Dagblaðið - 14.12.1976, Blaðsíða 11

DAOBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDACUH 14. DKSKMBKK 1976.
þar vann. frá því hvernig
venjulegt geðheilt fólk hagaði
sér í skothríöinni: ..Við sáum
siðmenntaða og langskóla-
gengna menn. sem við vitum að
eru prýðilegir læknar, skríð-
andi uppi á þökum og svölum
húsa.skjótandi á allt sem
hreyfðist með rifflum.
Það versta var hins vegar, að
starfsfélagar mínir, sem svarið
hafa þess eiða að bjarga manns-
lífum voru nú að taka fólk af
lífi á grimmilegan hátt.“
Geðlæknirinn, sem hér um
ræðir, Abdul Rahman Labban,
er einnig yfirmaður
sjúkrahúss fyrir eldra fólk, sem
í flestum tilfellum er lagt inn á
spítalann til þess að deyja. Þess
vegna er eitt af stærstu
líkhúsunum i Beirút á
spítalanum og það var mikið
notað í borgarastyrjöldinni.
,,A fyrstu dögum og vikum
styrjaldarinnar, þegar^fólki var
rænt og það drepið í samræmi
við trúarskoðanir þess, var lík-
húsið.yfirfullt. Eg framkvæmdi
líkskoðanir á nokkrum líkanna
Eina nóttina sá ég rúmlega tylft
líka, sem ekki höfðu getað verið
myrt nema af færasta
skurðlækni af fúsum vilja.“
Dr. Labban og aðrir
geðlæknar hafa sagt frétta-
mönnum slíkar sögur til þess að
leggja áherzlu á þá trú sina að
útbreiddur sjúkdómur kunni
að gera vart svið sig, — almenn
geðveiki.
„í augnablikinu rikir
einkennileg kyrrð meðal
þjóðarinnar," segir Labban.
„Fólk lætur ekki lífið, en það er
heldur ekki beinlínis á lífi.
Menn finna til stundarléttis,
jafnvel gleðitilfinningar yfir
þvi að vera ekki lengur í skot-
máli.En samt sem áður eru allir
á varðbergi. Þeir eru spenntir.
Allir virðast vera að endurmeta
stöðuna með sjálfum sér.
Innan mánaðar, þriggja
mánaða hálfs árs, munu
Ctt77
tilfinningarþessar koma upp á
yfirborðið sem geðflækjur,
þunglyndi og rnóðursýki.“
Annar geðlæknir spáir því,
að rúmlega fjórðungur íbúa
Beirút-borgar muni þurfa á
læknishjálp að halda vegna
geðsjúkdóma.
En hvorki ríkisstjórn
Líbanons né heilbrigðisyfirvöld
eru nálægt því undir það búin
að takast á við þetta vandamál.
Heilbrigðismálaráðuneytið,
sem varla var starfhæft á
meðan á styrjöldinni stóð, starf-
rækir ekki einu sinni deild
fyrir geðlækningar. í Líbanon
eru færri en tíu fullmenntaðir
geðlæknar og endurþjálfarar,
sém unnið geta að lækningu
geðsjúkdóma í landinu.
Dr. Labban og aðrir géðlækn-
ar eru allir sammála um, að
verstu tilfelli geðveiki eigi eftir
að koma fram hjá ungu fólki,
bæði þeim, sem tóku þátt í bar-
dögunum og einnig þeim sem
aðeins voru áhorfendur.
Og með baksvið þessa fólks í
huga, eru læknarnir sjálfir
fremur ráðvilltir. „Við vitum,
að vandamálin verða gífurleg
vegna þess, að fólk getur ekki
tekið þátt í slíkum atburðum án
þess að bíða tjón á geðheilsu,“
segir Labban. „En hvers konar
vandamál það verða vitum við
ekki. Þessi styrjöld hefur verið
trúar- og kynþáttastyrjöld,
hefndarvig á báða bóga,
stefnulaus og án vonar um
sigur eða fyrirætlanir um
breytingar á ríkjandi skipulagi.
Enginn hefur tapað og og
enginn hefur unnið sigur,
enginn hefur hagnazt á
styrjöldinni", segir Labban
ennremur
Skáldsaga að sunnan
Hilmar Jónsson:
Hundabyltingin
Skáldsaga
Teikningar: Ragnar Lár
Bókmenntaklúbbur
Suðurnesja
MCMLXXVI
Af er sú tíð, er keílvísk .
byggð suðvestan Hólmsbergs
var ekki víðfeðmari en svo, að
allir voru heimagangar hjá
öllum.
Og Keflvíkingar létu sér
nægja eitt skáld.
