Dagblaðið - 02.10.1978, Blaðsíða 10

DAGBLAÐIÐ, MÁNUDAGUR 2. OKTÓBER 1978.
.10 'k
Útgefandi. agblaðiðhf. Tlf,!í™TBT
Framkv«i>nd»i1]óri: Sveinn R. Eyjótfsaon. Rttstjóri: Jónas KHstjánsaon.
Fréttas^: • Jón Birgir Pétursson. Ritstjómarfulitrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri rítstjómar Jó-
hanner idal. íþróttir: Hallur Simonarson. Aðstoðarfréttastjórar Atli Steinarsson og ómar Vaidi-
marsson 'Vlenningarmál: Aöateteinn Ingótfsson. Handrit Ásgrímur Pálsson.
Blaðamonr. Anna Bjamason, Ásgeir Tómauon, Bragi Sigurðuon, Dóra Stafánsdóttir, EHn Afcerts-
dóttir, Gissu< Sigurðuon, Gunnlaugur A. Jónuon, Hallur Hallsson, Heigi Péturuon, Jónu Haralduon,
Ólafur Ceirsson, Ólafur Jónuon. Hönnun: Guðjón H. Pálsson.
Ljósmyndí' Ari Krístinuon, Ámi Páll Jóhannsson, Bjamleifur Bjamleifsson, Hörður Vilhjálmuon,
Ragna. Th. Sigurðuon, Sveinn Þormóðuon.
Skrífstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkerí: Þréinn Þorieifsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinuon. DreHing-
arstjóri. Má. E.M. Halldórsson.
Ritstjóm Sfðumúla 12. Afgreiðsla, áskriftadaild, auglýsingar og skrifstofur Þveríiohi 11.
Aðabimi blaðsins er 27022 (10 llnur). Áskrift 2400 kr. á mánuði innanlands. í laufasölu 120 kr. ointakið.
Sotning og umbrot Dagblaðið hf. Siðumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf. Siðumúla 12. Prentun:
Árvakur hf. SkeHunni 10.
Hægfara kerfi og opið
í logninu fyrir alþingisstorminn hefur
komið í ljós, að hin nýja ríkisstjórn
ákveður sig fremur hægt. Flokkarnir eru
hræddir hver við annan og ráðherrarnir
verða að hafa meiri samráð en var í fyrri
ríkisstjórn. _ _______
Gamla stjórnin var helmingaskiptastjórn sem bar ekki
þunga hugsjónabyrði. Segja má, að þar hafi ríkt
óformlegt samkomulag um, að hver ráðherra réði sínum
málum nánast eins og einræðisherra. Við slíkar
aðstæður er aðdragandi ákvarðana oft skammur.
Fyrir bragðið var stjórnkerfið tiltölulega lokað. Erfitt
var að fylgjast með og átta sig á, hvernig ákvaiðanir
urðu til. Þjóðin hafði lélega aðstöðu til að fylgjast með
gangi mála á undirbúningsstigi.
Nú er allt opnara. Ráðherrar mega ekki gera margt
upp á sitt eindæmi. Þeir verða að setja samráðherra sína
inn í málin á undirbúningsstigi. Afleiðingin er sú, að
tuttugu menn vita um makk, sem tveir vissu um áður.
Og alkunnugt er, að þjóð veit, þá þrír vita.
Þetta verður að hafa í huga, þegar fjallað er um á-
greining í nýju ríkisstjórninni. Þar er ekki aðeins um að
ræða óvenjumikinn mun á sjónarmiðum stjórnarflokka,
heldur einnig meiri vitneskju almennings um atburðarás-
ina að baki ákvörðunum.
Þetta hvort tveggja skýrir líka að nokkru leyti, hvers
vegna ríkisstjórninni gengur illa að koma saman fjárlaga-
frumvarpi. Hún getur ekki lagt það fram á fyrstu vikum
alþingis, svo sem venja hefur verið, einnig að nýaf-
stöðnum stjórnarskiptum. Horfur eru á, að frumvarpið
komi ekki í ljós fyrr en í nóvember.
Búast má við, að ríkisstjórnin deili hart um
frumvarpið á næstu vikum. Tómas Árnason fjármála-
ráðherra vill skera niður ríkisútgjöld, en ráðherrar
Alþýðubandalagsins eru þess lítt fýsandi. Taka verður
þó fram, að þetta er aðeins spá um ágreining, en ekki
lýsing á orðnum hlut.
Annað mikilvægt mál, sem ríkisstjórnin fjallar um
þessa dagana, er lækkun tolla um áramótin samkvæmt
samningum við Fríverzlunarsamtökin og Efnahags-
bandalagið. Iðnrekendur hafa beðið um frestun þessara
lækkana og hafa hljómgrunn innan ríkisstjórnarinnar,
enda hafa þeir margt til síns máls.
