Dagblaðið - 30.01.1981, Blaðsíða 16

24
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 30. JANÚAR 1981.
I
Menning
Menning
Menning
Menning
LITMYNDIRIERFIDLEIKUM

Hvernig þætti ykkur að horfa á
einhverja af uppáhaldsmyndum ykk-
ar, t.a.m. „Easy Rider”, „Theóod-
father” svo einhverjar séu nefndar,
með litum sem eiga ekkert skylt við
upprunalegu myndirnar? Því miður
er þetta raunhæfur möguleiki og má
benda á margar tvitugar kvikmyndir
þessu til staðfestingar, t.d. „Law-
rence of Arabia”. Hins vegar er Ifka
auðvelt að benda á fertugar kvik-
myndir með óaðfinnanlegum litum.
Það er staðreynd, að litum í kvik-
myndum hefur farið aftur og
geymsluþoli þeirra einnig.
Á dögum fyrstu litmyndanna var
notuð tækni sem kennd var við
Technicolor. Gamia Technicolor
tæknin var mjög seinleg og dýr í
notkun, en skilaði góðum árangri.
Technicolor hafði algjör yfirráð yfir
markaðnum, þangað til Eastman
Kodak kompaníið kynnti Eastman
Color, ódýra og þægilega tækni, sem
rauf algjörlega einokun Technicolor.
Siðar komu svo í ljós ýmsir gallar
þeirrar tækni.
Erfiðleikar
Eastman Color
Eastman Color tæknin var
algjörlega einráð í kvikmyndum eftir
1950 og birtist hún undir ýmsum
nöfnum t.d. Color by De Luxe og
• - ’» ' 1
1 [ ! i
, f!: d'l I
%Ú t V ! I
Úr kvikmynd Davids Lean, Arabiu-Lawrence sem gerð er 1962. Ef m.vndin prentast vel má sjá hve mjög fletirnir hafa dofnað
og runnið saman.
Warnercolor. Gallar þessarar tækni
komu brátt í Ijós og voru þeir aðal-
lega fólgnir í lífi litanna. Frumeintak
af kvikmynd fór að láta á sjá eftir
fimmtán ár. Litir breyttust, fengu á
sig rauðleitan bjarma, sem margir
[ Kvik
myndir
l\______>
kannast eflaust við úr litasjónvarpi.
Fyrstu litirnir til að hverfa voru
venjulega gulu og grænu litirnir. Þar
sem þessir litir eru venjulega demp-
aðir var þeirra sjaldan saknað.
Andlitslitur hvarf einnig fljótlega.
Margir muna eflaust eftir endursýn-
ingu Stjörnubíós á myndinni „The
Chase” (1966). Bióið fékk nýtt eintak
til sýningar, en þrátt fyrir að myndin
væri aðeins fjórtán ára gömul voru
litirnir í henni orðnir lélegir. Þeir sem
eiga litasjónvarp gerðu vel í því að
taka eftir litgæðum mynda, bera
saman t.d. Technicolor myndir
(gamlar) og Eastman Color myndir.
Hvað er til ráða?
Hvað er hægt að gera til að bæta
úr þessu vandamáli? í dag eru aðeins
tvær aðferðir sem varðveita liti i lit-
kvikmynd. í fyrsta lagi er til tækni
svipuð Technicolor, sem nokkur
fyrirtæki nota við og við. Gallar við
þessa tækni, sem felst í nokkurs
konar afritun filmunar, eru einkum
þeir að þessi tækni er ekki fullkom-
lega örugg og hún er óheyrilega dýr.
öruggasta leiðin til að varðveita
liti á kvikmynd er hins vegar sú, að
geyma myndina á köldum stað. Nú
hafa fiest kvikmyndasöfn í heiminum
tekið upp þá stefnu, að byggja kæli-
klefa yfir kvikmyndir sinar. HoIIy-
wood hefur þó þráast við og haft
sínar efasemdir um gildi kælingar.
Á mörgum stöðum i heiminum
standa yfir athuganir á nýjum leiðum
til litkvikmyndatöku. Það er öllum
ljóst hversu mikilvæg þessi mál eru.
