu fólki, og
sumt þeirra hefur þegar komið á
fót sinum hersveitum, að visu litl-
um. Já, við erum orðnir nokkuð
margir i Þýzkalandi i dag. Auð-
vitað er ólöglegt að vera með
einkaher þar, en ég hef kynnt mér
lögin. Þeir hafa reynt að ná mér,
en geta það ekki,” segir hann.
Samkvæmt þýzkum lögum er
bannað að halda, þjálfa og vopna
einkaheri. Hoffmann skýtur sér
fram hjá þeim lögum. Sveitir
hans fá einstaka þjálfun hjá hon-
um sjálfum, yfirleitt að næturlagi
„þegar enginn sér til okkar”, en
þó hefur hann farið yfir landa-
mæri Vestur-Þýzkalands og
Austurrikis i dagsbirtu. Her hans
hefur eigin einkennisbúninga og
eigin reglur.
Sækir fyrirmynd til
stormsveita Hitlers
Aberandi og stöðug notkun
Hoffmanns á hauskúpumerki SS-
sveita Hitlers, bæði á höfuðfötum
hermanna hans og farartækjum,
JON KRISTINN
CORTES
Tónlist
Sinfóniuhljómsveit islands, 5.
tonleikar i Háskólbiói 27.11. ’75.
Efnisskrá:
Moniuszko: Ævintýri, forleikur
Max Brucli: Skosk fantasia
Sjostakovitsj: Sinfónia nr. 10 i e-
moll.
Stjórnandi: Bohdan Wodiczko
Einleikari: Rut lngólfsdóttir.
Þessa 5. tónleika Sinfóniu-
hljómsveitar Islands mætti kalla
kveðjutónleika Bohdans Wo-
diczkos, þvi hann er á förum til
sins heimalands nú eftir helgina.
Hann kom til að stjórna óperunni
Carmen i Þjóðleikhúsinu, en það
hefur hann gert fram til þessa
með sinni alkunnu vandvirkni.
Enda fékk hann mikið klapp og
þakkir áheyrenda jafnt og hljóm-
sveitarinnar i lok þessara tón-
leika.
Hljómsveitarforleikurinn
Ævintýri eftir Moniuszko segir
enga sögu, enda þarf þess ekki.
Þótt tónverk beri einhver nöfn
eða heiti, þarf ekkert að vera þar
á bak við. Enda er það oft svo, að
það eru útgefendur tónverkanna,
sem nefna verkin.
Hljómsveitin lék Ævintýri létt
og örugglega allt frá upphafi.
Sérstaklega var upphaf verksins
vel leikið, oft hefur viljað
„brenna við” hjá strengjunum i
veikum innkomum, en þvi var
ekki til að dreifa i þetta skiptið,
innkoman var sérlega ákveðin og
styrk.
óöryggi í upphafi
Byrjunin var óörugg i verki
Bruchs, Skosku fantasiunni.
Hafði þetta augsýnilega áhrif á
einleikarann, Rut Ingólfsdóttur,
enda sýndi hún ekki hvað hún get-
ur að þessu sinni. Að visu var
leikur hennar tæknilega góður, en
of mikið var um ónákvæmi i tón-
• myndun og ýmsa smágalla. Nú
var alls ekki við neinu af þessu að
búast, þvi tónleikagestir vita
hvers Rut og hljómsveitin er
megnug, svo ástæðan hlaut að
liggja i einhverju öðru.
Ástæðan er i sjálfu sér einföld.
Nóturnar, þessi litlu, svörtu tákn
sem allt byggist á voru alls ekki
til staðar er til átti að taka. Að
sögn voru þær pantaðar með næg-
um fyrirvara, en leigusalinn
brást, svo leita varð annað. Þær
nótur komu, en ekki fyrr en að
morgni fimmtudagsins, þ.e. á
þeim degi, er tónleikarnir voru.
Svo ekki er nema von, að varlega
hafi verið leikið. Tafir sem þessar
hafa auðvitað mikil áhrif á ein-
leikara sem veit, að hljómsveitin
fyrir aftan hann er ef til vill ekki
nægilega undirbúin. Einhverju
útlendu „nafni” hefði auðvitað
aldrei verið boðið upp á slikar að-
stæður, en nógu gott var það fyrir
landann.
Best hefði verið fyrir alla aðila
að færa Skosku fantasiuna yfir á
einhvern anrian tónleikadag, þótt
slikt sé alltaf erfitt, þvi efnisskrá-
in er svo gott sem föst fyrir vetur-
inn.
