Dagblaðið - 06.05.1981, Blaðsíða 13

13
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 6. MAÍ1981.
Kjallarinn
Q „Þótt oft hafi veriö leikinn skollaleikur
meö vísitöluna má fullyrða að enginn
dæmi séu um viðlíka fölsun hennar og nú. 40-
50 verðhækkunarbeiðnum er skotið á frest
fram yfir útreikningstíma vísitölunnar. Örfáar
hækkanir á opinberri þjónustu eru skammt-
aðar mörgum sinnum minni en hækkun kostn-
aðar við aö veita þessa þjónustu nemur. Hvort
tveggja er beinlínis gert til að falsa vísitöluna
og skjóta verðhækkunarvandanum á frest.”
STÓRFEUDARIFÖLSUN VÍSI-
TÖLU EN DÆMIERU UM
f nýjum lögum um „verölagsað-
hald” o.fl. sem öðluðust gildi á
hátíðisdegi verkamanna 1. mai sl.
felst í raun ekkert sem bitastætt er i
viðureigninni við verðbólguna. Þar
voru að visu lögfest illvigustu verð-
lagshöft sem gripið hefur verið til hér
á landi frá striðslokum, ef frá er talin
sú „herta verðstöðvun” sem verið
hefur i gildi frá áramótum. Slik verð-
lagshöft hafa aldrei borið árangur i
baráttu gegn verðbólgu, en þau eru á
hinn bóginn ágæt uppskrift fyrir at-
vinnuleysi og versnandi lifskjörum á
meðan þeim er beitt. Athyglisvert er
að stórfelld fölsun framfærslu og þar
með kaupgjaldsvisitölu er ráðgerð af
hálfu rlkisstjórnarinnar í tengslum
við þessa lagasetningu. Þótt oft hafi
verið leikinn skollaleikur með vlsitðl-
una má fullyrða að engin dæmi séu
um viðlíka fölsun hennar og nú. öll-
um verðhækkunarbeiðnum á milli 40
og 50 að tölu, sem fyrir liggja, hefur
verið skotiö á frest fram yfir út-
reikningstima visitölunnar, nema
örfáum hækkunum á opinberri þjón-
ustu sem eru augljóslega skammtaðar
mörgum sinnum minni en hækkun
kostnaðar við að veita þessa þjónustu
„Hækkanir sem koma eftir 1. mai mælast ekki i
varðar hverja einustu fjölskyidu i landinu.
kaupgjaldsvisitölu fyrr en 1. september,” segir greinarhöfundur. Málið
mælanlegar verðhækkanir 1. mai og
þar með lækka verðbætur 1. júnl.
Með því er slegið á frest um marga
mánuði launabótum vegna hækkana
á framfærslukostnaði. Hjá Verðlags-
stofnun eru um 40 óafgreiddar verð-
hækkunarbeiönir á almennri vöru og
þjónustu. Engin þessara beiðna var
afgreidd fyrir 1. mai. Hér er um
aðskiljanlegar vörur að ræða, brauð,
sement, skipafargjöld, vinnuföt, svo
eitthvað sé nefnt. Ástæðan er aug-
Ijós fyrir tregðu í þessu efni. Hækk-
anir sem koma eftlr 1. mai mælast
ekld f kaupgjaldsvfsitölu fyrr en 1.
sept.I Sex hækkanir á opinberri þjón-
ustu voru leyfðar og koma þvi inn í
vísitölu. Beiðnir þessara aðila voru
Rætt hefur verið um að ríkisstjórnin
auki niðurgreiðslur sem nemur 1/2%
í verðbótavisitölu. Þvi má búast við
nálægt 9% hækkun verðbóta 1. júni.
Þjóðhagsstofnun spáir 9% hækkun
framfærsluvisitölu 1. ágúst og 11%
1. sept. Ef ekkert verður að gert má
búast við að þessar hækkanir verði
meiri vegna áðurnefndra frestana á
verðhækkunum til þess aö fela vand-
ann í bili og dylja hann þjóöinni í
margslungnum þykjustuleik núver-
andi valdhafa. Eitt er víst. Verðbólg-
an lifir góðu lífi og magnast fremur
en hitt þegar líður á árið ef að likum
lætur.
Lárus Jónsson
alþingismaður.
skornar þannig niður að augljóst er
að verið er með því að skjóta verð-
hækkunum þessarar þjónustu á frest
til þess að lækka vísitöluna. Þetta
hefur taprekstur og skuldasöfnun
þessara fyrirtækja í för með sér
næstu mánuöi og óhjákvæmilega
meiri verðhækkanir en ella í framtíð-
inni.
Hœkkar verðbótavísi-
tala samt yf ir 9%
l.júní?
