Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1968, Side 124

124
JORIS CAROLUS OG ÍSLANDSKORTHANS
hans í fyrstu útgáfu: Cartes generales de tovte les parties dv monde. Síöar komst
kortaútgáfa þessi á hendur Alexis Hubert Jaillots, sem hélt henni áfram fram í byrjun
18. aldar. Ég hef handleikið 9 útgáfur kortasafns þessa, og var ekkert íslandskort í
neinni þeirra. A Evrópukortinu: L’Europe divisée suivant Vestendue de ses principaux
estats subdivisés en leurs principales provinces (stœrð: 55x89 sm),1 er ísland af
mjög afskræmdri gerð, sem raunar á uppruna sinn að telja til Joris Carolusar með
einhverju ívafi frá Orteliusi. Landið er allt nokkuð kantað, Langanes úr hófi langt, en
Vestfirðir að sama skapi magrir. Fór svo fram langt fram eftir 18. öld, einkum á
frönskum og enskum kortum. I síðari útgáfum er kortið þó eitthvað lagað, þótt ekki
nái það til íslands.
Eftir Sanson er til íslandskort á lausu blaði, sem líklega hefur aldrei fylgt korta-
söfnun hans. Elzt útgáfa þess, sem mér er kunnug, er frá 1667, en vel kann að vera,
að það sé eitthvað eldra: Isle d’Islande divisée en ses quatre principales parties tirée
d’Andr. Velleius, de Georg. Carol. Flander & c. Par le Sr. Sanson Geogr. du Roy 1667
(stærð: 18,5x27,3 sm). Ég hef einnig séð útgáfu frá 1698, en annars er mér ókunnugt,
hve oft kortið var prentað.
Kortið er allnákvæm eftirmynd af Carolusar-kortinu, en minnkað og mörgum efnis-
þáttum þess sleppt. Það ber harla lítinn svip af korti Orteliusar, sem höfundurinn
telur þó meðal heimilda sinna. Ég fæ ekki séð, að annað sé sótt þangað en nokkur
tvínefni, þar sem kortið er aukið frábrugðnum nafnmyndum Orteliusar: Naki: Muli,
Hop: Hoff, Halar: Hola. Fara nöfn Carolusar á undan tvípunkti, en Orteliusar á eftir.
Marco Vincenzo Coronelli (1650-1718) var atkvæðamestur kcrtagerðarmaður
ítala um aldamótin 1700. Hann ritaði fjölda bóka, einkum landfræðilegs efnis, og
kort hans skipta mörgum hundruðum, auk jarð- og himinhnatta. Eitt þeirra á meðal
er Isola d’Islanda (stærð: 23x30,5 sm), minnkuð eftirmynd af korti Joris Carolusar
í gerð Blaeus. Gunnbjarnareyjum er þó sleppt, enda nær kortið skammt út fyrir annes
Vestfjarða. Halldór Hermannsson telur, að kortið hafi upprunalega birzt í Corso geo-
grafico universale, safni landabréfa, er Coronelli gaf út í annarri útgáfu 1692.2 í
eintaki þessarar útgáfu, sem ég blaðaði í í Brilish Museum er ekkert Islandskorl. en í
Þingbókasafninu í Washington (Library of Congress) er útgáfa frá 1692 [-1694], og
þar er kortið.3 Verður því að liggja á milli hluta að sinni, hvenær kortið birtist fyrst.
Merkast af landfræðiritum Coronellis er Atlante Veneto, fyrsta allsherjarkortasafn
í nútímaskilningi, sem gert var á Italíu. Fyrsti hluti bókarinnar kom út á árunum
1690-1695, en síðari hlutinn í tveim bindum 1696-1698, og heitir hann: Isolario dell’-
Atlante Veneto del P. Coronelli . . . Tomo II dell’Atlante Veneto. Síðara bindið er með
sama nafni að viðbættu Parte II. A bls. 36 er Islandskortið, og nemur stærð þess ná-
lægt hálfri síðu í bókinni. Lýsing landsins allrækileg fylgir því, þar sem flest er haft
1 Birt: Isl. Kortl., 44,1.
- Halldór Hermannsson, Two Cartographers, Ithaca 1926, 23.
3 Clara Egli Le Gear, A List of Geographical Atlases V, Washington 1958, 179-81.