Dagblaðið - 29.08.1979, Side 8

8
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 29. ÁGÚST 1979.
Einn sá glæsilegasti sinnar tegundar
Fiat 128 árgerö 1978
til sölu, gulur með ýmsum aukahlutum, ekinn 8000 km. Komið, skoðið,
sannfsrízt
Fiat sýningarsalur 85855
Davíð Sigurðsson Síðumúla 35 (37666)
LADA-ÞJÓNUSTA OG
ALMENNAR VÉLASTILLINGAR
PANTIÐ TÍMA í SÍMA
76650
LYKILL?
Bifreiöaverkstæði
Simi 76680. Smifljuvagi 20 - Köp.
Nýr umboðsmaður Dagblaðsins í
Vopnafirði er
Pálína Ásgeirsdóttir,
Lónabraut 41, sími 97-3268.
MMBIABIB
ÖTSMA
BA RNA FA TA VERZL UN
Glæsibœ, Álfheimum 74
SKYNDUKYNDIR
Vandaöar litmyndir
í öll sklrteini.
barna&fjölskyldu-
Ijósmyndir
AUSTURSTRÆTI 6
SiMI 12644
Fjarhitun Vestmannaeyja óskar eftir tilboðum í
lagningu 8. áfanga hitaveitudreifikerfis.
Útboðsgögn eru afhent á bæjarskrifstofunnij
Vestmannaeyjum og verkfræðistofunni Fjarhit-;
un hf. Reykjavík gegn 30 þús. kr. skilatryggingu. j
Tilboð verða opnuð í ráðhúsinu Vestmannaeyj-1
um þriðjudaginn 4. september kl. 16.
Stjórn veitustofnana Vestmannaeyjabæjar.
JanMayen
getíöí
íslenzkum
ritum:
„Þá fannst
Svalbarður”
Jan Meyen, sem þá mun hafa verið
kölluð Svalbarður, kemur talsvert við
sögu í fornum íslenzkum heimildum.
Sigurður Líndal prófessor hefur að
beiðni Félags áhugamanna um
sjávarútvegsmál tekið saman nokkurt
efni um þetta. Sigurður leggur
áherzlu á, að þetta séu drög en ekki
fullbúin samantekt. DB birtir hér
meginhlutann af upplýsingunum,
sem Sigurður Líndal tók saman.
Sigurður Líndal óskar tekið fram,
að fundur „Svalbarða” 1194 hafi
verið alkunnug staðreynd meðal
fræðimanna og m.a. verið getið í
íslendingasögu Jóns Jóhannessonar,
sem út kom 1956, og síðar i sögu
íslands, I. bindi.
Úr islenzkum forn-annálum við árið
1194.
„Svalbarðs-fundur” (Resensann-
áll, Höyersannáll, Konungsannáll,
sbr. Oddaverjaannáll) „Svalbarði
fundinn” (Skálholtsannáll).
Úr Guðmundarsögu Arasonar.
„Vigður Sverrir konungur undir
kórónu. Þá fannst Svalbarður. Þá
hafði Guðmundur Arason 13. vetur
og 20.” Sagan er talin rituð á 13. eða
í byrjun 14. aldar.
„4 dægra haf
norður"
Úr Landnámabók.
í Landnámabók, báðum helztu
gerðum hennar, Sturlubók (kenndri
við Sturlu lögmann Þórðarson d.
1284) og Hauksbók (kenndri við
Hauk lögmann Erlendsson d. 1334)
eru lýsingar á siglingaleiðum um
Norður-Atlantshafið. Eru þar meðal
annars greindar helztu fjarlægðir
milli áfangastaða. Þar segir þetta um
Svalbarða:
Sturlubók 2. kap.: „Frá Reykja-
nesi á sunnanverðu íslandi er 5 dægra
haf til Jölduhlaups á írlandi ... 4
dægra haf norður til Svalbarða í
Hafsbotn.”
Hauksbók 2. kap.: „Frá Reykja-
nesi á sunnanverðu íslandi er 3 dægra
haf til Jölduhlaups á írlandi í suður,
en frá Langanesi á norðanverðu
íslandi er 4. dægra haf til Svalbarða
norður í Hafsbotn en dægursigling er
til óbyggða á Grænalandi úr Kol-
beinsey i norður.”
Ekki er fyllilega Ijóst, hvaða land
Svalbarði er. Jón Jóhannesson taldi,
að líklega væri átt við Jan Mayen, en
aðrir hafa talið sennilegra, að landið
væri austurströnd Grænlands, nánar
tiltekið strandlengjan frá Angmags-
salik til Scoresbyssunds eða einhver
hluti hennar.
Bendir til
Jan Mayen
Úr þessu er örðugt að skera, svo að
óyggjandi sé, en mér virðist þó eftir-
talin rök fremur benda til Jan
Mayen:
1. í Hauksbók er greint á milli
Svalbarða og Grænlands.
2. Jan Mayen virðist nær því að
vera í norður frá Langanesi en sá
hluti Grænlandsstrandar, sem lengst
gengurí austur.
3. Eldfjallið mikla, Beerenberg
(Bjarnarfjall), hefur varla farið
fram hjá siglingamönnum, sem leið
sína lögðu um norðurslóðir þessar,
þótt þokur séu tíðar.
4. Þótt Svalbarð merki: hin kalda
strönd, og það nafn eigi betur við
Grænlandsströnd en eyju eins og Jan
Mayen, verður að hafa í huga, að
lengi framan af öldum hugsuðu menn
sér, að Grænland væri áfast megin-