Hagstofan spáir nú að framfærslu-
visitala hækki um 9,34% hinn 1. maí
þrátt fyrir þennan hrikalega vlsitölu-
leik, falsanir og frestanir sem áður er
lýst. Verðbótavisitala hækkar um
0,13% að auki vegna lagaákvæða um
útreikning á verði áfengis og tóbaks.
nemur. Hvort tveggja er beinlínis gert
til þess að falsa visitöluna og skjóta
verðhækkunarvandanum á frest.
Pólitískar stjórnvalds-
ákvarðanir um verð
Verðstöðvanir eru I eðli sínu efna-
hagsaðgerðir sem útilokað er að gripa
til nema um örskamman tima og
þurfa þá að vera tengdar víðtækum
ráðstöfunum á öðrum sviðum til við-
náms gegn verðbólgu til þess að hafa
einhvern tilgang. „Verðstöðvanir”
eins og tíðkazt hafa hér á landi
undanfarinn áratug eru ekki einvörð-
ungu gagnslausar, eins og bitur
reynsla sýnir, heldur eru þær stór-
hættulegar stjórnvaldsaðgerðir sem
draga úr vaxtarþrótti atvinnulifsins
og lífskjörum alls almennings. í
þessu efni kastar þó fyrst tólfunum,
þegar öll verðákvörðun á innlendum
framleiðsluvörum og þjónustu á al-
gerlega að lúta pólitískri geðþótta-
ákvörðun rikisvaldsins, þrátt fyrir
allar staðreyndir um kostnaðarhækk-
anir óg afkomu einstakra fyrirtækja
og atvinnugreina. Þetta er kjarni
hinnar nýju löggjafar um verðlagsaö-
hald sem öðlaðist gildi 1. mai. Þar er
kveðið á um að sett skuli pólitísk
„ársfjórðungsleg meginmarkmið” I
verðlagsmálum og að „heildarverð-
hækkun verði ekki 'umfram þessi
tímasettu mörk” eins og forsætisráð-
herra komst að orði á Alþingi. Það er
athyglisvert að fram hefur komið
leynt og ljóst að þessari spennitreyju
er ætlað aö binda hendur íslenzkra
framleiöenda vöru og þjónustu ein-
vörðungu og þar með að beinast gegn
atvinnuöryggi islenzks verkafólks.
Innflutt vara eða þjónusta á að
seljast á því verði sem framleiðendur
hennar krefjast á íslenzkum markaði
án slíkra verðlagshafta.
Vísitöluleikurinn
1. júní
Vísitölu framfærslukostnaðar á
sem kunnugt er að reikna út 1. mai og
verður hún grunnur verðbótavisitölu á
kaup o.fl. 1. júnl nk. Stjórnvöld hafa
oft með ýmsum ráðum reynt að hafa
áhrif á þessa útreikninga. Að þessu
sinni er engum vettKngatökum tekið i
þessu efni til þess að fresta og minnka
Lárus Jónssson
-
Megi Alþingi standa undir nafni
Ég hef heyrt það haft eftir Winston
ChurchiU að hann hafi komist þannig
að orði:
Lýðræðið er óþvcri i ert það er samt
það besta sem völ er á. Ég býst við að
viö getum verið sammáia um að þrátt
fyrir sína gaUa sé lýðræðið það besta
sem völ er á.
Á þeim forsendum að það sé öUum
fyrir bestu, jafnt einstaklingum sem
þjóðum, að hver fái notið þess frelsis
að vera sinnar eigin gæfu smiður.
Það hlýtur því að vera okkar
kostur sem aðhyUumst lýðræði að
rækta það og fullkomna, reyna að
afnema þá galla sem á því eru og
siöast en ekki síst, aö leitast viö aö
gera það virkara. En hverjir eru
gallarnir á íslensku lýðræði og
hvemig mætti afnema þá?
Við búum við svokaUað fulltrúa-
lýðræði. Þessa fuUtrúa sína fá kjós-
endur að velja úr þröngum hópum
sem em í framboði fyrir vissar gmnd-
vallarstefnur i stjórnmálum.
Meirihluti kjósenda aðhylUst að
visu einhverjar af þessum stefnum,
að einhverju leyti frekar en aðrar, en
þær em oft óljósar og hljóta oft
stuðning manna vegna fárra mála.
Sumir virðast ákveða á unga aldri aö
halda með vissum flokki eins og
íþróttafélagi. Ennfremur eru lifsskoð
anir fólks þaö óUkar að enginn getur í
raun og vem taUst fuUtrúi neins
annars með réttu, enda em þeir
margir sem nota ekki atkvæðisrétt
sinn i þingkosningum og þeir eru líka
margir sem gera það aðeins með
hálfum huga.
