Dagblaðið - 16.02.1981, Qupperneq 13

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 16. FEBRÚAR 1980
Hin aðferðin er að lemja
verðbólguna niður með snöggu átaki,
meðfram þvi sem atvinnustigi er
haldið uppi, meðal annars með stór-
sókn 1 stóriðjumálum. Kerfis-
breytingar, þurfa að fylgja, sem
sumpart miða að þvi að beita lögmál-
um markaðar í rikari mæili við
verðákvarðanir, bæði í verðlags-
málum, i landbúnaðarmálum, i
samningum um kaup og kjör, þannig
að fólk semji beint við fyrirtækin,
og í samningum um fiskverð, þannig
að seljendur og kaupendur semji
beint sín á milli. Að gerðum slíkum
kerfisbreytingum á skömmum tima,
samfara traustri stjórn á peninga-
málum, réttum vöxtum, lengri iánum
og lækkun skatta skapast nýjar for-
sendur.
Snöggt átak — eða
langvarandi sjúkdómur
Slik tillögugerð er auðvitað vel
þekkt — og ekki nýstárleg. Kjarni
vandamáisins er þessi: Við búum við
veröbólgu á bilinu 50—70% Er
gerlegt að vinna sig út úr henni í á-
föngum hægt og bítandi? Reynslan
hefur bæði sýnt og sannað, að það er
ekki gerlegt. Og hvað sem líður
skoðanakönnunum, þá sýnir
reynslan allt í kringum okkur, að
ríkisstjórn eftir ríkisstjórn hrynur
saman — smáskammtalækningar eru
ekki lausn, stjórnícerfið allt saman
glatar trausti, stjórnmálalegur leiði
og þreyta grípa um sig, einkenni eins
og landflótti fara að gera vart við sig.
Þetta eru samfélagsmeinsemdir,
sem okkur er skylt að stöðva. Og
alveg án tillits til þess, hvaöa stjórn-
málaflokki menn tilheyra — til
hægri eða vinstri — þá er ekki um að
velja nema tvær aðferðir — snöggt á-
tak eða langvarandi lækningu. Sjálf-
stæöisflokkurinn yfirbauö
Alþýðufiokkinn í kosningum fyrir
rúmu ári, kynnti sína leiftursókn, og
vegna lélegs undirbúnings þá var fólk
hrætt í gin verðbólguljónsins. Þetta
kemur hægri og vinstri ekkert við. En
fyrir vikið sitjum við uppi með
óbreytt ástand. En hin misheppnaða
leiftursókn má ekki verða til þess, að
fólk hafi gefizt upp. Hugsunin er rétt
— hin snögga aðferð er rétt — ef hún
er svo vel undirbúin, að hún veki ekki
ótta, heldur almenna samstöðu.
Vilmundur Gylfason.
því, sem Alþýðuflokkurinn hafði
ítrekað en án árangurs reynt að koma
fram í ríkisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar, niðurtalningu, en aðvísumjög
máttvana, gerði að andstæðu
„leiftursóknar”, og vann mest á í
kosningunum.
Niðurstöður kosninganna voru að
því leyti efnahagslegur harmleikur,
að þær voru visbending um það, að
fólkið í landinu léti sér vel lynda lág-
marksaðgerðir og óbreytt
verðbólgustig.
Þegar svo Sjálfstæðisflokkurinn
klofnaði enn frekar að kosningum
loknum, nokkrir þingmenn flokksins
sneru alfarið baki við þeirri efna-
hagsaðferð frekar en efnahags-
stefnu, sem boðuð hafði verið í
kosningunum, þá var mynduð enn
ein ríkisstjórnin utan um og til varnar
óbreyttu ástandi. Sú stjórn nýtur út
af fyrir sig ekki verka sinna, því þau
eru óveruleg, en hún nýtur sennilega
bæði pólitískrar þreytu, sem er í
landinu, og þess ævintýraljóma, sem
oft fylgir flokksklofningi.
Rétt ályktun?