Nú breiðir hagvöxturinn
hýbýla- og mannvirkjakrónur
sínar sunnan frá Njarðvíkur-
kaupstað, vestur með Vallar-
girðingu í átt til Garðs. Og hefði
vini voruni, séra Eiríki, ein-
hverntíma þótt þessháttar
byggðastefna nálgast Utskála-
túnið með ískyggilegum hraða.
Slík er sú bylting — þó að
höfnin fái enn sem fyrr að búa
óáreitt um flest að sínu.
Þessu, sem skapað var í
árdaga.
Er tími til kominn, hennar
vegna, að sett verði Iög um
friðun hafna —svoað hafn-
friðunarnefnd geti stormað
suður sem allra fyrst og séð til
þess, að jarðýtur, kranar og
annar tæknivæddur tröll-
skapur vinni þar ekki frekari
Kristinn Reyr
spjöll til hafnarbóta en orðin
eru.
Og hér á dögunum voru ekki
færri en átta rithöfundar til-
kvaddir og hátíðlega boðnir að
lesa úr verkum sínum á bók-
menntakynningu suður þar,
En líkt og í framhaldi af
þeirri vakningu á staðnum,
hefur Bókmenntaklúbbur
Suðurnesja sent frá 'ér
glænýja skáldsögu eítir
Hilmar Jónsson, bókavörð í
Keflavík. Það verk er hans
sjöunda bók — fornheilög tala
með Israelum, en um þá hefur
höfundur áður skrifað 1965.
Eru það gleðitíðindi, að anda-
giftin syðra skuli manna sig
uppi að taka á rás út i heiminn.
Og hanga fremur aftaní Vel-
ferðinni fullsetinni heldur en
híma krókloppinn við veginn.
Margt er að vísu í boði til
vinsælda og áhrifa á vorum
dögum. Einsog að beita höfð-
inu til þess að taka skalla og
skora. Og lái ég ekki ungum
mönnum þá iðkan í ljósi þess,
að hinir síðustu á erlendum
leikvangi verða örugglega
langfyrstir í uppslætti og rúm-
taki fjölmiðlanna hér heima.
En svo eru til sérvitringar
einsog Hilmar, sem telja sér trú
um, að mannshöfuðið hafi upp-
haflega verið hannað til annars
en skalla bolta.
Og því er hér bók, Hunda-
byltingin. í inngangi hennar og
formála fær lesandinn þegar
nokkra nasasjón af því, sem
koma skal. Höfundur skrifar:
„Eg hef fengið athyglisverða
vitran. Hún er sú, að árið 1980
verði merkilegt ár i sögu
þjóðarinnar. Þá verði háð
orrusta milli hunda og manna
um völdin i þjóðfélaginu."
Ekki þó fyrr en 1980. Gefst
því nokkurt ráðrúm —
hernámsandstæðingum sem
friðelskendum öðrum, að pakka
niður og koma sér undan til
Svíþjóðar eða Ástraliu áður en
orrahríðin skellur á. Og vitran-
in holdgast í byltingu.
Það var ekki slíkur fyrirvari
á hafður í bernsku minni, þegar
farandsali klofaði fannir milli
bæja til þess að selja pésa um
heimsendi. Sá heimsendir átti
yfir að ganga innan viku — eða
í þann mund, er karl hafði
afsett sinn lager uppúr skjóð-
unni.
En eitt er heimsendir, annað
bylting.
„Veldi hunda hófst á Austur-
landi," stendur skrifar. Einsog
Austurland er fáskiptið. Og
hlédrægur þrýstihópur. En
samkvæmt orðanna hljóðan,
verður Hilmar enn á dögum þá
— og til alls vís á ritvelli, ef að
vanda lætur. Svosem gegn
alkóhóli og öðrum tálsnörum
djöfulsins í þjóðfélaginu.
Og atburðirnir vaða uppi:
Sinn hundurinn af hverjum
bæ, persónur úr tugum starfs-
greina.
Leikir sem lærðir geysast
fram á gljáhvítum bókarsíðum:
Alþingismenn og undirtyllur,
margrómuð skáld og mis-
lukkuð, toppflgúrur og tindátar
— svo eitthvað sé nefnt, en
obbanum sleppt.
Sögusviðið spannar ekki
einasta eyjuna hvitu, heldur
hnattkringluna hálfa. Og
heimshöfin fylgja að hluta í
kaúpbæti. Verkið ætti því ekki
að fá óorð af blöndun á
staðnum.
Og lesandinn er fyrirvara-
laust hrifinn uppúrhægindinu.
Og kominn með höfundi inn á
gafl hjá Sameinuðu
þjóðunum, án þess að séð
verði, að stjórnmálaflokkarnir
íslenzku hafi úthlutað bevis eða
bréfi þar uppá.
