Frjáls verslun - 01.04.1971, Blaðsíða 28

28
GREINAR OG VIÐTÖL FRJÁLS VERZLUN NR. 4 1971
Stjórnmálaflokkamir
Enginn klofningur í Framsókn
EFTIR
ÁSMUND
EINARSSON.
Það er mesti misskilningur,
að um klofning sé að ræða í
Framsóknarflokknum, þótt á-
greiningur sé þar talsverður.
Það er jafnmikill misskilning-
ur, að tillaga ungra Framsókn-
armanna um að flokkur þeirra
verði lagður niður, sé þorin
fram í fullkominni andstöðu
við stefnu leiðtoga Framsókn-
arflokksins. Við skulum athuga
þetta nánar. Eftir kosningar ’63
tók að renna upp fyrir leiðtog-
um Framsóknarfl. að mið-
flokks-hlutverki hans væri að
ljúka og að fylgisaukning hans
væri sama sem stöðvuð. Draum-
urinn um að Framsóknarfiokk-
urinn gæti orðið ámóta afl í
íslenzkum stjórnmálum og
Sjálfstæðisflokkurinn, virtist
undir þessum kringumstæðum
vera búinn, — nema flokkurinn
haslaði sér völl á nýjan leik.
Um tvo möguleika var að
ræða: Að færa sig til hægri og
sækja miðstéttafylgi frá Sjálf-
stæðisflokknum eða hnika
flokknum til vinstri og ná fylgi
frá hægfara vinstri mönnum.
Síðari leiðin var valin, að und-
irlagi Eysteins Jónssonar.
Flokkurinn tók að hnika stefnu
sinni til þangað til svo var
komið að arftaki Eysteins, pró-
fessor Ólafur Jóhannesson, gat
óhikað gefið eftirfarandi yfir-
lýsingu í sjónvarpsþættinum
„Setið fyrir svörum“ 17. nóv.
sl.: „Ég tel að hugtaksákvörð-
unina vinstri eigi að miða við
það, hvaða afstöðu menn og
flokkar taka til ákveðinna
málaflokka t.d. félagsmála,
kjaramála, skattamála, at-
vinnumála og menningarmála.
Þegar sá grundvöllur er hafður
þá tel ég Framsóknarflokkinn
hiklaust vinstri flokk.“
En leiðtogar Framsóknar-
flokksins gerðu sér einnig grein
fyrir því, að tilfærsla til vinstri
mundi ef til vill ekki nægja
Framsóknarflokknum til fylg-
isaukningar úr þeirri átt. Skort-
ur á samheldni meðal vinstri
manna er alþekkt og gamalt
fyrirbæri, sem þeir óttuðust,
þar sem núverandi kjördæma-
skipan skapar vissulega tæki-
færi til myndunar smáflokka.
Þess vegna fór sú hugsun ekki
framhjá Eysteini Jónssyni, að
svo kynnu mál að þróast, að
Framsóknarflokkurinn yrði að
ganga allur inn í nýjan „um-
bótaflokk“ með nýju nafni, ef
takast ætti að skapa það afi
andspænis Sjálfstæðisflokkn-
um, sem leiðtoga Framsóknar-
manna og raunar alla vinstri
menn hefur dreymt um árum
saman. Með þessi vandamál í
huga ritaði Eysteinn Jónsson
áramótahugleiðingar sínar í
Tímann 31. desember 1964:
„Deildu og drottnaðu, hefur
lengi verið mikið einkunnarorð
peningavaldsins. En eiga menn
ekki að vara sig á því? Þess
sjást líka merki víða, og einnig
hér í kosningunum síðast, að
menn vilja fækka flokkunum
og stækka þá.
Það er satt, að þar sem kjör-
dæmaskipunin býður mönnum
svo að segja upp á að stofna
smáflokka, er erfiðara en ann-
ars staðar að koma upp öflug-
um stjórnmálaflokkum og fá
hreinar meginlínur, því að það
er mannleg náttúra, að í stór-
um félagsskap hlýtur að verða
ágreiningur um margt, jafnvel
þótt meginstefnan sé lík. En
því skyldu umbótamenn ekki
geta starfað saman í stórum
flokki, þótt þá greini á um
margt, fyrst fésýsluöflin geta
það?
Auðvitað eiga umbótamenn
að geta þetta, enda gera þeir
það í ýmsum löndum, þótt þeir
styðjist ekki við þingkosningar
í einmenningskjördæmum.“
í framhaldi af þessu segir
Eysteinn Jónsson:
„Umbótamenn verða að gera
sér ljóst, að þeir verða að læra
þá sambúðarlist til jafns við
íhaldið, og þó betur, að búa
til stóra flokka og beita þeim
og það engu að síður þótt þá
greini á um margt. Ríður nú
mest á því, að umbótamenn í
landinu fylki sér fast saman
með þessi meginsjónarmið í
huga, meðan stjórnin stritar
við að sitja.“
Foringjar Framsóknarflokks-
ins fara sér afarhægt eftir
þetta. Eysteinn Jónsson setur
fram „Hina leiðina“ fyrir al-
þingiskosningarnar 1967 og
langar sjálfan ekki mikið í rík-
isstjórn. Eftir kosningar halda
Framsóknarmenn áfram að
þreifa fyrir sér og setja fram
frumvörp, sem eiga að fylla út
í myndina af „hinni leiðinni“.
Ungum Framsóknarmönnum
er á svipuðum tíma att út á
foraðið, ef svo má segja, því
sannarlega vissi flokkurinn
ekki alltaf í hvað hann var að
stíga á göngu sinni. Undir for-
ystu Baldurs Óskarssonar pre-
dika þeir svonefnda „endurnýj-
aða skipulagshyggju“ og hafa
meira að segja hreinræktaðan
marxista sér við hönd, er kem-
ur gjarnan fram á þeirra veg-
um, eða þar til tilvera hans
verður eilítið grunsamleg í aug-
um sumra Framsóknarmanna.
Og sjá, flokkurinn færist
stöðugt lengra til vinstri og í
fyllingu tímans er því lýst yf-
ir að miðflokkahlutverkinu sé
lokið, — að Framsóknarflokk-
urinn sé orðinn vinstri flokkur.
Þessi ummótun flokksstefn-
unnar er eins og nú hefur ver-
ið lýst aðeins áfangi. Fram-
sóknarforingjarnir vilja skapa
öfluga hreyfingu gegn Sjálf-
stæðisflokknum. En tekst þeim
það upp á eigin spýtur eða
verða þeir að gera bandalag
við aðra flokka og parta úr
öðrum flokkum. sem leiðir til