Ég vil hins vegar ekki bera brigður
á að góðir menn á réttum stöðum
geta unnið ómetanleg störf, þó valda-
mikUr heimskingjar séu einnig hættu-
legir.
Stjórnmálamenn em oft sakaðir
um að tala fagurlega fyrir kosningar
en framkvæma svo ekkert eða jafn-
vel allt annað en þeir sögðust ætla að
gera. Eigin metnaður er oft talinn
vega þyngra en málefnaleg köllun hjá
stjórnmálamönnum. Þeir beita oft
órökstuddum áróöri og æsingum,
tala illa hver um annan en það er illa
falUð tU árangurs í þeirri samvinnu
sem verður að vera um góða ríkis-
stjórn. Stundum er minnst á hinn
þögla meirihluta sem talinn er vera i
andstöðu við hinar ýmsu fram-
kvæmdir.
Búast má við að þöguU meirihluti
geti einnig verið fyrir hendi fylgjandi
þeim ýmsu málum sem mættu verða
til umbóta en eru ekki framkvæmd,
sökum þess að ráðamönnum hefur
Kjallarinn
Daníel Sveinn
Daníelsson
ekki orðið ljós nauðsyn þeirra.
Skoðanamyndun þjóðarinnar virðist
vera í fárra höndum og flestir sem
leggja orð í belg tala fyrir daufum
eyrum. Fólk er vant því að vera
matað í gegnum fjölmiðla af hinum
ýmsu aðilum sem hafa atvinnu af að
fjalla um mál á sinum sérsviðum.
Menn hugsa sem svo. Hvað get ég
gert? Þó að ég gæti komið fyrir mig
orði mundu fáir hlusta og þó að
einhverjir hlustuðu mundu þeir vera
enn fleiri sem hlustuðu ekki og þó að
alUr hlustuðu er ekki vist að allir
yrðu á sömu skoðun, og þó að allir
væru á sömu skoðun mundi enginn
gera neitt.
Enginn hefur faUð mér að bera
ábyrgð á þessu. Þetta veldur þvi aö
almenn umræða um pólitík verður
yfirborðskennd og gagnslaus, enda
eru fiestir orðnir leiðir á henni. Sá
sem telur sig hafa lítið vald telur sig
einnig hafa Utla ábyrgð, en ábyrgðar-
leysi þegnanna og valdhafa í sundr-
uðu valdakerfi og þjóðfélagi þrýsti-
hópa er hættulegt.
En hvernig má afnema þessa gaUa í
lýöræðisskipulaginu án þess að þaö
bíði hnekki?
FuUkomið lýðræði felst i því að
alUr hafi sama rétt og sömu aðstöðu
tU aö koma skoðunum sinum og
hugmyndum á framfæri, að þjóðin
sjálf samþykki þau mál sem koma tU
framkvæmda og aö kosið sé beint um
einstök málefni en ekki menn.
En hvemig má það vera?
Ég legg til að Alþingi gefi út blað,
sem sent skal öllum kjósendum, þar
sem aUar tillögur tU þingsályktunar
séu birtar ásamt þeim tillögum sem
almenningur gæti sent til birtingar í
þvi. Blaðinu skal fylgja kjörseðill
sem kjósendur geta útfyllt og sent tU
Alþingis eftir hæfilega umræöu
manna á mUIi og í fjölmiðluut. Þau
atkvæði sem hver tillaga hlýtur mætti
síðan telja á fljótan og öruggan hátt í
tölvustýrðri vél.
Nú vaknar sú spurning hvort Al-
þingi mundi ekki verða óþörf stofnun
eða jafnvel til trafala ef þessi hug-
mynd kæmi til framkvæmda? Spyrja
mætti hvort þingmenn gætu ekki
bara setið heima, eins og aðrir og
samið sfnar tiUögur þar.
Ég held varla í náinni framtíð.
Fara ber varlega í aUar breytingar og
ég tel nauðsynlegt að ákveðinn hópur
manna hafi atvinnu sína af því að sjá
um stjórn landsins.
Þó mætti hugsa sér að menn fengju
greidd laun fyrir þær hugmyndir sem
samþykktar verða og hefðu þannig
atvinnu af stjórnmálum. Því má ekki
gleyma að allar uppfinningar þurfa
sína þróun og að þær þurfa að
mótast af reynslunni tU þess aö full-
komnast. Megi Alþingi standa undir
nafni.
Daniel Sveinn Danfelsson
Sauðárkróki.
£ „Sá sem telur sig hafa lítið vald telur sig
einnig hafa litla ábyrgð. Ábyrgðarleysi
þegnanna og valdhafa í sundruðu valdakerfi og
þjóðfélagi þrýstihópa er hættulegt.”