landi Evrópu, þannig að land væri
Sigurður Líndal prófessor.
t'yrir norðan Norður-lshafið og það
því landluktur flói, sbr. orðið hafs-
botn. Hér hefur hafísinn m.a. villt
um fyrir mönnum.
5. Til austurstrandar Grænlands
hefur einatt verið torsiglt sakir hafíss.
Hitt er svo annað mál, að visast
hafa menn oft og iðulega ruglað þess-
um löndum saman. ^
Þessar leiðalýsingar voru teknar
nálega orðrétt upp í ýmis rit, svo sem í
Ólafs sögu Tryggvasonar hina mestu,
sem líklega er samin um 1300, og
Grænlandslýsingu Norðmannsins
ívars Bárðarsonar, sem talin er sett
saman á síðari hluta 14. aldar. Var
Ívar ráðsmaður á biskupsstólnum í
Görðum á Grænlandi á árunum
1349—68, eða 1341—64. Ennfremur
má nefna handritið AM 281 4'°,
skrifað um 1680, þar sem leiðarlýsing
þessi er skráð.
„Tröll og óvættir"
Úr Grönlandiu Arngríms lærða Jóns-
sonar (d. 1648)
í riti Arngríms lærða, Grönlandia,
sem saman var sett um 1600, eigi
síðar en 1606 og prentað í Skálholti
1688, segir svo:
„En þann sæ, sem á milli er Fin-
lands og Grænlands óbyggða, hafa
sumir menn sund kallað, sumir fjörð.
Og þó nokkrir af þeim seinni alda
mönnum hafi kallað Finland hinig
(þ.e. hinn veg) á móts við Grænlands
óbyggðir, þá hafa vorir landar það
Svalbarð nefnt, sem bert er af vorum
fornfræðum, er svo segja:
„Risaland liggur til norðurs af
Austurveginum og þaðan til land-
norðurs er það land er Jötunheimar
heita og búa þar tröll og óvættir og
þaðan til móts við Grænlands
óbyggðir er það land er Svalbarð
heitir og búa þar ýmsar þjóðir. Og
þetta er að ætlan minni Grænlands
deiling i þrjá hluti: Norðurhlutinn
óbyggjandi. Miðhlutinn byggðan. En
þann syðsta hlut af þeim grænlenzku
óbyggðan. Hvað ef af sönnu skeikar
leiðist ég gjarnan til þess efnis, sem
sannara reynist.”
Þessi frásögn er tekin úr Samsons
sögu fagra, ævintýrasögu frá 14. eða
15. öld, 13. kap.: Um norðurlanda
skipan, og má ætla, að hún geymi
hugmyndir manna á Íslandi um þetta
efni á 14. og 15. öld. Þórður Þorláks-
son Skálholtsbiskup (d. 1697) tekur
þessa klausu einnig upp í Grænlands-
lýsingu þá, er hann ritaði 1669. Tekur
hann fram, að gömul saga um Eng-
lending, Samson að nafni, lýsi þannig
hinum nyrztu svæðum Rússlands og
Grænlands.
Ljóst er, að Arngrímur Jónsson,
sem skirskotar til fornrar vitneskju
íslendinga, telur Svalbarða sérstakt
land í hafinu milli Finnlands (Norður
Noregs) og Grænlands, þótt hann
vilji telja það byggt og hluta Græn-
lands.
Úr riti Jóns lærða Guðmundssonar
(d. 1658). Um íslands aðskiljanlegar
náttúrur.
Ritið er líklega sett saman um
miðja 17. öld og er lýsing á náttúru
íslands.
Þar segir, sem hér greinir:
„Svo austur að Ægiseyjum, sem í
hafinu liggja gagnvart Langanesi og
Héraðsflóaparti; þær eru ekki mjög
stórar. Á sama stryki þar fram undan
í hafið liggur Ægisland, þeir gömlu
kölluðu Svalbarð í Hafsbotni.
Þangað eins langt og til Færeyja
héðan . . . Fjöllin og hábjörg lands-
ins (þ.e. Ægislands) horfa fram í það
djúpa meginhaf, i millum Spitzbergs
óbyggða, sem er Norðhvalaland, því
kölluðu þeir gömlu það Svalbarð.”
Hugmyndir Jóns lærða um lönd i
norðurhöfum eru næsta ruglingsleg-
ar, og skal ekki fjölyrt um, hversu
skýra skuli, en vísað til útlistana
Halldórs Hermannssonar. Þess má
geta, að frá upphafi 17. aldar jukust
mjög siglingar um norðurhöf og áttu
þar m.a. hlut að máli Hollendingar,
Englendingar, Spánverjar (Baskar)
og Frakkar. Má telja líklegt að mis-
jafnlega áreiðanleg tíðindi úr þessum
siglingum hafi orðið tilefni frásagnar
Jóns af Ægisleyjum og Ægislandi. En
honum er þó ljóst, að til er Svalbarði
í hafsbotni.

nciiu1'*'
'Xnnrpu,
‘,04 finiuij
V. orömenn tilbúnir til viðræóna—Hætta veiðtm á laugardag:
JfRYDENLUND VILL
ÍÍ'íAl-JUflKUR -V-
—þarsem
ennsé
„hitlí
monnum

frestað

þ* *n,un
•nenn Z* *,*fndinf» ,« r*ðh«"»ni Viw \\
ZKSÍTÍítx
lnfncmu\