Hinn nýfæddi íslenzki kvikmynda-
iðnaður ætti að hafa þessi mál á
hreinu því gildi myndanna sem fram-
leiddar eru í dag er litið, ef ekki er
hægt að sjá þær að tuttugu árum
liðnum.
(Að hluta til byggt á grein í Ameri-
can Film. Nóv. ’79).
Leiklist
DAUDINN í UFANDILÍFI
Leikhúskjallarinn:
LÍKAMINN - ANNAÐ EKKI
eftir Jamos Saunders
Þýöandi: örnólfur Árnason
Leikmynd: Jón Svanur Pótursson
Leikstjóri: Benedikt Árnason
Tvenn hjón í miðstéttinni, orðin
miðaldra, komin á þann aldur að
verða að sætta sig við orðinn hlut,
það sem þeim hefur orðið úr lífi sínu.
í fyrri daga, meðan þau enn voru
ung, enn ekki fertug, og reyndu
minnsta kosti eftir mætti að halda i
æsku sína, þá höfðu þau mikið
saman að sælda. En það fór í klúður,
tilfinningamálin og kynlífið fyrr en
varði komið i bendu, hvert um sig i
hópnum farið að halda við maka síns
besta vinar. Leikurinn lýsir endur-
fundum þeirra eftir tíu ára aðskilnað,
og það er að skilja að á þeim árum
hafi þau um síðir fullorðnast, tekið á
sig þau gervi og hlutverk sem þau
bera í leiknum.
Fólkið í leiknum hefur bæði efna-
legar og aðrar ástæður til að leggja
rækt og alúð eins og vera ber við sitt
eigið tilfinningalíf, hnúta og flækjur
sem hlaupa kunna á taugakerfið og
tilfinningarnar ef ekki er öðru brýnna
að sinna, og það getur tjáð sig skil-
merkilega um alla þessa hluti. Leik-
urinn byrjar líka dálítið eins og
kennslustund í hagnýtri siðfræði og
sálarfræði hjónalífs, miðaldra
borgarastéttar, vclferðar- þjóðfélags-
ins ef vill, hann setur á sviðið skorin-
ort dæmi algengra tilfinningalegra
vandkvæða, taugaveiklunar og lífs-
leiða eða lífsfirringar sem svo er
nefnd.
ísinn brestur
í millitíðinni siðan í fyrri daga
hefur önnur hjónin í leiknum, Davíð
og Helenu, borið upp á sker, þangað
sem hversdagsleikinn, hversdagslifið
var orðið þeim með öllu óbærilegt.
Davíð fann tsinn bresta undir fótum
sér, segir hann í leiknum, og kolsvart
hyldýpi gína við. í þessum svifum
opnaðist honum og þeim að vísu
óvænt leið á burt frá ef ekki lausn á
vandamálum sínum. Þau gengust
undir meðferð og fengu lækningu.
Og lýsing bæði meðferðar og
lækningar skilst mér að sé alveg raun-
rétt, byggð á nýlegri tískukenningu í
sálarfræði, bókin sem læknisdómana
geymir og fólk hefur verið að lesa í
Leikendur i Likamanum: Sigmundur Örn Arngrimsson. Steinunn Jóhannesdóttir. Kristbjörg Kjeld, Gisli Alfreðsson.
leiknum (og heitir The Primal
Scream) má vera fyrir mér að fáist í
pocket-útgáfu í næstu velbirgu bóka-
verslun.
Það má nú kannski einu gilda. Allt
eins gæti lausn Davíðs og Helenu
legið í þvi að gangast upp í málstað
AA-samtaka eða SÁÁ, meðferð á
Freeport ef ekki Vífilsstöðum — á
meðal annars konar fólks en hér er
verið að lýsa. Eða trúarlegri vakn-
ingu eða endurlausn af einhverju
tagi. Davið faðmar guðspjall og
finnur náð. Það er raunar ástæðan
fyrir endurfundum hjónanna í Ieikn-
um: skyldu Davíð og Helena geta
vísað Margeiri og Önnu á færa leið
burt frá þeirra vandamálum, lausn á
kreppu tilfinningalífs og sambýlis-
hátta sem þau búa við að sínu leyti?
