Dagblaðið - 15.10.1976, Qupperneq 10

1D
mmiABtt
frjálst, áháð dagblað
'Útgefandi Dagblaðiö hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
‘Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson. Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Aðstoðarfrétta-
stjóri: /Wi Steinarsson. íþróttir: Hallur Símonarson. Hönnun: Jóhannes Reykdal. Handrit
Asgrímur Pálsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Asgeir Tómasson, Berglind Asgeirsdóttir, Bragi Sigurðsson,
Erna V. Ingólfsdóttir. Gissur Sigurðsson, Hallur Hallsson, Helgi Pétursson, Jóhann^ Birgis-.
dóttir, Katrín Pálsdóttir, Kristíh Lýðsdóttir, Ólafur Jónsson, Ómar Valdimarsson. Ljósmyndir
Arni Páll Jóhannsson, Biarnleifur BjarnléifsfÖh. Sveinn Þormóðsson.
Gjáldkeri: Þráinn porleifsson. ureifinggrstjóri: Már E.M. Halldórssoi
Askriftarcjald 1100 kr. * mánuði innanlands. 1 lausasölu 60 kr. eintakið.
Ritstjórn Slðumúla 12, sími 83322, augiýsingar, asknftirog afgreiðsla Þverholti 2. simi 27022.
Setning og umbrot: Dagblaðið hf. og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Síðumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
Léleg býti
Forsætisráðherra er byrjaður
að undirbúa jarðveginn fyrir nýja
samninga við Breta um veiði-
heimildir eftir fyrsta desember.
Hann hefur að vísu ekki sagt
berum orðum, að ríkisstjórnin
ætli að semja um áframhaldandi veiði Breta.
En menn skilja grunntóninn.Rökin eru þau, að
okkur væri hagur í að skipta á heimildum
okkur til handa til veiða í Norðursjó og við
Austur-Grænland og heimildum handa Bretum
til veiða innan 200 mílna landhelginnar hér.
Efnahagsbandalagið verður væntanlega sá
aðili, sem næst verður að mæta, ekki Bretar
sem slíkir. Bandalagið mun taka að sér
samninga fyrir hönd aðildarríkja sinna.
Þar sem Danir eru í bandalaginu, er það rétt,
að við það er að skipta, þegar fjallað verður um
veiði við Austur-Grænland.
Ef við rekum Breta af höndum okkar, kynni
bandalagið ennfremur að beita okkur þvingun-
um með niðurfellingu tollfríðinda á sjávaraf-
urðum, sem fengust fram í vor.
En hversu góð kaup eru það, sem forsætis-
ráðherra talar um?
Norðaustur-Atlantshafsnefndin skammtaði
okkur síðastliðið vor 9.200 tonna kvóta af síld í
Norðursjó til ársloka, austan fjórðu gráðu, og
þrjú þúsund tonn að auki vestan hennar.
Þessi rúmlega tólf þúsund tonn eru næsta
lítið magn í samanburði við afla Breta á
Islandsmiðum.
Þegar veiðar okkar við Austur-Grænland eru
síðan teknar inn í þetta dæmi, virðist forsætis-
ráðherra láta þess ógetið, að af aðilum Efna-
hagsbandalagsins eru það ekki aðeins Bretar,
sem hér veiða, heldur aðrar þjóðir. Færeyjar
eru til dæmis hluti af danska ríkinu.
Því er rangt að stilla dæminu þannig upp
sem forsætisráðherra gerir.
Afli annarra þjóða bandalagsins, Vestur-
Þjóðverja og Belga, færist að sjálfsögðu til
tekna þess í slíkum samanburði. Við værum
litlir karlar, ef við gengjum að þeim kaupum,
sem í boði eru.
Ríkisstjórnin hefur ekkert til sparað að aúg-
lýsa, hversu mikinn sigur við höfum unnið með
samningunum við Breta í Osló. Þar hafi fengizt
viðurkenning á útfærslunni í 200 mílur. Bretar
hafi viðurkennt, að eftir fyrsta desember verði
það algerlega á okkar valdi, hvort þeir veiði hér
áfram. Herskipaíhlutun komi ekki framar til
greina.
Þegar hugsað er til ofveiöi bæði inniendra
og erlendra skipa á Islandsmiðum væri geysi-
legt glapræði að færa sér ekki í nyt það, sem
unnizt hefur.
Við megum ekki glopra því nióur.
Ríkisstjórnin á að vísa á bug smánarlegum
tilboðum Efnahagsbandalagsins, þar sem
okkur er sagt að láta mikið í skiptum fyrir lítið,
og koma Bretum út úr landhelginni.
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 15. OKTÖBER 1976.
Fyrst pyntaður — síðan
myrtur með sprengingu
— siðasta viðtal Orlando Leteliers, varnarmálaróðherra
Allende-stjórnarinnar i Chile
„Ég gat séð beint niður í
garðinn. Svo heyrði ég skot...
