Dagblaðið - 09.06.1976, Qupperneq 4

4
DAGBLAÐIÐ — MIÐVIKUDAGUR 9. JUNl 1976
BYRJUÐ HATIÐ
Leyfist kettinum að líta á
kónginu? Þótt listdans hafi
veriö kenndur og iðkaður hér á
landi um alllangt skeið held ég
að sega megi með sanni að ball-
ett sé „yngsta listgreinin" sem
hér hefur eða er að festa rætur.
Er hægt að tala um ballett sem
reglulega listgrein hér á landi
fyrr en með tilkomu íslenska
dansflokksins í Þjóðleikhúsinu
fyrir aðeins fáum árum?
Það sem á undan fór var
aðdragandi, undirbúningsstarf.
En að vísu hefur jarðvegurinn
verið vel og vandlega plægður.
Þeir sem fylgst hafa með starfi
íslenska dansflokksins frá til-
komu hans hygg ég að beri
einum rómi, að það votti si-
fellda framför, vaxandi vald
flokksins á list sinni, að hver
ný sýning hafi um leið orðið
nýr sigur hans. Sýningu dans-
flokksins og Helga Tómassonar
í Þjóðleikhúsinu á laugardags-
kvöld var líka tekið með áhuga
og fögnuði: það er líklegt að
með dansflokknum sé að koma
til hópur velviljaðra og áhuga-
samra áhorfenda hans.
Hvað sem því líður hefur það
vafalaust verið gestaleikur
Helga Tómassonar sem einkum
og sérílagi laðaði áhorfendur að
ballettsýningu á listahátíð.
Undirritaður kannast hispurs-
laust við það að hann ber að
þessari listgrein eins og barn,
og fór í Þjóðleikhúsið á laugar-
dagskvöld fremur af tilviljun
en ásetningi. Það urðu nú síður
en svo nein vonbrigði úr þeirri
för. Einnig fyrir barn í lögum
og list hans var lærdómsríkt að
sjá þann fræga dansmann og
tvídansa þeirra Önnu Aragno
úr klassískum ballettum,
Hnotubrjótnum og Don
Quixote. Einkum fannst mér
síðastnefndudansarnirtilkomu-
miklir — hljómur, litur og
hreyfing, mýkt og fimi, styrkur
og áræði sameinað í skýra
myndræna heild.
Gestaleikur Helga og Önnu
bar áhorfendum keim af ball-
ettlist á sínum hærri stigum
eins og hún er stunduð úti í
þeim stóra heimi. En leik-
mannssjónum séð var ekki
minni ánægja að dönsum
íslenska dansflokksins: Ung-
verskir dansar eftir Ingibjörgu
Björnsdóttur fannst mér
fjarska mikið augnayndi vegna
Heimasmíðuð
hlióðfœn
Kjarvalsstaðir, 2. tónleikar Gunnars Valkare
og fólaga 7.6. '76
Gunnar Valkare og félagar
opnuðu að nokkru tónheim
Afríkubúa fyrir Islendinga á
tónleikunum sl. mánudags-
kvöld. Þar mátti heyra og sjá
sex ungmenni frá Svíþjóð leika
á afrísk hljóðfæri af ýmsum
gerðum, flest heimasmíðuð af
miklum hagleik. Þar voru pan-
flautur úr bambus, n.k.
yfirtónaflautur og þver-
flautur úr plastrafmagns-
rörum, ýmsar gerðir af
xylófónum, með og án hljóð-
svara, en hljóðsvararnir voru
búnir til úr mismunandi breiðu
og löngu plastpípulagningar-
efni. Bongotrommur, conga-
tromma, stafir, bjöllur af
mörgum stærðum, hljóðfæri,
sem kallast sanza, sem er
þannig að nokkrar stálfjaðrir
eru festar á lítinn trékassa og
síðan plokkaðar, hristur, lista-
vel smíðuð nickelharpa og að
lokum venjuleg fiðla. Á þessi
hljóðfæri léku félagarnir til
skiptis, allir gátu spilað á öll
hljóðfærin að því er virtist.
Það sem var skemmtilegast
við tónflutning Gunnars Val-
kare og félaga var hve rytmísk-
ur hann var. Trúi ég ekki öðru
en einhverjir hinna alltof fáu
áheyrenda hafi fengið fiðring í
lærnar og langað að blanda sér
i leikinn á einhvern hátt. En
islenskir áheyrendur eru alltof
innhverfir og þora ekki að láta
tillinningar sinar í ljós, nema
þá tneð góðu klappi.