En er rétt að draga þá ályktun af
þessari klúðurslegu atburðarás, að
íslendingar hafi sætt sig við að búa í
þjóðfélagi 50—70% verðbólgu? Það
er af og frá. Og þegar í skoðana-
könnunum nærfellt helmingur að-
spurðra hafnar stjórnmálaflokkun-
um, öllum, þá er það auðvitað undir-
strikun þess, að íslendingar hafa ekki
sætt sig við þetta ástand, að þessu
leytinu til eru þeir eins og aðrar
þjóðir.
Núverandi rikisstjórn er fjórða
meirihlutastjórnin á þessum áratug,
sem gerir tilraunir til þess að feta sig
„Þá var rnynduð enn ein rikisstjórnin utan um og til varnar óbreyttu ástandi.”
út úr verðbólgunni. Reynslan hefur
sýnt, að þessar leiðir eru ófærar.
Verkalýðshreyfingin gefur frið einu
sinni, eins og hún gerði um síðustu
áramót, en síðan ekki söguna meir.
Reynslan hefur sýnt aftur og aftur,
og það af ofureðlilegum ástæðum, að
launþegasamtökin og fólkið ílandinu
gefur ekki eftir af launum sínum á
nokkurra mánaða frest. fviir
árangur, sem svo gufar jafnóðum
upp. Reynslan hefur sýnt aftur og
aftur, að slíkar aðferðir duga ekki —
og fólk hlýtur að komast að þeirri
niðurstöðu, að þessar margreyndu og
margþvældu aðferðir eru í raun
aðeins ávísun á verðbólgustig, sem
malar hægt og hægt upp á við.
„Hin misheppnaða ieiftursókn má ekki
verða til þess, að fólk I gefizt upp.
Hugsunin er rétt —hinsnögga aðferðerrétt
— ef hún er svo vel undirbúin, að hún veki
ekki ótta heldur almenna samstöðu.”
Hinn pófitíski
"SAuskorhir
GuAmundur G böriruuion reymr
I •« uka upp hnnUnnn fyrir si« o«
aóra njórnmálimrnn i DagbUðinu 4.
1 þ.m. Afl halda uppi vOrnum i othu-
mákim vcrflur afl viran ujörnmila

in hefur ckki trtnl mjög
en afl gaa Þafl cr ckki viflurkennd
aflferS i vcrkfneði afl reija pöliliikan
eryggiuiuflul á umrfl mifllunarlöna.-
þöekkimuniafveiia
Alag frt livarjuml
■ .fli- 'ndur i
icm orflið haía á undan mefl oeiak
irnar en Ulum ivo vtra. Guflmundi
leku agzilcga afl lelja þarr upp og
hefur greinilega leiifl grein mlna I
Vlii mefl löluwrðri aihygti. Þö
wrflur honum OrllliU föraskorlur
þcgar kenna á ICIcgu wflurfan um
orkuikortinn. Lálegi veðurfar heidur
lig innan vmra marka og mefl þvi er
haegt afl reikna og þafl er llka gen
Hina vcgar er þvl ekki afl neiu að við
'hcfflum getafl wrið heppin og loanafl
vtfl aUa ikömmtun ef wflnð heffli
venð nögu gott. enda er þetu aUi
tafl I Vlúgrtlair u. I virkjunar-
unum er hcgt að reikna mefl
tu vtðri ug gera vifl þvi. Slcmiun
nmf lamðnnum er Uka luegt afl
oriOkina
!•- aiakoi'tlnum vera „bjartiýni I
tm aukningu", klúSunlegl orflalag
. ar auflwh •! mlukilja. Þarna er
mnilega án við afl álagifl á kerfið
hafl verið aukifl umfram orku-
vinnilugeiu, en ekki að áUgs-
aukningu hafi verifl spáð of mikilli,
þvlþáh'fflum rlflumframorkulstað
orkuskorts.
