Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1968, Qupperneq 113

JORIS CAROLUS OG ÍSLANDSKORT HANS
113
Hann er í Enkliuizen árið 1630 eins og áður segir og kennir sjómannafræði, enda
tekinn að reskjast. Varla er ætlandi, að honum hafi í annað sinn frekar gefizt tækifæri
og næði til þess að ganga frá sj ókortasafni sínu til prentunar.
Þegar Danir höfðu jafnað sig eftir ófarirnar, fóru þeir að hyggja að nýju á Græi*
landssiglingar. Arið 1636 er félag stofnað í Kaupmannahöfn til þess að hrinda málinii
áleiðis. Snemma í apríl þá um vorið lögðu tvo skip upp í Grænlandsför: Den Rfide
Lofve og Engel Gabriel. Var Joris Carolus með hið fyrrnefnda, en Willum Lauridtzpn
stýrði hinu. Urðu þeir vel reiðfara, komu skipum sínum til Kaupmannahafnar í
ágústmánuði og höfðu meðferðis náhvalstennur og „gullsand“. En þegar til átti að
taka, reyndist sandur sá verðlaus, cg var honum rennt í sjóinn, svo að lítið bar á.
Segja gamlar frásagnir, að skipstjóranum haf: orðið svo mikið um, að hann andaðist
skömmu síðar af gremju og vonbrigðum. Sé saga þessi sönn, hlýtur hún að eiga við
Joris Carolus, því að Lauridtztín var enn í förum nokkrum árum síðar.1
Þótt Joris Carolus skipi ekki hinn hærri sess í hópi landkönnuða og kortagerðar-
manna, markaði hann mörgum fremur spor í gerð sjókorta af Norður-íshafi á 17. öld.
Varla geta kort hans talizt frumleg, enda að mestu leyti samsteypa enskra og hollenzkra
hugmynda um landaskipan á þeim slóðum. Hann var manna kunnugastur á Norður-
slóðum og jók ýmsum efnisþáttum við hin fyrri kort. Eins og áður segir, gaf hann
árið 1634 út safn sjókorta, og nefndist það Het nieuui vermeerde Licht, ghenaemt de
Sleutel vant Tresoor, Spiegel, Gesicht, ende vierighe Colom des Grooten Zeevaerts . . .
door Mr. Joris Carolus. Stierma. Leermeester ende Caert-schryver van de groote en
cleyne Zeevaert. . . Amsteldam . . . Anno 1634. Arið 1637 var kortasafnið gefið út að
nýju í Amsterdam með frönskum texta, Le nouveau phalot de la mer, en nafni Car-
olusar var sleppt.
Þrjú af kortum þeim, sem kunn eru eftir Joris Carolus, snerta ísland:
1. Nieuwe Pascaert van Ijslant. Fretum Davids Ende de Landen daer by westen
Mitsgarders de Nieuwe straet ende Nieuwe zee Genaemt Mare Cristiane. Beschreven
ende by een vergadert ende driemael selfs beseylt Door Meester Ioris Carolus Stuyr-
man ende Caertschryver tot Enkhuisen. In den Iare Anno 1626.
Handritað á bókfell (196x76 sm) cg varðveitt í Þjóðskjalasafninu í Haag.2
2. Tabvla lslandiœ. Auctore Georgio Carolo Flandro (37. 4x48,4 sm)
3. Pascaarte van de Custen van Hitlandt Yslandt ende voort naer Oudt-Groenlandt
en nade Straet-Davids alle na de ware distantien ende streckingen soo om de nord ende
zuyd alls inde longitude van Oost en West alles beschreven by een vergadert ende
selfs bevaren door Mr. Ioris Carolus Stuyrman ende caertschryver tot Enkhuisen Anno
1634. (19x42 sm).3
1 L. Bobé, tilv.rit, 16, 39-40.
2 Birt: A. A. BjOrnbo og Carl S. Petersen: Anecdota cartographica Septentrionalia, Hauniae 1908,
Facs. XI.
3 Birt: N. E. N0rlund Islands Kortlægning, Kbh. 1944, Pl. 30,2.
8