Dagblaðið - 23.03.1977, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 23. MARZ 1977.
MMBIAÐIÐ
frfálst, úháð dagblað
Útgefandi DagblaAifi hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjori: Jónas Krístjánsson.
Fróttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjornarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjori ritstjórnar:
Jóhannes Reykdal. íþróttir: Hallur Símonarson. Aðstofiarfróttastjóri: Atli Steinarsson. Safn: Jón
Sœvar Baldvinsson. Handrit: Ásgrímur Pálsson.
Blafiamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurfisson, Ema V. Ingólfsdóttir, Gissur
Sigurfisson, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson, Jakob Magnússon, Katrín Pálsdóttir, Krístín Lýfis-
dóttir, Ólafur Jónsson, Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár. Ljósmyndir: Bjamleifur Bjarnleifsson,
Hörður Vilhjálmsson, Svoinn Þormófisson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkerí: Þráinn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: Már E. M.
HatJdórsson.
Áskriftargjald 1100 kr. á mánufii innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakifi.
Ritstjórn Sífiumúla 12, sími 83322, auglýsingar, áskriftir og afgreifisla Þvorholti 2, sími 27022.
Setning og umbrot: Dagblafiifi og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda-og plötugerfi: Hilmir hf., Sífiumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
Þrjár stéttir Reykjavíkur
Oft er litið á félagsvísindin sem
eins konar Öskubusku í vísindun-
um. Kemur þar aðallega tvennt
til. í fyrsta lagi einkennast félags-
vísindi stundum of mikið af
þrætubókarlist mióalda og marx-
isma. Og í öðru lagi hafa margir
félagsvísindamenn slegið lögfræðinga og hag-
fræðinga út í stéttarmáli, þokukenndri fram-
setningu.
Grein Bjarna Reynarssonar um félagslegt
landslag Reykjavíkur, sem birtist í síðasta hefti
Fjármálatíðinda, er skemmtilega laus við þessi
vandamál. í greininni eru notaðir mjög ræki-
lega möguleikar líkindastærðfræðinnar og
tölvutækninnar, þannig að til fyrirmyndar má
telja í íslenzkum félagsvísindum.
Bjarni notar þáttagreiningu, byggða á fylgni-
reikningi, til að finna, hver sé stéttaskiptingin
eftir hverfum í Reykjavík. Á þessum grund-
velli finnur hann þrjár tegundir hverfa í
Reykjavík.
í fyrsta lagi eru hverfi ungs meðal- og
hátekjufólks, sem býr í fjölbýlishúsum í nýleg-
um hverfum og er á uppleið í þjóðfélaginu,
bíður eftir því að komast í næsta flokk.
í öðru lagi eru hverfi miðaldra meðal- og
hátekjufólks, sem býr í fábýlishúsum eða ein-
býlishúsum í grónum hverfum og hefur komið
sér sæmilega vel fyrir í þjóðfélaginu.
í þriðja lagi eru hverfi lágtekju- og meðal-
tekjufólks, sem komið er á miðjan aldur, án
þess að hafa komið sér jafnvel fyrir og fólkið í
flokknum hér að ofan.
Þessi stéttaskipting eftir hverfum er ekki
eins greinileg og hún er í erlendum borgum,
þar sem hún hefur verið mæld með sama hætti.
Kemur það heim og saman við fyrri kenningar
um, að stéttaskipting sé óvenjulítil hér á landi,
þótt ástæðulaust sé að neita alfarið tilvist
hennar.
Höfundur þessa pistils kom einu sinni fram
méð þá tilgátu, að stéttaskipting í líkingu við
erlendar fyrirmyndir mundi helzt koma fram,
ef skoðaðar væru einstakar götur og götu-
hlutar, en ekki heil hverfi. Sama tilgáta kemur
fram í niðurstöðum Bjarna.
Ef það er rétt, að félagslegt landslag Reykja-
víkur sé fíngerðara en hliðstætt landslag er-
lendra borga, má gera því skóna að félagsleg
fjarlægð stétta sé minni í Reykjavík. Stéttirnar
geta síður einangrazt í stórum og afmörkuðum
hverfum.
Ýmsar slíkar tilgátur hafa ekki verið
prófaðar með aðferðum stærðfræðilegra félags-
vísinda. Óneitanlega væri mikill fengur að
fleiri athugunum á slíkum sviðum. Þær gætu
komið að miklu gagni við skipulagningu
Reykjavíkur og annarra byggða hér á landi.
Hinar þrjár stéttir Bjarna hafa líka víðara
gildi en skipulagslegt. Ef til vill er þarna á
ferðinni skiptingin í þjóðina og hina þjóðina,
sem sett var fram í leiðara Dagblaðsins fyrir
áramótin. I fyrsta og öðrum flokki er þá sá
meirihluti þjóðarinnar, sem hefur komið sér
fyrir eða stefnir að því að koma sér fyrir.