Fyrit telur ■ iuðmundur upp undir
þeuum flokki ilðusiu 50 megavonin
■em seld voru til uöriflju. Þttia álag
er reyndar búifl afl laka ál fyrir
lOngu. þafl var bfiið og gert ilras
mánufli eftir að byrjað var að miðu
ár *örnvalru. Ncll lelur Guð-
mundur upp rafhiiun. VestOarflallnu
og VopnaOarflarllnu og fer nú að
Vbl er Vopnafjarflarlinan tin af
þcstum glörulauiu pölilliku fram-
kvcmdum, en henni fýlgir ekki
mikið álag. t stafl Veslfjarflallnu
heffli áll afl itanda Norðurflna, en
um hana fara afl jafnafli 35 megavoti
úl af orkuveilusvKfli Landsvirkjunar
wgna þeaa afl virkjanir rlkisini fram-
leiða mesl ekki neitl. Vatnsorkuverin
fLagarfoss og Grlmtá) eru ekki að
verfla valnslaus hefdur orflin valni-
laus fyrir lifandi löngu og algerlega
upp á náfl veflurguðanna komin með
alli vain fram til vors. Rafhitunin er
göfl og grld onök. Ef hún vcri ekki
þyrfli enga Noröurlinu. og olian stm
nú er verifl að keyra diubafuoflvar
með roundi nýlasl þrisvar sinnum
betur en hún gérir. ef sljörnmála-
mennirmr hefflu fenpH lil að byggja
eiuhvaAaf þtún R/O hitaveilum setn
búifl er .9 wra afl btnda þeim á I
Krafia
. Ég sagfli i Vhisgreininni að Kraíla
ven endahnúiur anra pölilhkra mis-
laka I orkumáhim. Mislök sijörn-
mklamannanna byrja mefl þti afl úða
rafhiiunarleyfum eins og pökiiskum
Jifselexlr yfir aOa landibyggðina
Þaflan lia»' ban llna I Kröftu og þar
tiija þeir fastir. búnir aðeyfln OBu þvi c
framkvæmdafí I löma viileysu sem
nokkur sanngimi er I afl Uu þá hafa.
Þafl er slcrsta sálgrdningarwrkefni
á landinu að flnna úl hwn vegna
þetia var gert. Hvaðan kemur 011
þcsú dxmalauia ákvarflanatekl og
ákvarflanagleði sljörnmálamanna I
orkumálum?
Ýmislegt bendir lil afl wrifl it afl
rtyna afl ná voldunum af Landsvirkj-
un. Hún er upphaflega tlofnufl lil
þess afl vera ijálfstaett fyrirtaeki, icm
öháðmi pöbiHkum mpnvindun.. en
itrai upp úr 1970, þcgar vinurí
swiflan wrður, byrja sljömmála-
menn afl Ofunda þetu afkvaeml sitl.
Þdm flnrut Landsvirkjun of valda-
mikil og alliof öþag I pöliihkum
tauml. Svo þcgar rfkifl vill byggja
KrOfiuvirkjun þá er Landsvirkjun
ekki fengifl það wrkefni. dns og
Oruamt htffll vcrifl, hddur pölititkt
glscfralifl alkvrðahungraflra Norð-
urlandiþingmanna sell þar á oddinn.
VHur hvanaar?
Cuðmundur man ekki eftir neinum
tem lýsti þvl yflr áflur en ráflrst var I
Krofiu afl hún vseri öviiuricg. Þarna
cr nú ckki minnifl að brtgflaii Gufl-
mundi heldur þekkingin Þafl voru
ýmur búnir afl lýia þvl yflr afl Krafia
vcri Öviiurlcg. ekkl bara wgna þeu
afl gufan gcli brugflai, það vka nú
cinfaldlcga aBir afl gufuhokir gcu
brugflm. hddur wgna þcsi afl Krafia
var öviiurleg hvort sem gufan fannii
efla ekki. Vhkjunin var of dýr og
rangi llmasell. eini og vitafl var þá og
kemur i Ijós núna Þafl hefur engin
sárUOk þörf wrið fyrir KrOfluraf-
magn fyrr tn nú. Heffli þafl nú ekki
venfl munur. Guflmundur O.. afl
wra búrnn afl tannfcra ng um afl
þama var ekki gufa. eða '77.
ileppa þvl siflan afl byggja sioðvar-
húsifl og útwga orku annan suðc?
