Vísbending - 19.12.1994, Blaðsíða 10

Getur breytt atvinnuskipting skýrt
ástandið á vinnumarkaði?
Sverrir Geirmundsson, hagfræðingur.
Vaxandi atvinnuleysi er án efa einn alvar-
legasti efnahagsvandi sem Islendingar hafa
staðið frammi fyrir á síðari árum. Atvinnu-
leysi var nœr óþekkt hér á landi frá upphafi
sjöunda áratugarins, þegar reglubundnar
mœlingar á því hófust, ogfram til ársins 1991,
en á því tímabili var hlutfall atvinnulausra af
heildarmannafla á vinnumarkaði undir 1% að
meðaltali á ári. A árinu 1992 urðu veruleg
umskipti. Þá náði atvinnuleysið 3%, og hefur
ástandið sem kunnugt er versnað enn síðan. A
þessu ári er áœtlað að um 4,8% vinnubœrra
manna verði án atvinnu, en það er hœsta hlut-
fall sem mœlst hefur.
Þróunin er sláandi. Því miður er margt
sem bendir til þess að ekki sé hœgt að skýra
hana að öllu leyti með stöðnun í efna-
hagslífinu og að atvinnuástand muni ekki
batna að marki þótt efnahagsumsvifin aukist.
Ymsar tilgátur hafa komið fram til skýringar á
þessu. Meðal annars hefur verið rœtt um
skipulag á vinnumarkaði og ýmsa aðra þœtti
en atvinnuskiptingu og þróun hennar hefur
lítill gaumur verið gefinn. Að mörgu leyti
sýnist sem þessi þáttur geti varpað nokkru
Ijósi á þau umskipti sem orðið hafa.
Gjörbreytt atvinnuskipting
Það er fróðlegt að skoða þróun vinnu-
aflsnotkunar hjá atvinnuvegunum á undan-
förnum árum til að átta sig á þeim breytingum
sem orðið hafa á vinnumarkaðinum. Frá árinu
1963 eru til ítarlegar tölur um skiptingu árs-
verka milli starfsgreina, en á því ári hóf Hag-
stofan að vinna slíkar upplýsingar upp úr
skýrslum skattyfirvalda.
Samkvæmt þessum tölum voru ríflega 67
þúsund ársverk unnin hér á landi á árinu 1963.
Skipting þeirra var með þeim hætti að um
45% voru unnin í því sem kalla mætti hefð-
bundnum framleiðslugreinum, þ.e. landbún-
aði, sjávarútvegi og almennum iðnaði, um
34% voru unnin í verslunar- og þjónustustarf-
semi á vegum einkaðila og hins opinbera og
um 21% ársverkanna voru unnin í öðrum
greinum, einkum samgöngum og bygginga-
starfsemi.
A árinu 1994 áætlar Þjóðhagsstofnun að
um 125 þúsund ársverk verði unnin hér á
landi, eða nærri tvöfalt fleiri en á árinu 1963.
Lausleg áætlun gerir ráð fyrir að vinnu-
aflsnotkunin skiptist þannig að um 28% verði
í hefðbundnum framleiðslugreinum, um 55% í
verslunar- og þjónustugreinum og 17% í ann-
arri starfsemi.
Samkvæmt þessu er ljóst að gríðarlegar
breytingar hafa átt sér stað á vinnumarkað-
inum á undanförnum áratugum. Hlutdeild
hefðbundnu framleiðslugreinanna í vinnuafl-
inu hefur minnkað um 17 prósentustig á sama
tíma og verslunar- og þjónustugreinar hafa
aukið við hlutdeild sína um 21 prósentustig.
Ef tölur eru skoðaðar nánar kemur í ljós að
unnin ársverk í verslunar- og þjónustugreinum
hafa þrefaldast á sama tíma og heildarvinnu-
aflsnotkun hefur tæplega tvöfaldast eins og
áður sagði. Aukningin er hins vegar einungis
um 15% í framleiðslugreinunum.
Hið opinbera hefur aukið hlutdeild sína
mest
Nánari skipting eftir starfsgreinum varpar
skýrara ljósi á þessa þróun. Á meðfylgjandi
mynd eru sýndar breytingar á vægi einstakra
starfsgreina í heildarvinnuaflsnotkuninni á
milli áranna 1963 og 1994.
I ljós kemur að hlutur landbúnaðarins í
vinnuaflsnotkuninni hefur minnkað mest á
þessu tímabili eða um rúm 8 prósentustig.
Hlutdeildin var um 13% árið 1963 en er áætl-
uð um 5% á þessu ári. Hlutur fiskveiða og
-vinnslu fer úr um 16% í 11%, eða minnkar um
5 prósentustig, og iðnaðar úr um 16% í 12%.
Það fer ekki á milli mála hvaða greinar
hafa einkum tekið til sín vinnuafl á undan-
Breyting á vinnuaflshlutdeild ýmissa starfsgreina hér á landi miili áranna
1963 og 19941
Landbúnaður
Fiskveiðar og -vinnsla
Iðnaður (án fiskiðn.)
Samgöngur og fjarskipti
Byggingarstarfsemi
Rafm.-, hita- og vatnsv.
Versl.-, veit- og hótelst.
Ymis þjónusta
Peningast., trygg. o.fl.
Hið opinbera
-10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8 10
Prósentustig
1 Hlutdeild unninna ársverka hjá viðkomandi starfsgrein í heildarársverkum ársins 1994 að frádreginni hlutdeild
ársins 1963. Byggt er á áætluðum tölum fyrir árið 1994. Ekki gætir fulls samræmis í ársverkaútreikningum á
árunum 1963 og 1994. Heimild: Þjóðhagsstofnun.
Fullnýting flárfestingar í upplýsingatækni. ,
r>
13
ORACLE ísland Borgartúni 24 105 Reykjavík Sími 91-618131 Fax 91-628131
10
VÍSBENDING