Og móður á Manga — sem
loftandi í næstu andrá að
Downingstreet 10. Dregnar þar
lokur frá durum að lofta út en
slær fyrir brjóst af fnyk þeirra
leifa, sem nýlendukúgunin
eftirlét. Missir þó hvorki ráð
né rænu, en strammar sig upp.
Og nú í Austurveg.
En fallhlífarstökkið mour
þar —til Kremlar, kemur svo
ílatt uppá hennar hátignirnar,
að þær vita hvorki hvort
viðhafa skuli slökun eða
spennu. Vaða enda í villu og
svíma um, hverra útsendari sjá
fogl er.
Kannski er þessi bók íremur
skýrsla en skáldsaga —einsog
höfundur tekur fram. Eða
hreinskrift. Kannki ókerfanleg
einsog San Michele eftir
Munthe.
Ragnar Lár hefur allra
kunnustusamligast teiknað
myndir í bókina og á kápu. En á
bókarkápu má ennfremur lesa:
„Sprenghlægileg ádeila í ætt
við Þórberg og Gröndal.“
Svo að nú mega fuglarnir
fara að vara sig — hvort heldur
þeir dansa skottís eða skrýðast
mislitum fönum.
Kristinn Reyr,
rithöfundur.
því að ég er norsk
„Af
Stolt og staðreyndir, 2. grein
Reykjavíkursvæðinu ef til
styrjaldar dragi. Á þessu svæði
eru tveir flugvellir og ekki
hægt að komast af því, nema
yfir eina brú, og enginn staður
á öllu Suðurlandi, sem gæti
tekið á móti slösuóu fólki.
Þessi frammistaða frá hendi
ráðamanna þjóðfélagsins er
óverjandi.
Mjög margar þjóðir krefjast
greiðslu fyrir þá aðstoð, sem
þær veita NATO og Banda-
ríkjunum á hernaðarsviðinu og
þá alveg eins þær, sem einnig
eru meðlimir i NATO og má þar
til nefna Tyrkland. Grikkland,
Portúgal, ásamt öðrum s.s.
Spáni og nú þessa dagana er
okkur sagt að Bandaríkin hafi
boðið filippseyingum greiðslu
sem nemur 190 milljörðum
íslenskra króna fyrir áfram-
haldandi hernaðaraðstöðu þar,
en eyjaskeggjar neita og vilja
fá meira. Eina þjóð á ég eftir að
minnast á í þessu sambandi, en
það er Noregur. Eg hef kynnst
fólki frá ýmsum þjóðum, en
hvergi hefi ég rekið mig á jafn-
sterka þjöðerniskennd eins og
hjá norðmönnum. Frammistaða
þeirra í síðari styrjöldinni varð
víðfræg, enda fórnuðu þeir öllu
fyrir frelsi sitt og land. I verki
sýndu þeir vilja sinn „Alt for
Norge“.
Mér er minnisstæö ein lítil
saga frá Noregi á stríðs-
árunum: Ungir norðmenn
stofnuðu til dansskemmtunar,
þegar skemmtunin stóð sem
hæst, komu nokkrir þýskir her-
menn inn i salinn og stóðu þar
litla stund, svo gekk einn þeirra
til einnar stúlkunnar og bauð
henni upp í dans. Nei, takk,
sagði stúlkan. Er það vegna
þess að ég er þýskur? spurði
hermaðurinn. Nei, sagði
stúlkan. Hvers vegna þá? sagði
hermaðurinn. Vegna þess að ég
er norsk, sagði hún. Menn ættu
að lesa ljóð Nordals Grieg um
stríðið og Noreg og svo væri
hægt að segja einhverjum
öðrum en mér, að Noregur væri
til sölu fyrir sterlingspund eða
dollara.
En norðmenn lærðu margt á
stríðinu og eitt af því var það,
að greiðar samgöngur eru lífs-
nauðsyn. Norðmenn hafa ekki
afþakkað þá aðstoð, sem þeir
hafa getað fengið frá NATO og
NATO-þjóðum, það sýnir eftir-
farandi listi. Greiðsla frá
NATO, almenn hernaðaraðstoð
isl. kr. 8.320 milljarðar. Frá
Bandaríkjunum og Kanada til
sama ísl. kr. 212.704 milljarðar,
sem lauk árið 1968. Frá NATO
mest til samgöngubóta og ann-
arrar alhliða uppbyggingar ísl,-
kr. 83,904 milljarða. Allt gerir
þetta i ísl. kr. um 305 milljarða.
