Dagblaðið - 24.10.1978, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 1978. 1L
\
svipaðan hátt og iðnnámi hefur verið
háttað hér á landi fram til þessa.
Bent er á að vinnutími í verzlunum
sé þannig að nemendur sem þar séu
geti ekki farið með foreldrum sínum út
í sveit i sumarbústaði eða þess háttar
vegna þess að krafizt sé lengri vinnu-
tíma i verzlunum heldur en til dæmis á
skrifstofum þar sem margir foreldr-
anna vinni.
Kaupmenn benda á að starfsfólk í
verzlunum hafi einn leyfisdag í miðri
viku í stað vinnunnar sem þeir verði
að leysa af hendi á föstudagskvöldum
og laugardögum. En þá hafa vinir og
kunningjar ekki frí svo lærlingunum
finnst frídagurinn hálfgert ómark.
Svo virðist sem atvinnuleysi meðal
unglinga komi helzt niður á þeim sem
hætta skólanámi snemma og hafa því
litla eða enga sérmenntun.
Fólk yngra en átján ára á ekki kost
á að fá atvinnuleysisbætur. Er því ekki
mögulegt fyrir opinbera aðila að beita
sér á neinn hátt gegn þeim þó svo þeir
taki ekki þá vinnu sem býðst. Þykir
liklega flestum Dönum það ekki miður
og teldu það fyrirkomulag of ólýð-
ræðislegt ef skikka mætti fólk í þá at-
vinnu sem hið opinbera teldi það eiga
að gegna.
Hvað varðar vinnu unglinga munu
vera þó nokkur brögð að þvi að at-
vinnurekendur taki lærlinga til ýmiss
konar starfa. Notfæri þeir sér hið
ódýra vinnuafl um nokkurt skeið en
reki lærlingana síöan úr starfi sam-
hliða meiri reynslu og hærri launa-
greiðslum til þeirra.
Almennt atvinnuleysi er mjög
mikið í Danmörku. Eru tólf af
hundraði þeirra sem taldir eru geta
stundað störf á almennum vinnumark-
aði taldir atvinnulausir.
STÓRU ORÐIN
ÁBORÐIÐ
Nú eftir að Alþingi íslendinga hefur
verið sett verður vafalaust mörgum
efst i huga að fylgjast gjörla með
framkvæmd margháttaðra kosninga-
loforða ákveðinna alþingismanna
Alþýðuflokksins um endurbætta
. siðgæðis- og stjórnsýsluhætti, sér-
staklega á sviði dóms- og skattamála,
innflutnings- og gjaldeyrismála.
Svavar Gestsson viðskiptaráðherra
hefur riðið á vaðið eins og kunnugt er
og skipað nefnd til að kanna gjald-
eyrisskil umboðslauna, áhrif þeirra á
verðmyndun innflutnings, jafnframt
því sem haldið verði áfram að kanna
og gera samanburð á innkaupsverði
ýmissa vörutegunda, ásamt hinum
Norðurlöndunum. Þetta er lofsvert
framtak viðskiptaráðherra og
verðlagsstjóra og vonandi aðeins
upphaf og-vísir að heildareftirliti með
inn- og útflutningsverzlun þjóðarinn-
. ar.
Til að framfylgja svo umfangs- og
þýðingarmiklu verkefni væri rétt að
ráðherra réði sér nú þegar til a.m.k.
tveggja ára 10—15 dugandi menn til
að rannsaka sjálfstætt á vegum
ráðuneytisins inn- og útflutnings-
viðskipti (þar með talin bifreiða-,
flugvéla- og skipakaup) Islendinga.
Yrði þessum rannsóknum fyrst og
fremst beint að aðalviðskiptaþjóðum
okkar sl. 5—10 ár, eins og Banda-
ríkjunum, Þýzkalandi, Englandi,
Japan o. fl. Ef einhverjum kann að
finnast umræddir starfshættir of
einræðiskenndir eða beinlínis skerða
persónufrelsi manna, þá er rétt að
benda hinum sömu aðilum á, að þeir
sem eru búnir að fótum troða og lítils-
virða mannleg samskipti í formi
almenningshlutafélaga, samvinnu-
félaga eða einstaklingsframtaks hljóta
fyrr eða siðar aö verða að standa
ábyrgir gjörða sinna og hljóta fyrir
makleg málagjöld.