Gallinn við að hafa tónleika
þessa að Kjarvalsstööum er, að
sviðið þar er mjög lagt, þannig
að áheyrendur urðu að standa
upp til að sjá hljóðfærin sem
voru á gólfinu. Að öðru leyti
var salurinn mjög góður fyrir
tónleika sem þessa. Gunnar
Valkare og félagar voru í
ágætis sambandi við áheyrend-
ur, og yfirbragð tónleikanna
einkenndist af látleysi og létt-
leika.
Hin svokallaða tónsmiðja var
í gangi á sunnudag, en þar gafst
kostur á að skoða hljóðfærin og
eitthvað fleira, sem ég veit ekki
hvað var, og var ágætis aðsókn
og mikil hrifning að sögn miða-
sölukvenna Listahátíðarinnar.
Það mætti endurtaka tónsmiðj-
una ef mögulegt er, því hún fór
fram hjá allt of mörgum. Ætti
að auglýsa hana með sérstöku
tilliti til unglinga, því þar sjá
þeir hvað hægt er að gera með
einföldum tækjum hvað varðar
smíði hljóðfæra, sem geta gefið
margar ánægjustundir.
JON KRISTINN
CORTES
Tónlist
✓ V-
litskrúðs og glaðværðar. Enn-
fremur voru fluttir tveir bail-
ettar eftir gest leikhússins,
Kenneth Tillson, Vals og Kerr-
an, með þátttöku annars gests,
finnska dansarans Alpo Paka-
rinen. Mikið kvað að honum í
síðastnefnda ballettinum, heilli
leiksögu við tónlist eftir
Prokofiev.
Blik og broddar
Alengdar við hina meirihátt-
ar atburði, stóru gestanöfn og
stjörnuleiki á listahátið hefur
jafnan verið flutt fjölbreytt
dagskrá í Norræna húsinu:
margt af því efni finnst manni
eftir á að ekki loði síður í minn-
inu en ýmsir þeir atburðir sem
meira kveður að I auglýsingum
og fréttaflutningi af hátíðinni.
Á sunnudag fluttu tveir fær-
eyskir leikarar, Annika Hoydal
og Eyðun Johannessen, ásamt
gítarleikaranum Finnboga
Johannessen, einskonar kaba-
rett-dagskrá í Norræna húsinu:
Eitt föroyskt kvöld nefndu þau
hana. Hún var endurtekin
kvöldið eftir og síðan flutt
norður á Akureyri á listavöku
sem þar stendur. Þetta er
reyndar til fyrirmyndar: að
gefa sem flestum færi á að
njóta dagskrárefnis listahátíð-
arinnar, að færa hátíðina, eftir
því sem unnt er, út fyrir
borgarmörk Reykjavíkur.
Á færeyska kvöldinu í
Norræna húsinu var flutt
blandað bókmenntalegt efni,
söngvar, ljóð og leikþættir, allt
frá danskvæðinu um Ólaf ridd-
ararós í dálítið nútímalegri út-
gáfu til nútímaverka í lausu
máli, bundnu og leiknu.
Færeyskur dansur er sem
kunnugt er þannug skaptur að
fiðringur fer jafnvel um hina
stirðustu limi þar sem hann
hljómar. Og fyrir utan Ólafs-
kvæðið góða, færeyska gerð af
kvæðinu um liljurós, bjó dag-
skráin í heild að einhverju af
sama anda. Það voru að vísu
ekki nema svipmyndir sem
flutt var úr leikritum þeirra
Steinbjarnar Jacobsens og Jens
Pauli Heinesens (en Annika
Hoydal lék í vetur aðalhlut-
verkið I leikriti Heinesens,
Hvönn Stekkin skal eg fara I,
pápi? í Þórshöfn) — nóg samt
til að vekja forvitni um sjón-
leikina. En stofninn í dag-
skránni var vitaskuld ljóðin og
söngvarnir, allt frá indælum
barnagælum, náttúruljóðum og
þjóðlegum vísum eftir H.A.
Djurhuus til ádeilukvæða, eins
og Tað vóru Victors sálmar, og
nútíma-danskvæða, eins og
kunnug eru hér á landi af
hljómplötum og óskalagaþátt-
um með Anniku Hoydal og
Harkaliðinu. Þar við bættist,
ásamt leikbrotunum, ansi mein-
legur þáttur af Ölafsvöku okkar
daga. Ólavsökugestir eftir
Jóhannes Dalsgarð, sem þau
Eyðun og Annika fluttu með
mikilli kankvísi.
Þetta var fjarska áhyggju-
laus dagskrá, glaðvær og
skemmtin, með ívafi ljóð-
rænnar alvörugefni, og bliki og
broddum ádeilu. Og hún var
flutt af háttprýði og látleysi,
óþvingaðri listrækni. Hitt er
raun, og þar á ofan skömm að
því, hve óvönum íslenskum
eyrum getur reynst örðugt að
nema færeyskan texta af
munni fram. Oft er eins og
maður skilji orðin, hendingar-
ar, heilar og hálfar vísur — en
herslumun vanti til að grípa
textann í heild til hlítar. Mikil
hagsbót væri áheyrendum að
þvi að fá textana fjölritaða í
hendur á dagskrá sem þessari.