Olikt höfumst við að, segir
gamalt orðtak. Við höfum
neitað NATO og Bandaríkjun-
um um heimild til þess að
leggja fram fé til þess að skapa
það öryggi, sem við áttum að
krefjast af þeim, til þess að
varnir landsins og varnir fólks-
ins væru eins fullkomnar og
kostur var á. Þetta skulum við
athuga nánar.
Einn af aðalframámönnum í
flugmálum komst svo að orði
fyrir nokkrum dögum á fá-
mennum fundi: A árunum
1953-4 var búið að fá fjárveit-
ingu frá Bandaríkjunum fyrir
fimm milljónum dollara, sem
varið skyldi til að byggja tíu
þúsund feta langa flugbraut í
Aðaldal. Völlinn átti að byggja
og reka af íslendingum sjálfum.
Taldi hann að framkvæmd
þessi hefði orðið íslenskum
flugmálum ómetanleg lyfti-
stöng, en þetta boð var af-
þakkað. Ef þetta boð hefði
verið þegið væri nú í Aðaldaln-
um fullkominn varaflugvöllur
til öryggis fyrir okkur og annað
flug á norðlægum slóðum, með
fullkomnum tækjum og húsa-
kosti, en stoltið og heimskan
sögðu stop og þar er nú um-
horfs cins og alþjóð veit.
Fvrir mörgum árum vildu
bandarikjamenn gera höfn í
Njarðvik. Verkið átti að vinnast
af íslendingum, áætlun um
kostnað var um 400 milljónir
króna. Kvaðir voru engar frá
hendi bandaríkjamanna aðrar
en þær, að þeir óskuðu eftir að
nota höfnina án endurgjalds til
flutninga að og frá ílugvellin-
um á Keflavík. En stoltið og
heimskan sögðu aftur stop. Hið
rétta hefði vitanlega verið það.
að við hefðum krafist fjár-
magns til að byggja þarna eina
stærstu og fullkomnustu höfn
á landinu.
Nú vil ég draga hér upp litla
mynd af hafnarmálum við
Faxaflóa, sem þó er ófullkomin.
Fyrir nokkrum árum var sagt
frá þvi í blöðum að til stæði að
byggja olíuhöfn í Geldinganesi.
Fyrsti áfangi hennar var
áætlaður 70-80 milljónir króna.
Lengra hefir það mál ekki
komist. Sundahöfnin í Reykja-
vík hefir verið gerð og kostað
stórfé. Höfn. hefir verið b.vggð
í Straumsvík, að vísu verður
hún víst greidd að mestu af
Alfélaginu. Talað hefir verið
um að reisa hér olíuhreinsunar-
stöð. Hún þyrfti mikla hafnar-
aðstöðu og landrými.
Hugmyndir eru uppi um sjó-
efnaverksmiðju. á Suðurnesj-
unt. Aðalframleiðsla hennar á
að verða salt. Slík verksmiðja
þyrfti mikla hafnaraðstöðu. Ef
við hefðum nú átt stóra og full-
kontna höfn í Njarðvíkunum.
mundi hún þá ekki hafa getað
levst mest af þeirri hafnaþörf.
sem hér hefir verið minnst á og
mundi nú kosta okkur stórfé.
Þá voru uppi á sínum tíma
frásagnir af því, að bandaríkja-
menn vildu kosta vegalagningu
frá Keflavík til Hvalfjarðar,
sénnilegt þykir mér að stoltið
og heimskan hafi stoppað það
mál líka.
Sannleikurinn er sá, að þeim
mönnum, sem fóru og fara með
þessi mál fyrir okkar hönd, ber
að gera þær kröfur til þeirra
aðila, sem tekið hafa að sér að
verja landið að þeir leggi fram
fé til þess að þær varnir séu
eins fullkomnar og mögulegt
er, bæði fyrir landið og fólkið
sem hér býr. Það sem beinlínis
fellur undir þær varnir er upp-
bygging á samgöngukerfi í
lofti, á láði og legi svo full-
komnu sem verða má. Þessar
framkvæmdir eiga að vinnast
af íslenskum höndum en fjár-
magnast af okkar ágætu vernd-
urum og gott væri líka að njóta
þeirra tæknilegu þekkingar.
Þetta má þó ekki hafa nein
áhrif á aðra atvinnuvegi
okkar, en á hverju vori koma út
úr skólum landsins 15 til 20
þúsund manns, sem vantar
vinnu, og það vinnuafl, sem af-
gangs er frá framleiðslunni, á
að nota til framkvæmdanna.
Stærsta skyssan sem okkur
hefir orðið á, er að nytja ekki
aðstöðu okkar við Bandaríkin
og þá auðvitað á þann hátt, að
verða engum háð hvorki þeim
eða öðrum.
Aron Guðbrandsson.
forstjóri.
/V