Dagblaðið - 22.10.1979, Blaðsíða 9

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 22. OKTÓBER 1979.
..
Ágúst68
PjúðleikhúsiS:
GAMALDAGS KOMEDI'A
oftir Aloksai Arfauzov
Þýðing: Eyvindur EHendsson
Lýsing: Krístinn Danielsson
Leikmynd: Jún Benediktsson
Leikstjúri: Benedikt Ámason.
Hvernig skyldu menn hafa það í
sovésku millistéttinni? Það er að
skilja á leikriti Aleksei Arbuzovs að
þar í landi eins og víða sæki að manni
hálfgildings leiði, blandaður eftirsjá
og trega þegar ár faerast yfir, hug-
sjónir og hamingjudraumar
æskunnar dofna og dvína, og
bregðast ein af annarri þær vonir
sem menn bundu við ævi sína, lífið
sjálft. Heimsins góðir borgarar eru
sjálfumsér líkir í skáldskap bæði og
veruleika, íivar i landi sem þeir búa
og hvorumegin hryggjar þeir liggja í
heimspólitík.
Fólkið í leikriti Arbuzovs hefur
lengi lifað við þessi kjör og lært að
una þeim eftir hætti. Bæði misstu
þau allt sitt í stríðinu, hann
konuna, hún son sinn. Hún, sem
áður var svo kát, forðaði sér eftir það
úr leikhúsinu þar sem hún áður starf-
aði og fór að vinna í sirkus. Þar eru
allir komnir til að skemmta sér. Hann
difir í minningunni um konu sína og
fyrir sína eigin tryggð — viðbúin nýju
stríði, til að aldrei verði aftur stríð.
En það sýnir sig áður en lýkur að ævi
þeirra er ekki með öllu úrkula, að
lífið á enn nokkuð í pokahorni. Þeg-
ar þau sjást fyrst finnur hann ekki
betur en hann þekki þessa konu, og
er raunar að bíða hennar. Eftir kynni
sín er þeim ógerningur að skiljast. Að
leikslokum snýr hún til hans aftur,
getur ekki farið. ,,Það er eins og ég
hafi alla ævina verið á leið til þín,”
segir hún og horfír á hann með
stjörnur í augum — tæplega sextug
kona á hálfsextugan karlinn.
En skyldi það vera tóm tilviljun að
leikurinn er látinn ske í ágúst árið
1968? Ætli það. Sömu vikurnar og
hinir hversdagslegu atburðir verða í
Riga og leikurinn lýsir var sovéskum
her att fram í Tékkóslóvakíu og
Prag, og kveðin niður í bili von
manna um „sósíalisma með manns-
móti”. Var það ekki einmitt slík von
og hugsjón sem fólks eins og Lídía
Vasilíévna og Rodíon Nikolaévits
reistu líf sitt á? Mér finnst að
minnsta kosti ógerningur annað en
sjá atburðina í leiknum í ljósi hinnar
heimssögulegu atburðarásar sam-
tímis leiknum. Og í ljósi hennar
öðlast raunar fólk og atburðir i leikn-
um nýja vídd og merkingu, — tregi,
uppgjöf, vonsvik sem leikurinn lýsir
og athvarf sem fólkið í leiknum
finnur hvort hjá öðru, í hinum
einkanlegustu verðmætum, mann-
legri snertingu í einmanaleik hvers-
dagsins.
Þetta er að sönnu merking sem
leikhúsgestur, áhorfandi leggur leikn-
um til og hvergi er kveðið að berum
orðum í leiknum sjálfum. Auðvitað
ekki! En ekki var heldur lagt meira en
skyldi upp úr slíkri túlkun hans í
sviðsetningu Benedikts Ámasonar,
þó hún virtist smekklega og alúðlega
unnin. Samt skil ég ekki hvers vegna
til að mynda hinum skartlega sirkus-
söng Herdísar Þorvaldsdóttur í 5ta
atriði leiksins var ekki haldið meir á
loft en hér var gert og gagngert beint
að áhorfendum. í 5ta og í 7da at-
riðinu, þar sem þau Lídía og Rodion
leggja spilin á borðið, gera opinskátt
grein fyrir því hvernig ævi þeirra
hefur ráðist, birtist líka berast hinn
pólitíski hugmyndaforði leiksins —
undir alls ólikum formerkjum gáska
og trega. En Benedikt Árnason leik-
stjóri lagði mest upp úr eða lét sér
nægja hversdags-raunsæi leiksins,
raunhæfa sálfræðilega túlkun á sam-
skiptum og viðbrögðum fólksins í
leiknum. Samt héld ég að hið sam-
mannlega og sálfræðilega efni hans
öðlist fyrst sína fullu merkingu við
hljómgrunn pólitískra og tímanlegra
efnisþátta sem aðeins eru látnir uppi
með óbeinum hætti í leiknum.