í þriðja flokkinum er þá hin þjóðin, sem ekki
getur tekið þátt í lífsgæðakapphlaupinu og býr
við þröngan kost í miðju allsnægtaþjóðfélag-
inu. Þessu fólki þarf að sinna.
'-----------
Þýzkaland:
Nýjar kenningar
um Nurnberg
Er 21 eftirlifandi foringja
nazista í Þýzkalandi settist á
ákærendabekkina í Höll rétt-
lætisins i Niirnberg 20. nóvem-
ber árið 1945, sakaðir um
„glæpi gegn friðinum, stríðs-
glæpi og glæpi gegn mannkyni"
komust réttarhöldin eilíflega á
spjöld sögunnar og urðu um
leið óþrjótandi rannsóknarefni
sérfræðinga.
Síðan hafa verið ritaðar
meira en 700 bækur um þetta
efni, um góðu mennina og um
vondu mennina, um takmörk og
mistök þjóða heimsins við að
reyna í fyrsta sinn að lægja
öldurnar eftir umfangsmikla
styrjöld með lögum einum sam-
an og sanngjörnum réttarhöld-
um.
Það er kannski skiljanlegt,
að fáir Þjóðverjar hafa orðið til
þess að kanna þetta mál gaum-
gæfilega. En nú hefur einn
þeirra, sagnfræðingurinn
Werner Maser, sem ritað hefur
margar bækur um Hitler
sjálfan, látið fara frá sér bók-
ina: „Niirnberg Sáttmáli sigur-
vegaranna“. 1 bókinni reynir
hann að kanna bakgrunn
réttarhaldanna, málflutning-
inn, málsmeðferðina og útkom-
una.
v
Niðurstaða: Réttarhöldin
voru í sjálfu sér réttlát, en
megintilgangur þeirra, að koma
í veg fyrir, að siíkt gæti endur-
tekið sig, hefur farið fyrir ofan
garð og neðan hjá flestum
þjóðum.
Maser hefur reynt að kanna
réttarhöldin frá sem flestum
hliðum, ekki aðeins samkvæmt
því sem sigurvegararnir hafa
látið frá sér fara um málið,
heldur einnig frá sjónarhóli
þeirra ákærðu og verjenda
þeirra. Því til viðbótar dregur
hann fram í dagsljósið rödd
þjóðar, sem orðið hefur að
kyngja miklu á síðustu 30 árum
og veit vel af því. Eins og Maser
segir í bók sinni, — þá var
ákveðið tvöfalt réttlæti við
(Éö
Núrnberg-réttarhöldin, þar
sem venjulegar réttarvenjur
urðu oftsinnis að víkja fyrir
kröfum um alþjóðlegt réttlæti.
Svo eitt dæmi sé nefnt,
dregur Maser mjög í efa rétt-
mæti þess, er bandamenn,
undir forystu Bandaríkja-
manna, komu sér saman um
ýmis lagaákvæði, er gilda
skyldu aftur í timann og dæma
átti eftir við réttarhöldin.
Bendir hann einnig á, að sumir
dómaranna við réttarhöldin
hafi aðstoðað stjórnmálamenn
við að semja hinn fræga
London-lagabálk árið 1945, sem
síðan var dæmt eftir og þannig
gerzt sekir um að vera of tengd-
ir málinu til þess að geta talizt
réttlátir dómarar í þessu tilviki.
Verjendur fengu ekki sama
aðgang og saksóknarar að sönn-
unargögnum. Þar við bætist,
segir Maser, að allir hinna
ákærðu voru óvanir „Anglo-
amerískum réttarvenjum".
En mesta áherzlu leggur
Maser þó á eitt atriði, sem auð-
sjáanlega á eftir að valda
miklum deilum: Aðild Sovét-
manna að réttarhöldunum. Þar
eð árás á annað land var eitt af
meginákærum réttarhaldanna,
hvers vegna voru Sovétmenn
Með lögum skal
land byggja
Skoðanakönnun Vísis
Þann 10. mars sl. birtust í
Vísi niðurstöður skoðana-
könnunar um afstöðu
Islendinga til bruggunar og
sölu öls, áfengara en það, sem
nú býðst hérlendis. Aðalniður-
staða þessarar skoðanakönnun-
ar er einföld, 64% tslendinga
eru á móti, 36% eru með. Ekki
skal dregið i efa, að skoðana-
könnunin sé marktæk, þó ekki
sé fullljóst hvernig spyrjendur
lögðu málið fyrir. Við lestur
greinargerðarinnar kemur þó
ýmislegt fleira í ljós, því þar
eru nefndar tölur, sem varpa
nokkru ljósi á afstöðu
þjóðarinnar til þessa máls, og
með því að beita einföldustu
reikningsaðferðum kemur
eftirfarandi rnynd í ljós.
1. 30% íslendinga eru á móti
bruggun og sölu áfengs öls og
segjast alls ekki munu neyta
þess sjálfir. Sem sé, treysta
hvorki sjálfum sér né öðrum að
eiga aðgang að slíku öli.
