Dagblaðið - 30.01.1981, Page 5

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 30. JANÚAR 1981.
5
FÁLKAFANGARAR, BÖÐLAR,
ÖRVITl, HÁLFVm, ÓTÓT
—gluggad í maimtalid 1703, fyrsta fullkomna þjóðarmanntalið í veröldinni
Vissir þú, heiðraði lesandi, að á
íslandi voru starfandi 6 fálkafangar-
ar á því herrans ári 1703? Og sama ár
störfuðu hérlendis 14 hestasveinar,
112 smalar, 32 vikapiltar og 7 böðlar.
Nei, það var ekki von að þú vissir
það. Raunar myndi ekki nokkur lif-
andi sála á landinu vita þetta í dag ef
forfeður okkar hefðu ekki drifið sig i
að gera manntal árið 1703. Reyndar
var það fyrsta fullkomna þjóðar-
manntalið í veröldinni sem heimildir
eru enn til um. Síðan hafa þjóðir um
víða veröld setið með sveittan skall-
ann með ákveðnu árabili og skráð sig
á þennan hátt. Þess vegna meðal ann-
ars vitum við svona mikið um for-
feður okkar árið 1703 og þess vegna
ættum við að eyða nokkrum mínút-
um af helginni sem í hönd fer til að
fylla út manntalsskýrslurnar.
Ólíklegt er að nokkur skrái sig hesta-
svein í manntal helgarinnar, enda er
önnur öldin en var 1703. Nú passa
menn hesta gjarnan i frístundum.
Ekki trúi ég heldur að einn einasti
fálkafangari fmnist meðal vor. Einu
fálkafangararnir sem gætu gengið
lausir væru útlendingar sem reyna
stundum að stela fáíkaungum, setja í
tösku og. smygla til annarra álfa í
gróðaskyni. Og skyldi nokkur maður
finnast sem ber starfsheitið böðull og
tekur laun samkvæmt því? Ja, vandi
er um slikt að spá fyrr en unnið hefur
verið úr gögnunum.
Manntölin sem tekin voru á íslandi
fyrr á öldinni og á liðnum öldum eru
ákafiega verðmæt heimild um horfna
tíð. Þar má finna upplýsingar um
mannfjðlda, kynferði, aldur, hjú-
skaparstétt, atvinnuskiptingu, heim-
ilishald, heilsufar og ótal margt
fleira. Manntal á hverjum tíma tók
mið af tíðarandanum og þjóðfélag-
^inu. Árið 1703 þótti sjálfsagt mál að
setja miskunnarlaust viðeigandi at-
hugasemdir við menn: „illa kynnt-
ur”, „latur”, „þjófur”. Árið 1981
fær enginn slíkar athugasemdir um
sig í manntalið. í staðinn segja menn
hve lengi þeir stundi heimilisstörf
daglega og hve iangan tíma það tekur
að komast í vinnuna.
Margir hafa óskaplegar áhyggjur
af því að svara sumum spurningun-
um á manntalsskýrslunni, af því
spurt sé svo persónulega og nærgöng-
ult. En samanborið við manntalið
1703 er skráningin 1981 ósköp sak-
laus, eiginlega óþarflega litlaus!
Heilsufar karla og kvenna árið 1703
var flokkað í 22 flokka. Dæmi:
óefnilegur, manntápslítill, vesæll,
örvasa, karlægur, meinlætafullur,
holdsveikur, fiogaveikur, sturlaður,
sinnisveikur, örviti, hálfviti, vitlítill.
Aðrar lýsingar eru til dæmis: prakk-
ari, ótót, ómenni, fangi í járnum,
ölmusumaður.
Þannig tóku þeir manntalið á
íslandi fyrir 278 árum. Hafi þótt þörf
fyrir að ráðast í slíkt stórvirki á þeim
tíma, er þörfin margfalt meiri í dag.
Ekki aðeins til að safna upplýsingum
um okkur fyrir framtíðarkynslóðirn-
ar, heldur ekki síður tii að spá i
mannfjöldabreytingar, búskapar- og
þjóðhætti í víðri merkingu. Líta ætti
á manntalið sem ljúft skylduverk en
ekki „óþarfa hnýsni”. Eða dettur
einhverjum i hug að stjórnvöld með
tóman ríkiskassa séu að henda 500
milljónum gkróna í einskisnýta papp-
írsvinnu fyrir „kerfið”?! -ARH
Rekstrarstöðvun jámblendiverksmiðjunnar:
Hlutur almenningsrafveitna
hefði orðið þrisvar sinnum meiri
— efveitumarhefðu
orðiðaðkeyra
olíustöðvaráfram,
segir í athugasemd
Landsvirkjunar
i grein i Dagblaðinu hlnn 28. þ.m. er
fjallað um kostnað þann, sem almenn-
ingsrafveitumar hafi af því að kaupa
þá raforku, sem losnar úr læðingi við
rekstrarstöðvun járnblendiverksmiðj-
unnar og vantar þar nokkuð á að rétt sé
með farið. Til leiðréttingar er rétt að
taka fram, að bæturnar, sem Járn-
blendifélagið fær vegna stöðvunarinn-
ar, áætiast aiis um 4,5 m.kr. á mánuði
Sótín hækkar stöðugt á lofti og
þótt ekki sé hlýtt þá er um að
gera að njóta geislanna.