Væri það of mikið fyrir gest-
unum óg hátíðinni haft?
Annað eins
hefur skeð
Á mánuaag, annan í hvíta-
sunnu, var efn^ til fundar að
Kjarvalsstöðum á vegum
Bandalags íslenskra lista-
manna til að ræðast við og ráðg-
ast um tilgang listahátíðar.
Hvers vegna listahátíð? Það er
spurning sem kallar á ýmisleg
andsvör og vangaveltur eins og
líka komu fram á Kjarvals-
stöðum. En ósköp voru fáir
mættir af bandalagsmönnum
eða öðrum gestum til að ræða
þetta efni: menn hafa kannski
hugsað sem svo aó nær væri að
njóta hátíðar þessa dagana en
brjóta mikið heilann um hana.
Þeir fáu sem mættu höfðu
hinsvegar vitið með sér og
ræddu málín af stillingu.Kann-
ski tóm gefist síðar að ein-
hverjum þeim spurningum og
svörum sem upp voru borin á
fundinum.
En þótt fundur reyndist eins
og hálf-daufur var nóg við að
vera á Kjarvalsstöðum þennan
hátíðisdag og svo mun verða á
meðan á listahátíð stendur.
Ýmsir tónleikar hátíðarinnar
fara þar fram í öðrum hluta
vestursalarins, en í hinum er
yfirlitssýning íslenskrar grafík-
listar. Hún mun vera hlutur
íslenskrar myndlistar á lista-
hátið, yfirgripsmikil og
áreiðanlega lærdómsrík sýning
ef hún er skoðuð með gaum-
gæfni.
En meira er um á Kjarvals-
stöðum. Á mánudag umdi húsið
og glumdi af tónsmiðju
Gunnars Valkare og félaga
hans sem um kvöldið héldu
eigin tónleika í húsinu. Þetta
eru víst prýðismenn: veita
ungum og öldnum áheyrendum
frjálsan aðgang að hljóðfærum
sínum og standa sjálfir
álengdar og hjálpa áheyrend-
unum að smíða sln eigin hljóð-
færi, flautur og trumbur.
Og fyrir utan grafíksýning-
una eru tvær aðrar listsýningar
í húsinu, 40 gouache-myndir
svissneska málarans Gérard
Schneiders í austursal, litsterk
og kraftmikil verk — „dagbók
hins skapandi einstaklings, frá-
sagnir af baráttu hans fyrir tog-
streitu í samræmi og öfugt“,
kallar Aðalsteinn Ingólfsson
sýningu Schneiders I sýningar-
skránni.
Og í forsal og göngum
hússins er einkar eftirminnileg
sýning: Skýjaborgir og loftkast-
alar, nefnist hún, sýning Arki-
tektafélags Islands á líkönum
og teikningum mannvirkja sem
aldrei hafa verið reist. Þar má
sjá marga ævintýralega hug-
smíð, einkum próf- og skóla-
verkefni ungra arkitekta sem
frjálsir hafa verið að því að láta
hugarflug sitt ráða ferðinni, og
óvæntar framtíðarsýnir sem vel
gætu einhvern tíma orðið að
verulgika. Annað eins hefur nú
skeð!
En sýningin er ekki tóm hug-
smíð og ævintýri, öðru nær. 1
réttu ljósi sést hún fyrst ef að
þvl er gáð hve mjóu hefur
munað að margt sem hér er
sýnt yrði að veruleika. Ekki
bara ævintýralegar hugsmíðar
og hugsjónir ungra arkitekta
heldur líka aðrar og kannski
alvörugefnari hugmyndir. Lfti
menn bara á hugmynd Sigurðar
Guðmundssonar að skipulagi
Grjótaþorps, Guðjóns Sam-
úelssonar um Skólavörðu-
holt. Þetta voru kannski hug-
sjónir. En hvað þá um raun-
verulegar skipulagshugmyndir
sem hér eru líka sýndar að
skipulagi Tjarnarsvæðisins t.d.
með trónandi ráðhúsi og seðla-
banka? Væri nokkuð betra en
að búa í því hverfi en t.d.
jarðhýsum Valdísar Bjarna-
dóttur eða „fjöldaframleiddum
íbúðareiningum" sem hengdar
væru eins og netadræsa yfir um
þakið á Hallgrimskirkju? Um
þetta má hugsa ásamt öðru á
Kjarvalsstöðum um listahátið-
ina.