Dagblaðið - 16.02.1981, Qupperneq 12

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 16. FEBRÚAR 1980
^BIABIB
fifálst, óháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aðstoðarritstjóri: Haukur Holgason. Fréttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
Íþróttir: Hallur Simonarson. Monning: Aðalsteinn IngóHsson. Aðstoðarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karlsson.
Blaðamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atfi Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig
urflsson, Dóra StofónsJóttir, Elín Albertsdóttir, Gísli Svan Einarsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Ing.
Huld Hákonardóttir, Kiúttján Már Unnarsson, Sigurður Sverrisson.
L/osmyndir Bjai ile..'ji BjamleHsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurflsson, Sigurflur Þorri Sigurðsson
og Sveinn Þormóðsson.
SkrHstofustjórí: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkori: Þráinn ÞoríeHsson. Auglýsingastjórí: Mór E.M. Halldórs-
son. DreHingarstjóri: Valgerflur H. Svoinsdóttir.
Ritstjóm: Síðumúla 12. Afgreiflsla, áskríftadeild, auglýsingar og skrífstofur Þverholti 11.
Aflalsimi blaðsins er 27022 (10 Hnur).
Sotning og umbrot Dagblaflifl hf., Síðumúla 12. Mynda- og plötugorfl: Hilmir hf., Siflumúla 12. Prentun:
Árvakur hf., SkeHunni 10.
Áskríftarverfl á mánufli kr. 70,00. Verfl í lausasölu kr. 4,00.
Heimsskák og svæðisskák
Sextán manna áhöfn loðnuskipsins
Óla Óskars vai í haust tvo mánuði
að veiða nokkurn veginn sama prótein-
magn matvæla og allir 4000 sauðfjár-
bændur landsins framleiða samanlagt á
heilu ári, 12.600 próteintonn á móti
l5.000.
Sovétríkin fá 25% matvælaframleiðslu sinnar úr
heimshöfunum. Jafnframt spara þau andvirði allrar
fjárfestingar sinnar í hermálum með mismuni tiltölu-
lega lítils fjárfestingarkostnaðar í sjávarútvegi og til-
tölulega mikils í landbúnaði.
Þetta eru nokkur af dæmum Péturs Guðjónssonar,
formanns Félags áhugamanna um sjávarútvegsmál.
Hann hefur í nokkrum kjallaragreinum í Dagblaðinu
að undanförnu bent á mikilvægi auðlinda hafsins og
skákanna, sem um þær eru tefldar.
Til dæmis er ljóst, að Bretar tóku skakkan pól í
hæðina, þegar þeir gerðust forvígismenn hinnar vest-
rænu stefnu þröngrar efnahagslögsögu. Þeir áttu í
staðinn að byggja taflmennsku sína á legu landsins sem
strandríkis.
Meðan strandríki á borð við Bretland, Bandaríkin
og Kanada voru úti að aka, voru það hin landluktu
Sovétríki, sem högnuðust á stefnu hinna opnu heims-
hafa. Það var á auðæfum heimshafanna, sem þau
unnu kalda stríðið.
Of seint er sagt að iðrast eftir dauðann, eins og Bret-
ar gera núna, grátandi á hnjánum í skrifstofum í Brux-
elles, biðjandi um leyfi til að fá að veiða á eigin heima-
miðum. Svo dýr reyndist þeim hinn rangi póll.
En hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna er sem
betur fer ekki lokið enn. Svo mörg strandríki hafa iðr-
azt rangrar stefnu, að þau ættu að geta sameinazt um
enn frekari lokun heimshafanna en 200 mílurnar gera.
Argentína hefur tekið forustu eins og oftar áður og
krafizt réttar strandríkis yfir fiskistofnum, sem færast
inn og út yfir 200 mílna fiskveiðilögsögu. Þessi tillaga
þeirra er nú til umræðu á hafréttarráðstefnunni.
Hún er jafnframt klæðskerasaumuð fyrir íslend-
inga. Við höfum ýmsan flökkugjarnan fisk; þorsk, sem
sækir til Grænlands; loðnu, sem sækir til Grænlands
og Jan Mayen; og kannski lax, sem sækir til Færeyja.
Og svo er það kolmunninn.
Við þurfum að vernda þessa stofna fyrir úthafsflota
Sovétríkjanna og ríkisstyrkjaflota Efnahagsbandalags-
ins. Við getum það meðal annars með nýrri sókn
strandríkja, sem hafa hliðstæðra hagsmuna að gæta á
hafréttarráðstefnunni.
Einnig þurfum við að koma á fót hagsmunabanda-
lagi strandríkja Norðurhafa, bandalagi þeirra ríkja,
sem hafa helgað sér lögsögu norðan sextugastu breidd-
argráðu, það er Noregs, Færeyja, íslands og Græn-
lands.