Þá verða stjórnvöld að gjörbylta
ýmsum þáttum skattaeftirlits og máls-
meðferðum skattalagabrota. Það þarf
vart að fjölyrða um skattaþjófnaði
hérlendis, þessi þjóðarplága hefur
mergsogið land og lýð um langan aldur.
Til að hamla á móti þessari óheilla-
þróun þarf skattrannsóknarstjóri að fá
ótvíræða lagaheimild til fljótvirkari
rannsóknaraðgerða og m.a. fá heimild
til að ráða 15—20 manna sérhæft
starfslið, sem gæti með fljótvirkum
hætti rannsakað skattaframtöl og
eignamyndun fiundruða framteljenda á
sem skemmstum tíma.Þá verður sam-
timis að einfalda, flýta og þyngja
viðurlög við slíkum brotum.
Það er eindregið álit mitt að
verulega megi draga úr skattsvikum á
t.d. næstu tveimur árum, ef
viðkomandi stjórnvöld sýna þessum
málaflokki fulla einurð og festu. Hér
er því tilvalið og sjálfsagt tækifæri
fyrir velunnara réttlætisins að láta til
sín taka á Alþingi og standa þannig
við loforð um tilflutning á fjármunum
frá undirheimahagkerfinu yfir til al-
mennings í landinu.
Því miður lofar fjárlagafrumvarp
stjórnarinnar engum breytingum hér
til batnaðar. Það virðist eiga áfram að
mergsjúga hinn almenna launþega,
enda stjórnar undirheimalýðurinn
Kjallarinn
Kristján Pétursson
fjármálum þjóðarinnar ennþá. Þáð er
nánast barnalegt að vera að tala um
vinstri stjórn undir forystu Fram-
sóknarflokksins enda er nafngiftin
flestum hugsandi mönnum aðhláturs-
efni.
Alþýðuflokkurinn og Alþýðubanda-
lagið eiga og verða að stjórna þessari
ríkisstjórn. Ef Framsóknarflokkurinn
er ekki reiðuþúinn að hafa fulla sam-
vinnu og samstöðu með launþega-
flokkunum um róttækar breytingar á
stjórnarstefnunni, ber honum að víkja
tafarlaust úr rikisstjórn.
Megintilgangur þessarar greinar er
að vekja launþegaflokkana til fullrar
umhugsunar um skyldur sinar við
land og þjóð og vera jafnframt þess
minnugir, hvers vegna þjóðin veitti
þeim brautargengi i siðustu alþingis-
kosningum.
Þjóðin treystir á, að
Alþýðuflokkurinn uppræti hið sjúka
dómsmálakerfi, sem getið hefur af sér
hvern vanskapnaðinn öðrum verri á
undanförnum árum. Þjóðin treystir
launþegaflokkunum fyrir endurbættri
og réttlátri skattalöggjöf.
Þjóðin treystir launþegaflokkunum
til að afstifa verðbólguormana, en þeir
eru flestir auðfundnir á spenum hvers
konar lánastofnana íhalds og fram-
sóknar, sem verðbólgubraskarar,
okurlánarar eða skattsvikarar.
Verum þess minnug, að það er
hægt að skrúfa fyrir allt aðstreymi til
undirheimahagkerfisins, en það kost-
ar vel skipulagða styrjöld og virkt og
fljótvirkt dómsmálakerfi.
Þá verða fyrirhugaðar rannsóknar-
nefndir á vegum Alþingis að vera fljót-
og samvirkar. Alþýðuflokknum ber
skylda til að setja samstarfsflokkum
sínum í rikisstjórn ákveðin og tima-
bundin skilyrði um framvindu þessara
mála.
Sé ekki orðið við þeim skilyrðum á
tilsettum tima, ber Alþýðufiokknum
að segja sig tafarlaust úr rikisstjórn
eða honum verði afhent dómsmálin til
meðferðar.