Nú má ekki taka hlutina þann-
ig, að flutningur verksins hafi
verið slæmur, þvert á móti. Mið-
að við aðstæður verður að segja,
að hljómsveitin og einleikarinn
hafi staðið sig mjög vel. Það er
bara leiðinlegt að vita, að betur
var hægt að gera. Verkið er mjög
skemmtilegt fyrir einleikarann,
hann þarf t.d. aldrei að berjast
við hljómsveitina til að í honum
heyrist, og tæknilega er það
krefjandi. Var leiðinlegt hvernig
fór, þvi tónn fiðlunnar, sem ein-
leikarinn var með var með af-
brigðum skýr og fallegur, enda
var þetta að sögn Guarnerius-
fiðla, virt á 12—14 milljónir, feng-
in að láni sérstaklega fyrir þessa
tónleika frá Bandarikjunum.
Siðasta verkið á efnisskránni
var 10. sinfónia Sjostakovitsj.
Mikið og stórbrotið verk. sem
hljómsveitin lék af krafti frá upp-
hafi til enda. Hin mikla ólga, sem
er i þessu verki, komst svo sann-
arlega til skila, það var auðheyr-
anlegt, að enginn i S.l. dró af sér
við flutninginn. Sjostakovitsj er
snillingur i að beita hljóðfærun-
um. Hann nær fram óteljandi
f
1 kjallaragrein i Dagblaðinu 30.
sept. sl. gat ég þess að margir er-
lendir sölumerin sem hingað
leggja leið sina til að selja erlend-
an iðnaðarvarning, sams konar
og hér er framleiddur, láta undr-
un sina i ljósi yfir andvaraleysi
Islendinga um aðstöðu iðnfyrir-
tækja sem framleiöa eingöngu
fyrir innlendan markað, kom þar
fram álit margra þeirra að spar-
aður gjaldeyrir væri engu siðri en
sá gjaldeyrir sem aflaö væri með
útflutningi.
Um nokkurt árabil hafa hugs-
andi menn hér á landi verið nokk-
urn veginn sammála um að si-
vaxandi fólksfjölda yrði aðeins
mætt atvinnulega með auknum
iðnaði. Flestir, sem látið hafa sig
þessi mál skipta, hafa hallazt að
svonefndum stóriðnaði eða orku-
frekum iönaði, eins og álverk-
smiðju, málmblendiverksmiðju,
kisilgúrverksmiðju og fleira
þessháttar en litið látið sig skipta
þótt smáiðnaður sem þróazt hefur
hér aðallega siðustu 40—50 árin
liði undir lok. Stór iðnaður, fisk-
vinnsla og landbúnaður væri fær
um að veita okkur þá atvinnu og
viðunandi lifskjörsem þörf væri á
að minnsta kosti um fyrirsjáan-
lega framtið.
öll iðnaðarriki Evrópu, Banda-
rikjanna og viðar eru grundvölluð
Vi
FRAMTIÐ SMA
á heimamarkaði, hann er undir-
staða iönþróunar þessara rikja. Á
seinni árum hefir útflutningsiðn-
aður farið i vöxt, en engu aö siður
er heimamarkaðurinn enn grund-
völlurinn, handiðnaður og þróun
hans er það sem byggt var á, vél-
ar og tækni hafa svo smátt og
smátt þróazt yfir i vélvæddan iðn-
að sem haslaö hefir sér völl á svo-
kölluðum útflutningsmörkuðum.
Hér er tsland undantekning,
heimamarkaðurinn er of litill til
þess að standa undirsams konar
þróun, inngangur i EFTA og
samningarnir við EB hafa ekki
orðið islenzkum smáiðnaði sú
lyftistöng sem ráð var fyrir gert,
nema siöur sé, og er þar ef til vill
um að kenna smæð heimamark-
aðarins og rangri iðnaðarpólitik.
Vinir okkar á Norðurlöndum
voru mjög skilningsrikir að
vanda og réttu okkur DKR. 100
milljónir að láni til langs tima
með góðum kjörum, sem verja
skyldi til uppbyggingar smáiön-
aöi, sérstaklega með útflutning
fyrir augum. Arangurinn er að
minnsta kosti enn heldur litilfjör-
legur, aö visu hefir nokkur út-
flutningur hafizt i krafti þessarar
aöstöðu, aðallega á ullar- og
skinnavörum, en almennur smá-
iðnaöur hefur enn sem komið er
haft sáralitið gott af þessu i raun.
Efnt hefir verið til alls konar
námskeiða, fyrirlestra og jafnvel
kynnisferða til eflingar útflutn-
ingi smáiðnaðar, en árangurinn
hefir ekki orðið i samræmi við
fyrirhöfnina.
Frá þvi EFTA var stofnað hefir
samvinna milli fyrirtækja á
Norðurlöndum farið mjög vax-
andi, samruni fyrirtækja hefir
verið mikill og sérhæfing aukizt,
þessi þróun hefir ekki náð til Is-
lands og mér er ekki kunnugt um
að neitt umtalsvert framtak i þá
átt hafi átt sér stað. Raunveruleg
samvinna, likt og átt hefir sér
stað á hinum Norðurlöndunum
hefir ekki náð hingað sem nokkru
nemur, enn sem komið er að
minnsta kosti.