Á móti vegur svo, að embættismenn óttast viðbrögð
Efnahagsbandalagsins, sem gjarnan geldur rauðan belg
fyrir gráan. Slíkt mundi koma hastarlega niður á fiskút-
flutningi okkar. Ennfremur óttast þeir, að frestun kunni
að spilla áliti íslands og undirskrifta þess á alþjóðlegum
vettvangi.
Þriðja stórmálið, sem ríkisstjórnin veltist með, er fisk-
verðið. Ákvörðun þessi þolir enga bið og þyrfti helzt að
koma í dag. Ekki bætir úr skák, að afkoma útgerðar og
fiskiðnaðar er með erfiðasta móti.
Kjartan Jóhannsson sjávarútvegsráðherra vill hækka
fiskverðið um 8%. Sú hækkun mundi hjálpa flotanum,
en stefna um leið að nýrri gengislækkun öðru hvoru
megin við áramótin. Ráðherrar Alþýðubandalagsins
vilja fara vægar í hækkun fiskverðs.
Hér hafa verið nefnd þrjú af mikilvægustu dæmunum
um erfið viðfangsefni ríkisstjórnarinnar í logninu fyrir
alþingisstorminn. Þau eru ekki nefnd til að sýna, að
stjórnin sé að springa á degi hverjum, heldur til að sýna
lesendum, hvernig ákvarðanir eru teknar í stjórnkerfinu
um þessar mundir, hvernig misjöfn sjónarmið togast á og
leita hægfara útrásar í málamiðlun.
Noregur:
Lögreglan tekur
i notkun nýjan
alkóhólmæli
— hertar umf erðarreglur og aukið eftirlit með
bifreiðastjórum, sem kynnu að aka undir áhrifum
Niðurstöður af könnunum hér i
Noregi er varða ölvun við akstur sýna,
að Norðmenn eru fremur löghlýðnir.
Um 2% bílstjóra, sem hafa verið
stöðvaðir á vegum úti, hafa haft meir
en 0.5 prómill af áfengi I blóðinu, en
allt yfir 0,5 prómill er refsivert hér.
Þetta er í sjálfu sér ekki talin slæm
útkoma, en hið alvarlega er, að um
200 dauðsföll í umferðinni á síðasta
ári má rekja til ölvunar við akstur, og
það sýnir vel hve hættulegt áfengið er.
Nú ganga senn i gildi strangari
umferðarreglur, sem hafa verið ræki-
lega auglýstar i blöðum, og lögreglan
mun fá leyfi til að stöðva bíla hvar og
hvenær sem er og gera alkóhólprufur
með nýjum mæli, sem hún hefur
fengið (sjá mynd). í viðtali við norskt
blað lýsir lögreglufulltrúi tækinu á
þessa leið:
— Þetta handhæga tæki hefur sýnt
sig að vera mjög nákvæmt. Efst á því
er plaströr sem viðkomandi ökumaður
blæs I. Hann á að blása þannig að
hann tæmi næstum því loft úr
lungunum. Þegar hann er farinn að
Þannig litur hann út nýi alkóhólmælir-
inn. Hann er framleiddur I Englandi en
uppfinningin er svissnesk. p )■
reyna á sig kemur blísturshljóð. Þá
styður lögreglumaðurinn á hnappinn
„READ” og um leið sýnir vísirinn
hvort alkóhólmagn er í blóðinu og
hversu mikið. Tækið er mjög
nákvæmt, það sýnir samanburður sem
við höfum gert á spitölum. Það eina
sem við verðum að huga að er að
Brjóta nýju bráðabirgðaskattalögin
I bág við stjórnarskrá lýðveldisins?
Morgunblaðið hefur 12. sept. sl. eftir
Jónatan Þórmundssyni, prófessor I
lögum við Háskóla Islands:
„Þegar á allt er litið á ég fremur von
á þvi að dómur um gildi nýju skatt-
lagningarákvæðanna falli skattþegn-
um i vil.”
Sá agnúi sem prófessorinn telur
jafnvel geta valdið ógildingu skattalag-
anna er afturvirkni þeirra. Bráða-
birgðaskattalög vinstri stjórnar Ólafs
Jóhannessonar voru sett til viðbótar
þeim skattalögum sem Alþingi hafði
samþykkt fyrr á árinu og fólk var búið
að fá álagningarseðla sína, þar sem
sagt var frá skatti þess, þegar nýju
lögin voru sett og ómerktu álagningar-
seðlana.
Engin ákvæði
í stjórnarskránni
um bann við
afturvirkni
í stjórnarskrá lýðveldisins íslands
nr. 33/1944 er engin ákvæði að finna
er banni löggjafanum að setja lög sem
verki aftur fyrir sig. Þótt slíku ákvæði
sé ekki fyrir að fara leiðir þó af sjónar-
miðum réttaröryggis og réttlætis að
fólk á að geta treyst þvi I lýðræðislandi
að athafnir þess séu ekki gerðar ólög-
legar og refsiverðar eftir á.