Ekki man ég glött eftir fyrri
sýningu Þjóðleikhússins á leikriti
eftir Arbuzov, Fyrirhdtínu, lyrir ein-
um tíu árum. Eg held samt að það
hafi verið ansi misheppnuð sýning.
En í Þjóðleikhúsinu á föstudagskvöld
rifjaðist einkennilega skýrt upp leik-
mynd Unu Collins við þá sýningu —
sem undirstrikaði rækilega pólitiskan
og hugmyndafræðilegan efnisþátt í
leiknum sem sýningin sjálf lét að
öðru leyti liggja i þagnargildi rétt
eins og núna er gert i Gamaldags
kómediu. Leikmynd Jóns Benedikts-
sonar í þessari sýningu er einföld og
haganleg, fjarska ásjáleg í leiknum.
Og hún er að sinu leyti vendilega
samin að einbeitni sýningarinnar að
hinu sigilda og sammannlega í efni
leiksins. Þjóðleikhúsið okkar er
sannarlega ekki pólitískt leikhús!
En hvað er þá svona „sam-
mannlegt og sígilt” í leiknum? Það
felst væntanlega í mannlýsingum
leiksins, hinna rosknu elskenda,
Lídíu og Rodíons. Þetta eru hlutverk
handa hinum mikilhæfustu
leikendum, og í krafti þeirra skilst
mér að leikurinn hafi á undanförnum
árum og mánuðum farið sigurför
víða um leikhús. Þau Herdís Þor-
valdsdóttir og Rúrik Haraldsson
bregðast engum vonum manns i hlut-
verkunum, fara einkar fallega og
næmlega með þessar persónur, að
mér fannst með vaxandi valdi á efni-
við þeirra, og áhorfendum í salnum,
allt til loka leiksins. Hér er raunsæis-
leikur eins og bestur gerist á íslensku
leiksviði.
Það má að vísu taka eftir því hvað
hinar næmlegu og hreinlegu mann-
lýsingar leiksins eru úr einföldu efni
gerðar, umfram allt settar sam-
an úr dæmigerðum frumþáttum
hefðbundinna og viðtekinna „hlut-
verka” karls og konu. Af sígildum
andstæðum þessara manngervinga,
hins kvenlega og karlmannlega,
stafar mikið af bæði gáska og
gamansemi og mannlegri hlýju og
innileik leiks og sýningar. Þannig
séð er leikrit Arbuzovs ekki bara
„gamaldags” heldur beinlínis íhalds-
samt í siðaskoðun og verðmætamati
sínu. Einmitt þann eðlisþátt leiksins
kýs Þjóðleikhúsið að ítreka eins og
best það kann i sýningu Gamaldags
kómedíu. Þrátt fyrir allt er leikhúsið
líklega pólitísk stofnun.
Rúrik Haraldsson og Herdís Þorvaldsdóttir í hlutverkum sinum í „Gamaldags kómediu”.
Daihatsu Charmant árgerð 1979
ANNAD EINS TÆKIFÆRI TIL
BÍLAKAUPA
GEFST EKKI Á NÆSTIIÁRUM
kominn á götuna
Við bjóðum meðalstóran japanskan gæðabíl, DAIHATSU CHARMANT,á kr. 3.835.000
með RYÐVÖRN OG ÚTVARPI til afgreiðslu á næstu dögum.
Nálægt 500 islendingar hafa nú þegar tryggt sér bíla á þessu 'ÓTRULEGA ÚTSÖLUVERÐI og við getum enn boðið nokkurt magn
af fólksbllum# en stationbílar eru uppseldir.
ÖRYGGI OG
ORKUSPARNAÐUR
öryggi ökumanns og farþega og
orkusparnaður var lagt til
grundvallar hönnunar
DAIHATSU CHARMANT. Jafn-
framt var lögö áherzla á aö
smiöa fallegan bfl meö vönduö-
um innréttingum. Vélin er 80 hö.
1400 cc, fjögurra gira skipting
og dyrnar 4. Benzineyözla 7-8 úti
á vegum,8-10 innanbæjar.
HVERS VEGNA AUGLÝSA
KEPPINAUTARNIR
EKKI VERÐ?
Um leiö og viö bjóöum viö-
skiptavinum aö skoöa bilana,
kynna sér kjör, varahluta og
verkstæöisþjónustu okkar bend-
um viö þeim á aö ihuga hvers
vegna keppinautar okkar, sem
sifellt auglýsa útsölu á 1979 ár-
gerö, auglýsa ekki verö. Ætli
þaö sé ekki vegna þess aö þeir
eru alls ekki samkeppnisfærir.
Viö erum lika sannfæröir um aö
annaö eins taekifæri til aö eign-
ast góöan bll á ótrúlega lágu
veröi muni ekki gefast á næstu
árum, ef þá nokkru sinni aftur.
DAIHATSU
Daihatsu-umboðið Ármúla 23 - Simi 85870