Vísbending - 19.12.1994, Page 13

Þróun fjármagnsmarkaðar
á árinu 1994
Yngvi Örn Kristinsson, hagfræðingur.
Þróun fjármagnsmarkaöar á þessu árí hefur
einkennst af því að markaðsaðilar hafa í vax-
andi mœli nýtt sér það aukna frelsi sem komið
hefur verið á í fjármagnsviðskiptum á undan-
förnum árum. Þessi viðleitni hefur tekið á sig
ýmsar myndir. Innlendir aðilar hafa nýtt sér
frelsi til að fjárfesta erlendis en auk þess hefur
notkun framvirkra gjaldeyrissamninga rutt sér
til rúms. Fyrirtœki eru tekin að selja skulda-
hréf í útboðum ásamt sveitarfélögum og lána-
sjóðum en það á rœtur að rekja til vaxta-
lœkkana síðastliðið haust. Fyrirtœkin liafa þó
ekki aukið skuldir heldur notað nýtt lánsfé til
að greiða upp eldri og óhagstœðari lán, ekki
síst eríend lán. Sveitarfélög virðast Itins vegar
hafa aukið skuldir sínar á þessu ári, enda
margvísleg verkefni í gangi hjá þeim um
þessar mundir. Vaxtalœkkunin hefur einnig
haft þau áhrif að opinbera húsnœðislána-
kerfinu hefur gengið illa að afla lánsfjár og
einnig hefur nú á haustmánuðum dregið
nokkuð úr sölu verðtryggðra ríkisskuldabréfa.
Vaxtaþróunin
Skammtímavextir hafa verið stöðugir
lengst af á árinu, en nú á haustmánuðum
hækkuðu þeir lítillega sem rekja má til vaxta-
hækkana erlendis og þess að horfur eru á
aukinn verðbólgu á næsta ári. Þannig er í
þjóðhagsáætlun búist við að verðhækkun milli
áranna 1994 og 1995 verði um 2,5%, mælt á
kvarða lánskjaravísitölu, samanborið við 1,5%
milli áranna 1993 og 1994. Langtímavextir á
verðtryggðum skuldbindingum fóru hins
vegar að hækka strax í júnímánuði í kjölfar
hækkandi ávöxtunarkröfu á húsbréfum. I lok
júlí var ávöxtun húsbréfa í viðskiptum á
Verðbréfaþingi um 5,36% en hún lækkaði
síðan lítillega og hélst í kringum 5,3% fram í
október er hún tók stökk upp á við og náði
hæst 5,95%. Síðan hefur ávöxtunin lækkað
nokkuð og er nú um 5,75%. Skýringanna á
þessari þróun er lfklega annars vegar að leita í
vaxandi útgáfu húsbréfa og hins vegar í vax-
andi áhuga á skuldabréfaútboðum eins og að
framan er getið.
Innlend verðbréfaútgáfa
Veruleg aukning hefur verið í verðbréfaút-
gáfu sveitarfélaga, lánasjóða og fyrirtækja á
þessu ári. Þessar aðilar hafa til þessa aðeins
lítillega fjármagnað starfsemi sína með verð-
bréfaútboðum á innlendum markaði. A undan-
förnum árum hafa lántökur lánasjóða, annarra
en húsnæðiskerfisins, aðallega beinst að er-
lendum mörkuðum og lántökur sveitarfélaga
og fyrirtækja hafa einkum farið urn banka-
kerfið, aðrar lánastofnanir eða átt sér stað í
útlöndum. Reyndar gerðu fyrirtæki tilraunir
með verðbréfaútboð á árunum 1986 til 1988
en útkoma þeirra var óhagstæð þar sem ávöx-
tun var í mörgum tilvikum hærri en banka-
vextir. A þessu ári hefur ávöxtun hins vegar
verið undir bankavöxtum og almennt hefur
þessum aðiluni tekist að selja verðbréf sín á
vöxtum sem hafa verið á bilinu 5,4%-6,4%.
Ekki liggja fyrir nákvæmar upplýsingar um
heildarfjárhæð þessara útboða en lauslegar
athuganir verðbréfafyrirtækja benda til þess
að um sé að ræða 10-12 milljarða króna.
Þrennt virðist einkum hafa ýtt undir þessa
þróun. I fyrsta lagi hefur vaxtalækkunin síð-
astliðið haust ásamt vaxtahækkunum erlendis
aukið áhuga lántakenda á innlenda markaðin-
um. I öðru lagi eru vextir banka, sparisjóða og
annarra lánastofnana tiltölulega háir vegna
útlánataps, þrátt fyrir að þessar stofnanir hafi
náð nokkrum árangri með hagræðingu í
rekstri. I þriðja lagi hafa markmið ríkisvalds-
ins í vaxtamálum varðandi langtímavexti
skapað svigrúm fyrir þessa aðila til þess að
koma inn á verðbréfamarkaðinn. Ríkissjóði og
opinbera húsnæðislánakerfinu hefur gengið
erfiðlega að afla lánsfjár á þeim kjörum sem
þau hafa sett sér og afleiðingin hefur orðið sú
að dregið hefur úr lántökum þessara aðila á
innlendum markaði. Þannig nema lántökur
húsnæðislánakerfisins einungis um 2,3 ma.kr.
á þessu ári samanborið við 7,1 ma.kr. á síðasta
ári. Langmest af þessu lánsfjármagni skilaði
sér á fyrstu mánuðum ársins. Engunt tilboðum
hefur verið tekið í útboðum á húsnæðisbréfum
síðan í júlí og jafnframt hefur sala á verð-
tryggðum spariskírteinum gengið erfiðlegra
eftir því sem liðið hefur á árið og hafa útboð
alfarið fallið niður frá því í byrjun október.
Sala verðtryggðra spariskírteina umfram inn-
lausn nam unt 2,6 ma.kr. á fyrstu 10 mánuðum
Langtímavextir 1991-1994
Raunávöxtun hvers mánaöar í % á ári (nýjustu gildi áætluð)
1991 1992 1993 1994
Skammtímavextir 1991-1994
Nafnávöxtun hvcrs mánaðar í % á ári (nvjustu gildi áætluð)
1991 1992 1993 1994
VÍSBENDING
13