Kristján Pétursson
deildarstjórí.
SAUÐFJARSJUKDOMAR
OG FJÁRSKIPTI
arfirði og heimild til að banna
sauðfjárrekstra milli bæja. Árið 1937
var ákveðið að leggja 5 vamarlinur til
að hefta útbreiðslu mæðiveikinnar.
Einnig að ráðnir yrðu varðmenn við
nokkur stærri vatnsföll. Fyrsta
nefndin, sem skipuð var samkvæmt
lögum, tók til starfa árið 1938. Var
hún kölluð „Mæðiveikinefndin”. Með
lögum frá 1941 var nafninu breytt yfir
i Sauðfjársjúkdómanefnd. I nefndinni
eiga sæti 5 menn, 4 bændur og einn'
héraðsdýralæknir. Sauðfjárveikivarnir
hafa aðsetur i Bændahöllinni, núver-
andi framkvæmdastjóri er Kjartan
Blöndal. Sigurður Sigurðsson dýra-
læknir er sérfræðingur nefndarinnar i
búfjársjúkdómum. Heildarkostnaður
vegna sauðfjárveikivarna á síðastliðnu
ári var 52 milljónir kr., þar af voru
greiddar 4 milljónir kr. í bætur til
bænda.
fjárskiptasvæðin. Varðmenn voru
ráðnir til að hafa eftirlit með girðing-
unum og þegar mest var voru þeir um
80.
Á síðastliðnu sumri störfuðu þrír
menn við vörslu, tveir á Kili og einn
við Héraðsvatnabrúna. Þá eru 16 sér-
stakir trúnaðarmenn Sauðfjárveiki-
varna viðsvegar um landið, sem fylgj-
ast með girðingum og að lögum og
reglum um sauðfjárveikivarnir sé
hlýtt.
Aðalvarnarlínur eru 14 og gert er
ráð fyrir að bæta við tveim á næsta
ári. Þá eru 11 aðrar girðingar sem
heimamenn eða sveitarfélög hafa
fengið afhentar gegn viðhaldsskyldu
næstu þrjú ár.
Með girðingum og vörslu tókst að
verja stór svæði landsins fyrir mæði-
veikinni, allt Austurland frá Jökulsá á
Fjöllum, suður um, að Mýrdalssandi
og mestan hluta Vestfjarða.
Varnir og
girðingar
Fjárskiptin
Eins og áður er getið voru fyrstu
girðingarnar settar upp árið 1937, en
lengstar hafa girðingar á vegum sauð-
fjárveikivarna verið um 2000 km. í
fyrstu voru þessar girðingar settar upp
til að hindra útbreiðslu sjúkdómanna,
en voru siðar notaðar til að einangra
Fyrstu árin eftir að fjárpestirnar
bárust til landsins, voru mestar vonir
bundnar við að hægt yrði að hefta út-
breiðslu þeirra við takmörkuð svæði.
Þá voru allmargir, sem trúðu á, að
lækningar og vamarlyf gætu komið að
notum, einnig að fjárstofninn yrði
með timanum minna móttækilegur
fyrir veikina. Þessar vonir bruðgust.
Þá var ekki um annað að ræða en að
hefja fjárskipti í stórum stíl. Fyrstu
fjárskiptin voru haustið 1937 á 5
bæjum á Heggsstaðanesi í V-Húna-
vatnssýslu. Næstu 5 árin bar ekki á
mæðiveiki á þessum bæjum, en þá
kom upp þurramæði á einum bæ. Árið
1941 voru samþykkt lög um heimild til
fjárskipta og samkvæmt þeim voru
framkvæmd fjárskipti í Reykjadal í S-
Þingeyjarsýslu. Árið 1944 voru gefin
út frá Alþingi lög um skipulögð fjár-
skipti á öllum mæðiveikisvæðum.
Fóru þau fram á árunum 1944 til
1954, allt frá Jökulsá á Fjöllum og
suður um land að Mýrdalssandi, að
Vestfjörðum undanskildum. Á
nokkrum stöðum kom veikin upp á ný
og varð að endurtaka fjárskiptin, en
hvergi í verulegum mæli, nema í Dala-
sýslu og í Bæjarhreppi I Strandasýslu.