þurr, stuttaraleg skot.“
Þetta er setning úr frásögn
Orlandos Leteliers, fyrrum
varnarmálaráðherra Chile í
stjórn Allendes, í viðali við
bandaríska skemmtiritið Play-
boy, mörgum mánuðum áður en
hann var myrtur í sprengingu í
Washington 21. september sl.
Hlutar þessa viðtals, sem enn
hefur ekki verið birt í heild
sinni, voru birtir í síðustu viku.
Þar lýsir Letelier hvernig hann
var aðeins hársbreidd frá
dauðanum 11. september 1973
þegar hann var handtekinn
eftir aö stjórn Salvadore
Allendes hafði verið steypt af
stóli.
„Jœja, nú er komið
að ráðherranum“
„Eg sá ekki hver það var sem
skaut en eg sa fólk leitt inn í
eitt garðshornið, sem var utan
við sjónhring minn. Sex eða sjö
mínútur liðu áður en ég sá líkin
borin í burtu.
Skömmu fyrir klukkan fimm
um morguninn heyrði ég ein-
hvern segja: „Jæja, nú er
komið að ráðherranum." Hálf-
tíma síðar voru dyrnar á klefa
mínum opnaðar og liðþjálfi
einn skipaði mér að koma með
sér. Einn hermannanna i fylgd
hans var með lítinn klæðisbút
með sér og ég taldi víst að það
ætti að nota hann til að binda
fyrir augu mín. Ég huesaði
ekki um liðna daga og iíf mitt
eða fjölskylduna. Ég hugsaði
aðeins umþað semvárað gerast
þá stundina, eins og til dæmis
að ég vildi ekki láta þvinga mig
til að krjúpa ... þetta var allt
mjög óraunverulegt en samt
var ég fullviss um að nú ætti að
taka mig af lífi.“
Þegar Letelier kom fram á
stigapallinn bar þar að herfor-
ingja einn sem gaf skipun um
að Letelier ætti að flytjast
aftur inn í klefann. „Einn her-
mannanna sagði við mig: „Þú
ert heppinn, þitt heimska svín,
þeir sleppa þér.“
CIA fullyrðir,
að stjórn Chile, hafi
hvergi komið nœrri.
í þessu viðtali, sem birtist í
Playboy í febrúar á næsta ári,
segir Letelier í smáatriðum frá
byltingardeginum, ffa pynting-
um og nauðungarvinnu fanga,
stuðningsmanna Allendes og
stjórnar hans.
Letelier, sem varo 44 ára, og
félagi hans, Ronni Karen
Moffitt, 25 ára, voru myrtir
þegar sprenging varð i bíl
þeirra á leið til vinnu í
Washington snemma morguns
21. september
Að hafa ekki riðið
hrossum Sigurbjörns
— eða hormsaga Listasafnsins
Skítkast, skítkast, hrópa þeir
nú, þeir sem finna að skuggi
hefur fallið á draumaborgina
þeirra. Þessir mannlífsins
vixladrengir. Þessir menn sem
skrifa í blöð og hafa atvinnu af
því að koma skilaboðum,
réttum skilaboðum, á milli sam-
félagsþegnanna, en hafa gert
það með þeim hætti, að' valda-
kerfið er aðhaldslaust, svik og
prettir og allt upp í skipulega
glæpastarfsemi, daglegt brauð.
Skítkast, skítkast, stendur í
mannlífsins morgunblöðum.
Þau eru yfir sig hneyksluð.
Hættum þessu, segja þau. Nú er
nóg komið. Ekki meira. Þetta
verður áreiðanlega lagað. Fólk
er orðið leitt á skitkastinu,
segja þau. Fólk vill ekki fá að
vita meira. Fólk er búið að fá
nóg. Við skrifum ekki ljótt um
náungann, segja mannlífsins
morgunblöð.
Þegar Morgunblaðið, og
þaðan af minnispámenn, segir í
Reykjavíkurbréfi að fólk sé
orðið leitt á orðahnippingum,
án þess að skilgreina nánar
hvað við er átt. þá hafa þeir rétt
fyrir sér ef þeir eru að krefj.
ast vandaðri vinnubragða,
vandaðra orðfæris. En séu þeír
að krefjast þess líka að
blaðamenn hætti að fjalla um
samfélagsinnviði og það sem
þar kynni að vera öðruvísj en
það ætti að vera, séu þeir að
krefjast þess að blaðamenn
leggi það ekki í vana sinn að
gera greinarmun á réttu og
röngu, séu þeir að krefjast þess
að blaðamenn hneigi sig tyrir
valdinu og hætti að spyrja af
ágengni, séu þeir að krefjast
þess að allt fari i gamla farið, af
því að fólk sé orðið leitt á skít-
kastinu þá vinna þeirgegn rétt-
læti og þjóna ranglæti. Það
hafa þeir reyndar gert með því
að halda að sér höndum árum
saman — með örfáum undan-
tekningum — og þess vegna
ekki sízt er Island eins og það
er. Þess vegna verður til tilefni
blaðagreinar eins og þessarar.