Við höfum samið hafréttarfrið við Norðmenn og
Færeyinga og getum alveg eins gert það við Grænlend-
inga, þegar þeir taka hafauðlindir sínar úr höndum
Efnahagsbandalagsins í eigin hendur. Þá verða allar
þessar þjóðir utan bandalagsins.
Ekkert er því til fyrirstöðu, að slíkt hafréttarbanda-
lag taki upp harða baráttu fyrir brottför allra fiski-
skipa Sovétríkjanna og Efnahagsbandalagsins af ötlu
hafsvæðinu norðan sextugustu breiddargráðu.
Slíkt gerist ekki í kjaftanefnd Norðurlandaráðs, þar
sem alls kyns aðrir hagsmunir koma til skjalanna. Við
þurfum hreint og klárt hafréttarbandalag til að ná
tökum á hinum gífurlegu auðlindum, sem umlykja
okkur á alla vegu.
r
Vi
Leiftursókn
eða lang-
tímaaðgerðir?
Sennilega munu seinni tíma menn,
sem huga að efnahagsmálum á
íslandi á þeim áratug, sem nú er rétt
liðinn, telja það til efnahagslegra
harmleikja, hvernig Sjálfstæðis-
flokkurinn forklúðraði hugmyndinni
um „leiftursókn gegn verðbólgu’.’
Og af hverju? Einfaldlega vegna
þess að grunnhugsunin í því, að
verðbólgu verði að slá niður með
átaki, er rétt. Á hinn bóginn er sú
hugsun, að við verðbólguna verði
ráðið rrieð „langvarandi
samræmdum aðgerðum”, röng. >að
sýna bæði dæmin og reynslan. Þaðer
auðvitað einn mælikvarði á getu
ríkisstjórna og stjórnmálaflokka viö
hversu hátt verðbólgustig þeir
stjórna. Samkvæmt þeim
mælikvörðum hafa þrjár meirihluta-
stjórnir, allar götur frá 1971,
misheppnazt. Fjórða ríkisstjórnin,
sem nú situr, fer auðvitað sömu
leiðina, fær sama dóm, hvað sem
líður tímabundnum vinsældum í
skoðanakönnunum, sem teknar eru
sömu dagana og ríkisstjórnin er að
framkvæma „aðgerðir”, en þannig,
að menn hafa engin tök á því að átta
sig á því, hverjar þessar aðgerðir eru
eða hvað þær muni hafa í för með
sér.
Sagan — og
hvernig mál klúðrast
íslendingar eru auðvitað ekkert
öðruvísi en aðrar þjóðir að því leyti,
Kjallarinn
Vilmundur Gylfason
að þetta langvarandi háa
verðbólgustig hefur tekið á taugar
fólks. Menn vita, að lifskjörum er
haldið niðri, nærfellt öll orka laun-
þegsamtakanna fer í að vinna
„varnarsigra”. Atvinnurekstur á i
stöðugum vandræðum. Menn hafa
einnig viðurkennt það ranglæti og þá
spillingu, sem verðbólgan hefur í för
með sér — sparifjáreigendur tapa
stöðugt, fjármagn er fært til skuld-
ara. Þegar verðbólgustigið er hátt,
verður þetta ranglæti hins vegar ekki
leiðrétt nema með firnaháum vöxt-
um. Allt eru þetta þekkt einkenni,
sem þreytt þjóðfélagið horfir á.
Þegar ríkisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar var mynduð haustið 1978, urðu
nær strax átök um það, hversu
„hratt” eða „hægt” skyldi farið i
efnahagsmálum. Þetta voru átök um
grundvallaratriði, sem ekki leystust.
Þriðja ríkisstjórnin i röð hafði
stjórnað við óðaverðbólgu. Nú
gerðist það hins vegar, sem ekki
hafði gerzt áður, að Alþýðu-
flokkurinn, sem ítrekað hafði lagt
til snögg átak, rauf stjórnina og
lagði út í kosningar.
Það fór svo, að þessar kosningar
snerust að miklu minna leyti um á-
tökin, sem orðið hefðu í rikisstjórn-
inni, en efni stóðu til. Sjálfstæðis-
flokkurinn, sem í upphafi þeirrar
kosningabaráttu virtist, samkvæmt
skoðanakönnunum, standa vel, lagði
fram áætlun um „leiftursókn”. Af
mörgum ástæðum þá mistókst þessi
áætlun. Orðið var óheppilegt, sótt í
hernaðarfræði Hitlers-Þýzkalands.
Útfærslan var óskýr, talsmenn
flokksins stóðu iðulega á gati um
það, við hvað væri átt. Of skammt
var liðið frá óákveðinni ríkisstjórn
Geirs Hallgrímssonar. Við bættist
svo, að í mörgum kjördæmum átti
flokkurinn við framboðsvanda að
etja, þannig að hann gekk marg-
klofinn tií kosninga.