Miklu meiri vafa er aftur á móti
undirorpið þegar um er að tefla aftur-
virkni laga sem þrengja kosti manna
fjárhagslega, eins og t.d. nú á sér stað
með nýsettum skattalögum. í stjórnar-
skránni er ákvæði þess efnis að skatta-
málum skuli skipað með lögum. Jafn-
framt segir þar að eignarrétturinn sé
friðhelgur og að enginn verði skyld-
aður til að láta eign sina af hendi nema
almannaþörf krefji; þurfi til þess lög
og komi fullt verð fyrir.
Álitamál getur stundum verið hvort
með skattalögum sé ekki gengið of
langt, eignhelgi manna raskað um of.
Þá vaknar sú spurning hvort frið-
helgisákvæði 167. gr. stjórnarskrárinn-
ar skjóti loku fyrir að eignaskerðingin
geti löglega farið fram. Það er hlutverk
dómstóla að skera úr þessum vafa.
V
Skattþegnar
með sama gjaldþol
sæti sömu meðf erð
Aðalsjónarmiðið við úrlausn þess
hvort skattalög fái staðizt gagnvart
stjórnarskránni er hvort skattur
verður talinn á lagður eftir almennum,
hlutlægum mælikvarða, þar sem
öllum þeim, sem sama gjaldþol hafa,
er settur sami kostur. Allir skulu vera
jafnir fyrir skattalögum. Stóreigna-
skattur, sem aðeins lendir á fáeinum
stóreignamönnum, fullnægir þessum
Kjallarinn
Sigurður
Gizurarson
hlutlæga mælikvarða, ef hann er
lagður á óákveðinn hóp manna sem
mest gjaldþol hafa, enda eru tekju-
skattar í flestum löndum stighækkandi
miðað við tekjur nú á dögum. Þegar
menn eru hins vegar búnir að telja
fram er hugsanlegt að fyrirfram megi
sjá á hvaða einstaklingum skatturinn
lendir og leggja hann á þá eftir hlut-
lægum mælikvarða að formi til, sem
þó fyrirfram er vitað að hittir tiltekna
einstaklinga. Friðhelgisákvæði eigna-
réttar I stjórnarskránni ætti að fyrir-
muna gildi slikra laga.
Enginn
Aladínlampi
Árið 1958 tók Hæstiréttur afstöðu
til þess hvort stóreignaskattslög stæð-
ust gagnvart stjórnarskránni. Hæsti-
réttur taldi skattstefnu laganna ekki
brjóta i bág viðákvæði stjórnarskrár
um friðhelgi eignarréttar (67. gr.).
Ákvæði laganna um skattmat hluta-
fjár þóttu þó ekki samrýmast stjórnar-
skránni, sbr. I. málsgrein 4. gr. laga
nr. 44 1957. Rétt þótti að miða við
sannvirði hlutabréfa.
Nýsett skattalög vinstri stjórnarinn-
ar verða ekki talin leggja á stóreigna-
skatt. Skattahækkanir, sem af þeim
leiðir, lenda á herðum ótiltekins fjölda
fólks sem ekki hefur verið valinn úr
nema með tilliti til gjaldþols.
Lögum þessum hefur verið fundið
það helzt til foráttu að þau gangi
lengra í afturvirkni en fyrri skattalög
— séu sett of seint á árinu, eftir að
menn höfðu unnið sér inn tekjurnar,
og eftir að mönnum hafði verið til-
kynnt um aðra og lægri álagningu
skattso.s.frv.
Ekkert ákvæði með banni við aftur-
virkni laga er í islenzku stjórnar-
skránni, eins og áður segir. Að
óreyndu verður þvi ekki ætlað að
Hæstiréttur muni ómerkja nýsett
skattalög á þeirri forsendu. Ef dóm-
endur vildu ómerkja lögin yrðu þeir aö
styðja þá niðurstöðu við óskráða
stjórnarskrárreglu. En stjórnarskráin
er enginn Aladínlampi sem seiða má
þann kröftuga anda úr er dugi til að
bindá hendur löglega kjörinna fulltrúa
þjóðarinnar til að setja henni lög.
Alltaf komið
misjafnlega niður
áfólki
Skattar hafa alltaf komið afar mis-
jafnlega niður á fólki hér á landi. Ekki
þarf annað en að lita í kringum sig til
að sjá launamenn með stórar fjöl-
skyldur sem varla hafa nema til hnifs
og skeiðar og borga þó geysiháa
skatta, og svo hina, fólk með fyrirtæki
sem borgar svokallað „vinnukonuút-
svar”, en veltir sér þó I peningum.
Þessu valda, eins og flestum er kunn-