Ríkissjóður greiddi kostnað af fjár-
skiptunum. Greiddar voru afurða-
tjónsbætur og uppeldisstyrkir. Fram
til 1954 var bótaskyld fjártala um 320
þús., en það var fullorðið fé og vetur-
gamalt. Inn á fjárskiptasvæðin voru
flutt um 160 þús. lömb, frá ósýktum
svæðum.
Árið 1933 var fjöldi sauðfjár á
landinu 728.482 næstu ár fækkaði
fénu verulega og árið 1949 var
fjöldinn 401.869. Fénu fjölgaði ogárið
1966 voru I landinu 850 þúsund
kindur, en það er lítið eitt minna en
fjárfjöldinn er nú.
Riðuveikin
Talið er að riðuveikin hafi borist
hingað til landsins með hrút af
Oxford-Down kyni, sem fiuttur var til
Skagafjarðar frá Danmörku, en það
var árið 1878. Ekki er talið að
riðuveiki hafi verið annars staðar á
landinu en á Mið-Norðurlandi. Þegar
fjárskiptin fóru fram á þessu svæði
bundu menn miklar vonir við að
riðunni yrði þar með útrýmt, en hún
skaut upp kollinum aftur á svæðinu,
2—4 árum eftir fjárskipti.
Síðan hafa riðuveikar kindur
fundist viðs vegar um landið. Árið
1953 á Barðaströnd, fimm árum síðar
fannst veikin I kindum á Akranesi. 1
Reykjavlk fannst riðuveiki 1968,
tveim árum siðar I Borgarfirði eystra.
Árið 1972 kom hún upp í Kelduhverfi
og í Mývatnssveit. Veikin hefur
fundist I kindum í ölfusi, Hveragerði
og í Breiðdal í S.-Múlasýslu. Siðast
fannst hún I kindum á Brú á Jökuldal I
N-Múlasýslu á þessu ári. Þannig að á
slðustu 20 árum hefur veikin breiðst
frá þvi svæði, sem hún virtist vera
nokkuð einangruð á, í um 80 ár. Árið
1957 var gefin úr reglugerð af land-
búnaðarráðuneytinu um varnir gegn
útbreiðslu riðuveiki og kýlapestar I
sauðfé.
1 reglugerðinni er m.a. tekið fram
að óheimilt sé að selja eða fiytja
sauðfé til lífs eða dvalar frá bæjum,
þar sem riðuveiki eða kýlapcst hefur
verið staðfest. A bæjum, þar sem
riðuveiki gerir verulegt tjón, getur
sauðfjársjúkdómanefnd heimilað hlut-
aðeigandi fjáreigendum niðurskurð á
öllu sauðfé á bænum gegn
hliðstæðum styrk á lömbin, sem þeir
kaupa í stað fellda fjárins og greiddur
hefur verið vegna tjóns af völdum
barnaveiki. Ef riðuveiki verður vart í
héraði, þar sem hún hefur ekki verið
kunn áður eða veldur stórfelldu tjóni á
einstökum bæ eða bæjum, getur
sauðfjársjúkdómanefnd fyrirskipað
niðurskurð alls sauðfjár á heimilum
þessum, I þeim tilgangi að hefta út-
breiðslu veikinnar.
Þetta voru nokkur atriði úr
reglugerðinni frá 1957. Ég vil ljúka
þessari grein með orðum Páls A. Páls-
sonar yfirdýralæknis, sem er niðurlag
greinar hans I 18. tölublaði Freys
1978, en hann skrifar: „Allir sauðfjár-
eigendur ættu að leggjast á eitt með
að hefta útbreiöslu riðuveiki, því
sjúkdómur þessi er einn sá allra illvíg-
asti og hryllilegasti.sem þekktur er hér
á landi, að eklti sé ’minnst á það mikla
tjón, sem hann veldur.”
Agnar Guðnason
blaðafulltrúi.
(Heimildir: Árbók landbúnaðarins
1950, Sæmundur Friðriksson, Freyr.
18. tbl. 1978, Páll A. Pálsson).