Við þessar aðstæður tók
Framsóknarflokkurinn upp hluta af
i
r
RAF0RKU
SK0RTUR
Að undanförnu hafa birst
nokkrar greinar i dagblöðum um raf-
orkuskort þann, sem hrjáir lands-
menn á líðandi vetri. Hafa menn deilt
hart um það, hvortr sökudólganna sé
að leita í herbúðum þingmanna eða
embættismanna. Ég ætla mér ekki að
kveða upp úrskurð þar um, heldur
einungis að drepa á nokkur atriði
þessara mála.
Vatnsbúskapur
Raforkuöflun landsmanna er
þannig háttað, að um 97% af raf-
orkuframleiðslunni fara fram í vatns-
aflsvirkjunum. Þær eru ýmist hreinar
rennslisvirkjanir eða virkjanir með
vatnsmiðlun. Nú er það svo, að
rennsli í ám er mest á vorin og
sumrin, en þörf fyrir raforku til al-
menningsþarfa er mest síðla hausts
og á vetrum. Álag stóriðjunotenda
er hins vegar nokkuð jafnt allt árið,
nema öðruvisi sé um samið. Verður
því að geyma vatnsforða til vetrar
eins og gert er t.d. i Þórisvatni, sem
er stærsta miðlun raforkukerfisins
eða um 1000 Gi. Undanfarin ár hafa
verið vatnsleysisár og á síðasta hausti
og fyrri hluta vetrar kórónaðist það
með óvenjulega miklum kuldum.
Slíkir kuldar hafa m.a. eftirfarandi í
för með sér:
1. Minna vatnsrennsli verður í ám,
svo að minnka verður raf-
orkuframleiðslu rennslisvirkjana,
svo og virkjana með litlar
miðlanir.
2. ísskolunarþörf við virkjanir
eykst.
3. Álag hjá almenningsveitum eykst.
Allt veldur þetta því, að hraðar
gengur á vatnsforða miðlana. Rétt
áður en ný virkjun kemst í gagnið er
alltaf hætt við, að til orkuskorts
komi og að framleiða verði raforku
með’ oliu, til þess að ekki komi til
skömmtunar umfram það, sem orku-
öflunaraðilar kunna að hafa samið
um við orkukaupendur. Sú er
reyndin einmitt núna, en ástandið er
þómunverra enreiknað varmeð.
Mistök
Landsvirkjunar
Þrátt fyrir það, að teflt væri á
tæpasta vað í orkuöflun í vetur jók
Landsvirkjun sölu til stóriðju
verulega á síðastliðnu ári. Nam álags-
aukningin 20 MW hjá ÍSAL og
rúmlega 30 MW hjá Járnblendiverk-
smiðjunni. Slík tímasetning getur
engan veginn talist viturleg, eðlilegra
er að taka slika aukningu inn
samtímis, því að nýir virkjanaáfang-
ar tengjast inn á raforkukerfið.
Það er staðreynd, að á haust-
mánuðum 1980 rann vatn, sem hleypt
var úr Þórisvatni, framhjá Búrfells-
virkjun án þess að það nýttist þar.
Að sögn Landvirkjunar var þetta
nauðsynlegt til þess að anna álags-
þörf raforkukerfisins. Á sama tíma
voru báðir ofnar Jarnblendiverk-
smiðjunnar inni á fullu, en Lands-
virkjun var í lófa lagið að skera niður
sölu til a.m.k. annars þeirra, þar eð
um hreina afgangsorkusölu var að
ræða. Þarna áttu sér stað alvarleg
mistök hjá ráðamönnum Lands-
virkjunar, sem kosta þjóðarbúið
fleiri milljónir nýkróna. Lands-
virkjun sleppur þó sjálf vel frá
þessum mistökum sinum, þar eð
vandanum er komið yfir á al-
menningsrafveitur, m.a. í formi
raforkuframleiðslu með dísilvélum.
Að mínu mati þarf að rannsaka þetta
mál nánar og láta Landsvirkjun bera
þann kostnað, sem af þessum mis-
tökum hlaust.
Hlutur rafhitunar
Stefnt er að því, að i náinni fram-
tíð geti um 80% landsmanna hitað
hús sín upp með jarðvarma, en um
20% muni nota rafmagn til
upphitunar. Með þessu móti hyggjast
stjórnvöld útrýma notkun á innfiuttri
olíu til upphitunar á húsum og auka
hlut innlendra orkugjafa í heildar-
orkunotkun landsmanna.
Það er misskilningur hjá Jónasi
£ „Ég vil benda á, hversu hættuiegt það
getur verið að láta of mikið vald safnast á
örfáar hendur. Það sanna mistökin hjá Lands-
virkjun vel.”