Siflan '76 hafa menn viiafl afl árið I
ár yrði erflil. en hvafl hafa mcnn gerl
lil afl mcla þvi? Lappa cndalauti
upp á KrOfiuvirkjun cr þafl eina stm
menn hafa gert aBan þennan tlma og
gcfa úi cndalaus loforð um afl Krafla
mundi framlcifla dnhwr öskOp I ár.
Þö var cfckl byuing Kröfiu þafl
wnu, þafl cr hlnn endalausi felu-
Idkur þegar icrið er afl kenna jarfl-
hrcringum og fjánkoni lii borana
um þcua fyrirfarm gerðu gloiun
Menn viuu það fyrirfram afl þtiu
mundi aldrci ganga ncma mefl upi.
Menn sáu kanniki ekki nákvrmlega
fyrlr hwnu hnkalcgi upið mund'
varfla, tn hvesju brcyth þafl? Allir
málimeundi menn voru búnir afl
vara vifl KrOflu Þafl má minna á
grein mlna I Dagbiaflinu 7.1. 1976.
grdnar. vifltel og áhugcrflir eflir
Knúl Oiienicdt, Björn Friðfinniton.
Siefán Arnönson og marga fiehl.
AUar þeuar viðvaranir þckktu
sljörnmálamennimir, löngu löngu
áflur cn almenningur fákk afl hcyra
Guðmundur furflar sig á liUOgu
minni að sctja þá Kröflutúrblnu cm
önotufl cr I Svartsengi og spyr: A.tlar
hann að skrifa nýja grein um mjuok
ujörnmálamanna ef Suflurnetin
verða orkulaus?
Icga Þarna rcður nýiinganlminn og
tr nú rátl fyrir Guðmund að fara afl
álla sig á hlulum icm þcuum áflur cn
hann lctur cndanlcga krýna sig cm
forviirastan allra framsöknarmanna I
orkumálum.
TU.tJóenmfltamasmln.
Sljörnmálin hafa beeyii All fram
til 1970 voru vifl vold sijómmála-
mcnn scm siorfuðu Oðruvlú en gert
er núna. Aflur ctlu alþingiimcnn
landsmönnum ilefnur og hugijönir
iJ afl starfa cflir og lög lil afl lifa
éfiir, Þctla vonr mtnnhnir lem sttlu
A „Nú færö þú tckifæri, Guömundur G., til
aö reka hnefann f boröiö og segja nei við
þvf aö óráösia stjórnmálamannanna verói látin
bitna á þeim sem alltaf hafa sýnt ráödeild f
orkumálum."
Svar: Alveg árciðanlega. Rcykja-
ncsifl geymir liklega slcrua um-
hangandi jarflhitaforSa landsins
þegar litið cr út fyrir lúngirðingu
Hiiavdiu Suflurneiia I Svariunai.
Tll afl verfla orkulaus vlfl þeasi iliil-
yrfli þarf pölithka ákvarflanatekl scm
er vitlauuri en allt sem hefur sást I
umanlagflri kristnl. Hvað sár-
frseflmgar Orkustofnunar hafa um
Svartsengj afl tegja þarf ág ekki afl
lesa I grdnum Guflmundar Þörar-
inssonar, ág hcf sjálfur áil Uöran hhrl
i afl skrifa þá heilogu teata. þö Guð-
mundur hafi greinilega ckki lesifl þá.
Til afl upplýia Guflmund enn frekar
þá þolir tvcflifl 10 megavatu grunn-
aflivál mjög Bla Þafl þokr 10 mega-
vaua varaaflulOð hhti wgar ágci-
lögin um Landsvirkjun og fldri lög.