DB-mynd Bjarnleifur.
og orkan, sem fæst fyrir þær, er um
12,8 GWst á mánuði. Þetta samsvarar
um 35 aurum á kWst, sem er um 17,5
aurum meira en almenningsrafveitur
hefðu þurft að greiða Landsvirkjun við
eðlilegar aðstæður. Aukakostnaður
veitnanna er því um helmingur af 4,5
m.kr. á mánuði eða um 2,25 m.kr., og
jafnframt er sölutap Landsvirkjunar þá
einnig 2,25 m.kr. á mánuði.
8 hækkunarbeiðnir
afgreiddar
hjá verðlagsráði:
Hækkunbrauða
hefurekkiáhríf
ádáminn
Verðlagsráð tók fyrir á fundi sín-
um í fyrradag 8 hækkunarbeiðnir
sem fjalla átti um 31. desember en
var frestað þá. Var m.a. fjallað um
brauðverðið umdeilda. Ákveðið var
að leyfa 18,5—25,2% hækkun á vísi-
tölubrauðunum svokölluðu, en það
er hækkun frá því verði sem verðlags-
ráð ákvað. Hækkunin er hins vegar
4,7—8,7% frá þvi verði sem bakarar
hafa tekið sér.
Að sögn Björgvins Guðmunds-
sonar formanns verðlagsráðs í morg-
un var farið eftir sömu útreiknings-
aðferð núna og áður er brauðverð
hafa verið reiknuð út. Eru þá tekin
með í reikninginn laun og annar
breytilegur kostnaður bakara. „Hér
er aðeins verið að reikna inn þær
kostnaðarhækkanir sem orðið hafa
frá því verðlagsráð ákvað verðið
síðast,” sagði Björgvin.
Hann sagði ennfremur að í álits-
gerð frá lögfræðingi verðlagsstofn-
unar kæmi fram að afgreiðsla á nýju
brauðverði núna hefði ekki áhrif á
dóminn. En eins og flestir muna eftir
kærði verðlagsráð Landssamband
bakara fyrir of hátt verð á vísitölu-
brauðum.
Þá voru einnig samþykktar á
fundi verðlagsráðs 11% hækkun á
fargjöldum sérleyfishafa og Land-
leiða, 10% hækkun á öli og gosi, 5%
hækkun á innanlandsflugfargjöldum,
6,78% hækkun á brauðsmjörlíki,
20% á saltfiski og 9% hækkun á að-
göngumiðum kvikmyndahúsanna.
Allar beiðnir um hækkanir voru
skornar niður talsvert hjá verðlags-
ráði. Þá var á fundinum lögð fram
tillaga frá viðskiptaráðherra um
frestun á hækkunarbeiðnum til 1.
maí. Mun ráðið verða við þeim til-
mælum nema í undantekningartilvik-
um. Ríkisstjórnin mun fjalla um
þessar hækkanir verðlagsráðs á fundi
sínum í dag. . - ELA
Hefðu veiturnar þurft að k,eyra olíu-
stöðvar til framleiðslu áðumefndra 12,8
GWst á mánuði, hefði olíukostnaður-
inn orðið um 9,6 m.kr. og hlutur al-
menningsrafveitna, að greiðslu til
Landsvirkjunar frádreginni, orðið um
7,35 m.kr. eða rúmlega þrisvar sinnum
meiri en miðað við þann kostinn, sem
valinn var, þ.e. að semja um rekstrar-
stöðvun járnblendiverksmiðjunnar.
Að lokum skal tekið fram að ekki
hefur komið til tals að greiða bætur til
ISAL vegna niðurskurðar til álverk-
smiðjunnar, enda er sá niðurskurður
hlutfallslega sá sami og gildir um skerð-
ingu forgangsaflsins í heild. Bætur til
járnblendifélagsins réttlætast hins
vegar af því, að orkuskerðing gagnvart
járnblendiverksmiðjunni er 17,8 MW
umfram hlutfallslega skerðingu á við
aðra.
Létt tón/ist
dassic.
Suðurlandsbraut 8
Sfmi 84670 Vesturveri
Sími 12110
Laugavegi 24
Sfmi 18670
HOFSTI MORGUIM
ALLT AÐ
AFSLATTUR
Litlar plotur
á kr. 5
frá kr. 30.-
nffinr
Wm nn