2. 10% eru sama sinnis nema
þeir eru ekkí’ vissir urn hvort
þeir niunu neyta ölsins sjálfir
eður ei. treysta liklega sjálfum
sér en alls ekki öðrum.
3. 24% íslendinga (það sem á
vantar upp í 64%) segjast
sjálfir munu neyta ölsins en
eru samt á móti bruggun þess
og sölu. Þessir menn eru ekki í
vafa um, að þeir tre.vsta sjálf-
um s.ér til umgengni við áfengt
öl. en þeir treysta alls ekki öðr-
unt til þess.
4. 36% tslendinga vilja fá ölið
og ætla að neyta þess i mis-
jöl'num mæli, treysta bæði
sjálfum sér og öðrum.
Skoðanakönnunin 'gefur
einnig vísbendingu um hvernig
menn ætli að neyta sterks öls ef
fáanlegt verður:
1. 30% ætla alls ekki að neyta
þess.
2. 10% ætla kannski að neyta
þess.
3. 56% ætla að neyta þess um
helgar eða við hátíðleg
tækifæri.
4. 4% ætla að neyta þess dag-
lega.
Mér finnst þessar niður- •
stöður athygli verðar, og mér
finnst líklegt að þær gefi nokk-
uð góða mynd af afstöðu þjóðar-
innar til bjórmálsins út af fyrir
sig. Athygli verðast þykir mér
þó hver afstaða manna er til
eigin neyslu áfengs öls. Yfir-
gnæfandi meirihluti íslendinga
hyggst samkvæmt þessu líta á
áfengt öl sem helgar- og
tyllidagadrykk, einungis 4%
sem daglega neysluvöru. Þetta
sýnir að fæstir Íslendingar hafa
áhuga á að taka frændur vora,
Dani, sér til fyrirmyndar, sem
einir þjóða drekka áfengan
bjór við vinnu sína. Ef mark er
á þessu takandi er ekki hættu-
legt að veita íslensku fólki
aðgang að áfengu öli.
Annars er tilgangur minn
með þessum skrifum ekki að
ræða bjórmálið út af fyrir sig.
Það er ekki nenta lítill hluti
miklu stærra máls og fráleitt að
síita það úr samhengi við áfeng-
ismálin sem heild, eins og gert
er í þessari skoðanakönnun og í
mestallri þeirri umræðu, sem
nú stendur. Eg ætlá að fjalla
um áfengismálin almennt og
sérstaklega gildandi áfengislög,
sem eru nr. 82 frá 1969.
Ástand áfengismála
og áfengislögin
Allir virðast sammála unt, að
ástand áfengismála á íslandi sé
slæml. þrátt f.vrir lög, sem
leggja strangar hömlur á sölu
og meöferð áfengis og þrátt
fvrir bjórleysi. Það virðist vera
staðreynd, að að mörgu leyti sé
þetta ástand verra hérlendis,
þrátt fyrir öll bönnin, en í flest-
um löndum, þar sem meira
frjálsræði ríkir. Sérstaklega
virðist drykkjuskapur unglinga
sífellt verða almennari og fær-
ast neðar eftir aldursstiganum.
Reynslan af gildandi lögum og
reglum er því slæm og því á-
stæða til einhverra breytinga.
Sumir telja algjört sölubann á-
fengis vera einu lausnina. Þetta
fólk tekur ekki tillit til þess
hvernig samgöngum við land
okkar er nú háttað, né hins að
útilokað er að framfylgja
lögum, sem mjög stór hluti
þjóðarinnar hefur vilja til að
brjóta og hefur ekki af því sam-
viskubit. En þannig er það
reyndar með gildandi áfengis-
lög, í þeim eru ákvæði, sem eru
þverbrotin af fjölda manns, allt
að því daglega. Þessi lög eru
viðamikill og nákvæmur bálk-
ur, sem mikið hefur verið lagt í
að semja. Ræð ég mönnurn til
að kynna sér efni þeirra. Hér
ætla ég einungis að taka fáein
ákvæði þeirra til umræðu.
Það er sorgleg staðreynd, að
þrátt fyrir hið stranga ákvæði í
16. gr. laganna urn algjört bann
við sölu áfengis til unglinga
virðast þeir eiga auðvelt með að
komast yfir það. Og ekki er það
sérstaklega dýrt. Ríkið selur
áfengi i heilum flöskum, sem
kosta 2900 krónur. Innihalda
þær 40% alkóhól, eða um 300
ml og kostar hver ml innan við
10 krónur. Þar sem unglingar
þola ekki eins ntikið og fullorð-
ið fólk dugir flaskan sennilega
allt að 10 unglingum til að
finna á sér. Er kostnaður á
mann þá um 300 krónur.
Æskilegt er aó unnt sé að fram-
fylgja þessu sölubanni, en
hræddur er ég um að stóra
lögreglusveit þurfi til þess, og