Hugtjönir sinar gerflu þdr afl wru-
Idka mefl uofnun frjáhra fdagaiam
laka. En þdta ncgir ckki sljómmála-
mOnnum dapins I dag. I dag vilja al-
þingismcnn framkvcma og taka
ákvarflamr. Nú vBja alþinghmcnn
sljöma I uað þeu afl bcnda, ákvcða i
ttafl þcu afl Idfla. I dag sdjau mtnn
ekki á alþingi tB þesi að seija landinu
lög hddur lil að siokkva þaflan Inn I
framkvcmdavaldifl. Alþingi er I dag
ckki fyni og frtmsi lOggjafaiþing
þjöflarinnar heldur sestkj manna
•krafiamkunda sem vdiir rikissljöm-
inni nauðsynlrgar hcimildh lil afl
tijörna landmu. en lima slnum þcia á
framkvcmdamálum i blöra vifl anda
itjórnarikrárlnnar. framkvcmda-
Svona fer þetta öhjákvcmilega
þcgar loujafarþingið ekki hamlar á
möti og selur surfcmi nkuvaldimi
tðbleg ukmörk mefl lagasdniagu
hddur wilh þvl þven á möii allar
hugsanlegar heimildh IB afl stjöma
Svona fcr þetta þtgar hinn almenni
þingmaflur misiir irúna á, alþingi.
hcilh afl siuna leajafan|Orfum og
tckur að surs frosnum augum inn I
dýrð framkvcmdavaldiim I von-
brigflum sinum yfh lálegum launum
og liihim pölithkum áhrifum. En nú
fcrfl þú bráflum tckifcri. Gufl-
mundur G. Orkumálaráðherra
Elíassyni, að svonefndar R/O-veitur
séu alfarið hagkvæmari en bein raf-
hitun. Samanburðarathuganir leiða
hið gagnstæða í ljós, þótt lítill
munur sé þar á. Blanda af þessu
hvoru tveggja.kemur einna best út á
Kjallarinn
SteinarFriðgeirsson
hinum svokölluðu köldu svæðum,
þ.e. að velja úr nokkra staði, þar sem
hagkvæmast er að koma á föt R/O-
veitum, en innleiða rafhitun ella.
Ekki mega menn gleyma því, að fjár-
hagslegur grundvöllur kyndistöðva
R/O-veitna er fljótur að hrynja, ef til
umtalsverðrar olíukyndingar kemur.
Ef litið er á raforkuspár frá 1976
og 1977 og þær bornar saman við
áætlaða orkuþörf á þessum vetri skv.
nýjustu spá kemur í ljós að rafhitun
þarf mun minni raforku en gert var
ráð fyrir í fyrri spám. Með öðrum
orðum þá hefur aukningin á notkun
raforku til húshitunar orðið um 14%
minni en spáð var. Að rafhitun eigi
svo stóran hlut í orkuskorti lands-
manna, sem Jónas vill vera láta, er
því fjarstæða. Þörfin var löngu séð,
en það sem vantaði var meiri for-
sjálni í virkjanamálum.
Á ýmsum svæðum, sem ekki voru
tengd við landskerfið einsog t.d. á
Vopnafirði, var leyfð rafhitun, þrátt
fyrir að framleiða yrði raforkuna
með disilolíu á mjög svo óhag-
kvæman hátt. Þetta er með öllu óaf-
sakanlegt framferði af beim aðilum,
sem í nlut nata att, jafnt þingmonn-
um sem og öðrum. Þessar aðgerðir
hafa auövitað aukið mjög á fjárhags-
vanda Rafmagnsveitna ríkisins:
Þáttur
Kröfluvirkjunar
Að Kröfluvirkjun hafi verið enda-
hnútur allra mistaka, eins og Jónas
fullyrðir, er út af fyrir sig alveg rétt
og ber að harma það, að Laxár-
virkjun, Rafmagnsveitum rikisins
eða Landsvirkjun skyldi ekki falið að
undirbúa og síðan reisa virkjunina.
En úr því sem komið er, er um tvennt
að velja, þ.e. annaðhvort að loka
sjoppunni ellegar að hressa upp á
hana. í athugun, sem Orkustofnun
hefur látið gera, kemur fram, að fjár-
hagslegur ávinningur af því að koma
virkjuninni í fullt gagn er það mikill,
að vert sé að leggja í töluverða
áhættu vegna þess. Á árinu 1980 voru
boraðar þrjár nýjar holur við Kröflu-
virkjun, þar af ein í suðurhlíð
Kröflufjalls, en þar telja sér-
fræðingar Orkustofnunar að sé að
finna mest gufumagn. Þessi hola (nr.