Sjúkdómurinn
yrkisefnið
Málið er að vísu ekki alveg svo ein-
falt — það verður brátt ljóst að
leikurinn orðar engin einhlít svör við
þeim spurningum sem þar eru bornar
upp, sjúkdómur fólksins í leiknum
yrkisefnið cn ekki læknisdómar við
honum. Hvað sem líður sálfræðileg-
um og siðferðislegum hugmyndum
sem reifaðar eru í leiknum, auðnast
honum að láta þær uppi í samhengi
raunsæislegrar leiksögu, raunhæfra
manngerða og einstaklinga á svið-
inu. Og hér er um frásagnarefni, frá-
sagnaðaraðferð á leiksviði að ræða
sem vel hentar leikendum Þjóðleik-
hússins og litla sviði þess i Leikhús-
kjallaranum, og áhorfendur kunna
frá fornu fari vel að meta: raunsæis-
legur leikstíll og persónugerð, vel-
virkur sálfræðilegur natúralismi bar
leikinn uppi og vakti eftirtekt og
áhuga manns á hinni siðferðislegu
umræðu sem að vísu er kjarni máls.
Eins og stundum endranær í
Kjallaranum varð líka sýningin ein af
þeim sem bestar gerast í leikhúsiqu.
Ég held ég hafi aldrei séð Gísla
Alfreðsson leika neitt í líkingu við
hlutverk Margeirs: það var engu lík-
ara en leikarinn hefði samsamað sér
og gert að sinni taugaveiklun persón-
unnar, líkamlega hrörnun og innra
uppnám Margeirs undir felldu yfir-
borði borgaralegrar farsældar. Sjald-
an hef ég séð mann gerast drukkinn á
leiksviði með eins sannfærandi móti,
svo eitthvað sé nefnt til dæmis, það
meira að segja roðnaði hægt og hægt
nefið á Gísla þegar leið á kvöldið.
Dýru verði keypt
Og alla tíð deginum Ijósara að
drykkjan er í senn flótti á þurt frá og
örþrifa-tilraun til að takast á við
og reyna að rjúfa óþolandi streitu
hversdagsins.
Það er ljóst að Margeir og Anna:
Kristbjörg Kjeld ljómaði af ófull-
nægðri lífsorku í hlutverkinu, eru
komin í kreppu sem þeim er lífsnauð-
syn að yfirvinna með einu móti eða
öðru. Öndvert örbirgð, örvæntingu
þeirra verður óneitanlega tómahljóð í
hlutverki Davíðs: Sigmundar Arnar
Arngrímssonar, borginmannlegt upp-
Iit mannsins sem bjargaðist af, og
fann í tækan tíma patent-lausn á lífs-
vanda sínum eins og grima. Kannski
hið föla og fríða andlit Steinunnar
Jóhannesdóttur: Önnu, konu Dav-
iðs, sé raunverulega sjónan á bak
við grímuna. Af hlutverki Önnu, fasi
hennar og svipbrigðum engu síður en
því sem hún segir, verður ljóst hvað
lækningin kostar, hverju verður að
fórna fyrir hana, og hversu tæpt þau
standa hjónin í sínu nýja athvarfi,
hæpið öryggið sem það veitir.
Likaminn, annað ekki, er fjarska
leikhæft verk, orðar með raunsæis-
móti raunhæf vandamál og viðhorf
við þeim. 1 sviðsetningu Benedikts
Árnasonar vinist mér þessir eðlis-
kostir efnisins nýtast til hlítar. En er
samt ekki kjarni máls i leiknum
rómantískt óþol með og uppreisn
gegn þeim kostum sem lífið og veru-
leikinn hefur að bjóða í heimi leiks-
ins? í þá áttina bendir allténd leiðar-
stef hans, sagan af Simpson unga,
nemanda Margeirs, sem leitaði veru-
leikans i skáldskap, kaus sér bráðan
dauða í stað þess lifs sem fullorðna
fólkið lifir í leiknum, dauðans í lif-
andi lífi.