Vísbending - 20.12.1996, Síða 10

IISBENPING
kom verkalýðshreyfingin með 40% kauphækkunarkröfur,
auk kröfu um styttri vinnutíma. Um haustið lagði ríkis-
stjórnin því fram frumvarp um bann við kauphækkunum,
verðhækkunum og vinnustöðvunum jafnframt því sem leit-
að yrði leiða til frambúðarlausnar á vandamálum efna-
hagslífsins. Verkalýðsforingjarnir og stjórnarandstaðan
tóku þetta mjög óstinnt upp og á Alþingi urðu hatramar
deilurumfrumvarpið. ÞaðerþásemþeirEðvarðSigurðsson
og Ólafur Thors náðu saman (í nætur-
heimsókn Eðvarðs til Ólafs að því er sagan
segir) og frumvarpið var dregið til baka
og verkfalli frestað. Þetta er ein síðasta
aðgerð Ólafs sem forsætisráðherra, því að
Bjarni Benediktsson tekur við stjórnar-
taumunum 14. nóvember. Síðan tekst ekki
að ná samningum og það verður verkfall,
jólaverkfall, sem endar með 15% kaup-
hækkunum og mátti þykja billega sloppið
miðað við kröfurnar. Um áramótin reið á
að fiskverðshækkun yrði sem allra minnst
og þá var brugðið á það ráð að víkja út af
efnahagsstefnunni og borga fiskkaupend-
um bráðabirgðauppbót. Við treystum því
að afurðaverðið væri á uppleið, eins og
reyndist rétt, og þessi uppbót yrði þá
afnumin.
Vísitölubinding
Það fór ekki hjá því að menn hefðu
áhyggjur af vaxandi verðbólgu og
þessum sífellda óróa á vinnumarkaði.
Menn sáu að verkalýðshreyfingin var í
raun búin að komast fram hjá afnámi vísi-
tölubindingarinnar með því að semja að-
eins til nokkurra mánaða í senn.
Þvf er það, að þegar Bjarni hefur við-
ræður við Eðvarð Sigurðsson og Björn
Jónsson og fleiri forystumenn verkalýðs-
félaga í apríl um vorið og sannfærist um
að vísitölubinding launa sé algert skilyrði
fyrirþvíaðsamningargeti tekist,aðstjómarflokkarnirfallast
á þetta, með mismunandi ánægju þó. Menn töldu að
meginávinningar umbótanna væru orðnir fastir í sessi og
nú riði á að koma á meiri festu og lægja öldurnar.
Þessum samningaviðræðum lyktaði með svonefndu júní-
samkomulagi, er reyndist ntarka þáttaskil í samskiptum
rfkisvalds og verkalýðshreyfingar þótt það tryggði í sjálfu
sér ekki vinnufriðinn nema í eitt ár. Samningar annarra
voru yfirleitt gerðir í anda samkomulagsins og sama má
segja um samningana á næstu tveimur árum, 1965 og 1966.
Nú var það verkalýðshreyfingin, nánar tiltekið Alþýðu-
sambandsþing, semfelldi ríkisstjórn Hermanns Jónasson-
ar, vinstri stjórnina. Hvers vegna heldurðu að samskipti
viðreisnarstjórnarinnar við verkalýðshreyfinguna hafi
tekist betur?
Ég sannfærðist smátt og smátt um það af reynslunni að
það væri farsælla fyrir hægri stjórn að vinna með verka-
lýðshreyfingunni en vinstri stjórn. Vinstri stjórn ætlast til
að verkalýðshreyfingin hafi hægt um sig í kjarakröfum og
haldi aftur af fylgismönnum sínum. I staðinn ætlast verka-
lýðshreyfingin til að þeirra menn, þeirra ríkisstjórn, standi
ekki að efnahagsráðstöfunum, sem þeim eru þvert um geð.
Eðvarð Sigurðsson
Á þessum tíma var gengisfelling þar efst á blaði. Þannig
verkar h vor aðilinn lamandi áhinn. Hins vegar hefur verka-
lýðshreyfingin löngum haft trú á beinum aðgerðum í efna-
hagsmálum, eins og verðlagseftirlili og innflutningshöft-
um, en vantrú á markaðslausnum. í samskiptum við hægri
stjórn er það ríkisstjórnin, sem tekur ábyrgð á þessum at-
riðum. Verkalýðsforystan semur um kaup og kjör en ekki
efnahagsstefnuna. Verkalýðsforingjarnir fá að vera sjálf-
ráðir í staðinn fyrir að hafa verið handbendi
flokksforystunnar, eins og ég ky nntist fyrir
1950, meðan ég var ennþá innanborðs í
Sósíalistaflokknum. Frábiðja sér jafnvel
pólitíska leiðsögn. Kannski segirþað okkur
lfka eitthvað um ákveðna viðhorfsbreyt-
ingu að verkalýðsforingjarnir Hannibal
Valdimarsson og Björn Jónsson greiða
atkvæði á alþingi með ríkisstjórninni
haustið 1968, þegarhenni varheimilaðað
sækja um aðild að EFTA, en stjórnar-
andstaðan er annars öll á móti.
V erkalýðsfory stan
viðskila við stjóm-
arandstöðu
B jörn Jónsson
Eg held að það megi fullyrða að for-
ystumenn verkalýðshreyfingarinn-
ar hafi á þessum tíma beinlínis orðið við-
skila viðhinallokkspólitísku stjórnarand-
stöðu, og Alþýðusambandið meir og meir
farið að taka praktíska afstöðu í kjaramál-
um fremur en pólitíska. Núorðið er þetta
viðhorf ríkjandi og aðilar vinnumarkaðar-
inshafaeigin hagfræðingatil aðleiðbeina
sér um hvernig tilteknum markmiðum
verði náð án þess að setja efnahagslífið
allt á annan endann. Þessi þróun byrjaði í
júní 1964.
Þii hœttir störfum semforstjóri Efnahagsstofnunarinnar
og efnahagsráðunautur ríkisstjórnarinnar 1969?
Já, ég hafði raunar ákveðið að segja upp störfum og taka
að mér starf í Venezuela á vegum Álþjóðabankans, þegar
Pétur Benediktsson bankastjóri féll frá og mér var boðið að
taka við starfi hans. Þar býst ég við að ég hafi af hálfu
Bjarna Benediktssonar notið þess kunnugleika á atvinnu-
lífinu um allt land, sem ég hafði aflað mér í starfi fyrir
atvinnumálanefndirnar.
Er eitthvað sérstakt sem þérfmnst að Itafi verið ábóta-
vant í stefnu og starfi Viðreisnar?
Það er einkum tvennt sem mér kernur í hug. í fyrsta lagi
var það nti ki 11 ljóður á hennar ráði að vexti rnir skyldu aldrei
gefnir frjálsir. Fyrir því reyndist ekki pólitískur vilji.
10