14) er reyndar afkastamesta holan,
sein ooruö hefur verið fyrir
Kröfluvirkjun frá upphafi og jókst
framleiðsla virkjunarinnar um 7 MW
við tilkomu hennar. Hinar holurnar
tvær gáfu mun lakari árangur. Á
þessu ári verða boraðar a.m.k. tvær
holur og verða þær staðsettar nálægt
holu nr. 14. Gefi þær jafngóða raun,
er von til þess, að þetta dýra ævintýri
komi að því gagni, sem til var ætlast í
upphafi. Þangað til fullreynt er um
árangur við boranir fyrir Kröfluvirkj-
un er ekki ráðlegt að fara að rjúka í
það að setja upp vél 2 frá Kröflu-
virkjun í Svartsengi.
Það er gefið mál, að vegna þess
að ráðist var i Kröfluvirkjun á sínum
tima var öðrum virkjunum á Norður-
og Austurlandi slegið á frest. Að
öðrum kosti mætti búast við að
Bessastaðaárvirkjun væri komin í
rekstur og þá sem fyrsti áfangi Fljóts-
dalsvirkjunar. Hefði það verið far-
sælast allra hluta vegna að fara að til-
lögum Rafmagnsveitna ríkisins um
orkuöflun fyrir Austurland eins og
Erling Garðar hefur réttilega bent á.
Það hefði ekki verið ónýtt að eiga nú
í vetur um 100 G1 af vatni upp á
Fljótsdalsheiði eins og ráð var fyrir
gert og með 570 m fallhæð væri
orkuinnihald hvers G1 nær þrefalt á
við hvern G1 í Þórisvatni.
Tímasetning
Hrauneyjafoss-
virkjunar
Á einum stað segir Jónas Elíasson
að Hjörleifur Guttormsson iðnaðar-
ráðherra hafi 1978 reynt að fá gang-
setningu Hrauneyjafossvirkjunar
frestað til 1982, en sakir viturleika
stjórnar Landsvirkjunar hafi þetta
ekki tekist. Hér er um hreinan útúr-
snúning að ræða hjá Jónasi og hygg
ég að hann viti betur. Það sem gerðist
haustið 1978 var það, að hin nýja
rikisstjórn, sem þá var tekin við lét
athuga hvar unnt væri að draga úr
framkvæmdum á vegum hins
opinbera á árinu 1979 vegna þröngrar
stöðu ríkissjóðs og þjóðarbúsins. Þar
sem Hrauneyjafossvirkjun er er
mannvirki, sem kostar mikið fé var
að sjálfsögðu einnig athugað með þá
framkvæmd og Landsvirkjun því
beðin að endurskoða framkvæmdaá-
ætlun um Hrauneyjafossvirkjun.
Til fróðleiks má geta þess, að á
árinu 1977 kom út skýrsfa hjá Lands-
virkjun, þar sem greint er frá
rekstrareftirlíkingum vegna tíma-
setningar á Hrauneyjafossvirkjun.
Þar eru starfsmenn Landsvirkjunar
að athuga hvaða afleiðingar það
hefði að fresta innsetningu 1. áfanga
virkjunarinnar til 1982. f það skipti
var athugunin þó gerð að frumkvæði
Landsvirkjunar en ekki iðnaðar-
ráðherra.
Ástæðan fyrir því, að ég sendi frá
mér þessi skrif er sú, að ég tel
nauðsynlegt, að almenningur í land-
inu fái að kynnast sem flestum
hliðum á sérhverju máli. Greinar
Jónasar Eliassonar bera með sér
furðulega einstefnu og eru fullyrðing-
ar hans oft og tíðum alveg út i hött.
Ég hef hér ekki komið inn á
mikilvægan þátt þessara mála, þ.e.
skipulagsmálin, en það fær að biða
betri tíma. Ég vil þó að lokum benda
á það hversu hættuiegt það getur
verið að láta of mikið vald safnast á
örfáar hendur. Það sanna mistökin
'hjá Landsvirkjun vel.
Steinar Friðgeirsson,
verkfræðingur.