Viðskiptasaga frá
sumrinu 1972
Veitingahúsið Glaumbær,
sem Framsóknarflókkurinn
átti, hafði brunnið til kaldra
kola. Við augum blöstu bruna-
rústir, við Sigurbirni Eiríks-
syni, sem leigt hafði veitinga-
húsið af flokknum, blasti
peningamissir. Við athafna-
mönnum flokksins blasti sam-
komuleysi — þeir höfðu áður
haldið samkomur sínar í
Glaumbæ. Það heldur enginn
fundi í brunarústum. Það segir
sig sjálft og gefur auga leið.
Flokkurinn átti líka húseign
við Laufásveg, hún hafði líka
orðið fyrir brunatjóni. Góð ráð
voru dýr.
En annars staðar i borginni
var annað fyrirtæki, virðingar-
vert og vel rekið. Aldrei hafði
— eða hefur— minnsti skuggi
fallið á rekstur þess. Þetta er
Listasafn Islands og þvert á
móti er það annálað fyrir að
vera vel rekið. En eins og fleiri
menningarfyrirtæki hafði
Listasafn Islands verið í fjár-
svelti árum saman. Til var
byggingasjóður sem varð
veittur var og i menntamála
ráðuneyti, og í hann hafð:
safnazt á nokkrum árum nokk-
urt fé. En húsnæði safnsins var
orðið allt of lítiö fyrir starfsemi
þess . og þörfin til að breyta
var brýn.
Þá onnuðust flóðgátur
viðskiptanna. Þarna var
möguleiki. Ríkisvaldið, sem
fjársvelt hafði Listasafnið — og
það þarf ekki að vera undarlegt
í sjálfu sér, ríkisvaldið hefur
náttúrlega ekki óendanlegt
fjármagn — fékk allt í einu
köllun og var gripið miklum
áhuga á framgangi lista i land-
inu.
Þess var farið á leit við
Listasafnið að það hefði maka-
skipti á húseign sem það hafði
fengið í arf í Austurstræti og
brunarústunum við Fríkirkju-
veg og við Laufásveg. Það fjár-
magn. sem þá vantaði, skyldi
ríkisvaldið greiða.
Eftir athugun féllst Lista-
safnið á þetta, og var gengið frá
samningum. Afstaða Lista-
safnsins og þáverandi mennta-
málaráðherra, Magnúsar
Torfa Olafssonar, fyrir þess
hönd er ofur skiljanleg. Sá
skilningur lá í loftinu að ríkis-
valdið myndi þegar í stað
hefjast handa og gera
húseignina við Fríkirkjuveg
nothæfa. En listaáhugi þeirra,
sem ríkissjóði ráða, dvínaði
jafnskyndilega og hann hafði
vaknað.
Málefni brunarústanna voru
send til húsameistara ríkisins.
Síðan upphófst kostulegt strlc
um þak hússins, meðan fé pao
sem safnið þó átti hefur fuðrað
upp í verðbólgunni og eignir
þess legið undir skemmdum í
brunarústum og raka. Að þrem-
ur árum liðnum voru síðan
veittar tvær milljónir á fjárlög-
um til þess að reyna að bjarga
húsinu og verðmætum Lista-
safnsins, og tiltölulega nýlega
var skipuð byggingarnefnd, en
formaður hennar er Guðmund-
ur G. Þórarinsson. Þá má loks
kannske búast við að eitthvð
fari að ganga.
En áhugi ráðamanna ríkis-
sjóðs á listum virðist heldur
betur háður sviftingum I fjár-
málaheiminum.
Makaskipta-
samningurinn
Á meðfylgjandi mynd er biri
ljósrit af makaskiptasamningi
Húsbyggingasjóðs Framsóknar-
flokksins og Listasafns íslands.
Enn og aftur er afstaða Lista-
safnsins skiljanleg, í ljósi þess
að hafizt yrði handa um að
standsetja húsið
Listasafn Islands greið
ir Húsbyggingasjóðnum 5
milljónir króna í peningum.
Það mun vera bygginga-
sjóðurinn sem lá í menntamála-
ráðuneytinu.
Siðan greiðir Listasafnið 7.2
milljónir með skuldabréfi til
10 ára. Menn athugi að þetta er
árið 1972, svona upphæðir má
allt að þrefalda sé fært til
núgildandi verðlags. Þetta
skuldabréf er gefið út af
ríkissjóði. Ríkissjóður, sem
fjársvelt hefurListasafnið árum
saman, fyrr og síðar, á allt I
einu 7,2 milljónir til handa