Frjáls verslun - 01.04.1971, Blaðsíða 29

FRJÁLS VERZLUN NR. 4 1971
GREINAR OG VIÐTÖL
29
Flokkur kallar
foringja sína
þess að Framsóknarflakkurinn
verður lagður niður og nýr
flokkur stofnaður?
Helgi Bergs, ritari Framsókn-
arfl. virðist vera þeirra skoðun-
ar, að flokkurinn eigi ekki ann-
ars úrkosta. en ganga inn í
stærri hreyfingu, er hann segir
á miðstjórnarfundi Framsóknar
flokksins í apríl 1969: „Því er
það nú tímabært, að leitast við
að sameina frjálslynd, vinstri
sinnuð og lýðræðissinnuð þjóð-
félagsöfl í máttugri hreyfingu
til þess að skapa þjóðinni póli-
tíska forystu á seinasta þriðj-
ungi 20. aldarinnar.“ Aðrir —
og einnig Helgi Bergs — tala í
sömu andrá um eflingu Fram-
sóknarflokksins.
En enginn má láta það
blekkja sig, þótt Framsóknar-
foringjarnir og flokkssamtök
þeirra lýsi því öðru hvoru yfir,
að efling Framsóknarflokksins
sé forsenda þess, að þjóðin fái
aðra forystu en hún hefur. Auð-
vitað heldur flokkurinn í
lengstu lög í vonina um að ekki
þurfi að leggja hann niður.
Aðalatriði þessa máls er að
Eysteinn Jónsson, Ólafur Jó-
hannesson, Helgi Bergs og aðr-
ir foringjar Framsóknarflokks-
ins útiloka alls ekki þann mögu-
leika að flokkurinn verði lagð-
ur niður á næstu árum.
Eins og sagt var í upphafi
þessa máls er enginn teljandi
klofningur í Framséknarfl. í
bili. Hann verður nógu mikill
samt á næstu árum, ef fyrir-
ætlanir Eysteins Jónssonar
koma betur í ljós. Allar sögu-
sagnir um að kunnir Framsókn-
armenn hafi hugsað sér að
bjóða sig fram á vegum Hanni-
balista eru úr lausu lofti gripn-
ar. Engu að síður er nokkur
upplausn í flokknum og vafa-
mál hvort flokksþingið síðasta
hafi úr henni dregið. En upp-
lausnarástandið er ekki nema
eðlileg afleiðing af því, að hinu
gamla hlutverki Framsóknarfl.
er endanlega lokið — mið-
flokkahlutverkinu — og að nú
verður hann að duga eða di’ep-
ast í baráttunni á vinstri væng.
Ungir Framsóknarmenn hafa
ljóstrað upp um leyndar fyr-
irætlanir leiðtoga sinna í því
skyni að bæta aðstöðu sína á
flokksþinginu. Það á ekkert
skylt við klofning, heldur er
ágreiningurinn — um það,
hvort uppljóstrunin hafi verið
tímabær svo og um stöðu SUF
og leiðtoga þess í framtíðinni.
(RitaÖ fyrir flokksþing Fram-
sóknarflokksinsJ
Landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins lauk í vissum skiln-
ingi með kjöri varaformanns-
ins á þriðja degi fundarins. Á-
hugi á miðstjórnarkjöri í fram-
haldi af varaformannskosningu
og afgreiðsla ályktana daginn
eftir einkenndist af slakn-
andi spennu á fundinum.
Sömuleiðis biðu fulltrúarnir
kosningarinnar allan þriðjudag
og fjölmenntu til kvöldkosning-
ar, furðu stilltur og samstæður
hópur. Kosning formannsins
gekk rösklega og talningin
með. Jóhann Hafstein þakkaði
fyrir sig, eins og hann væri
staddur í litlum, en góðum hópi
kunningja og átti það einkar
vel við, því að hann átti kosn-
ingu sína að mörgu leyti að
þakka. að flokksmenn þekkja
hann vel og vita hvar þeir
'hafa hann, eins og sagt er. Ég
hygg raunar að kosning Jó-
hanns Hafstein sé sjaldgæíur
atburður í stórmálum Evrópu
á síðustu dögum fjölmiðlunar,
áróðurstæki og goðsagna-
myndunar: Að formaður svo
fjölmenns stjórnmálaflokks
skuli vera jafn nálægur sínu
fólki og Jóhann Hafstein er,
— er maður en ekki foringja-
mynd.
Kosning varaformannsins
gekk ekki síður greiðlega en
formannskjörið. Þó vai í henni
eins og formannskosningunni,
kosið án tilnefningar. Atkvæði
féllu eingöngu á Geir Hall-
grímsson borgarstjóra, og
Gunnar Thoroddsen prófessor,
en við öðru var naumast að bú-
ast, eftir þá baráttu sem háð
hafði verið þeirra í milli. Skal
tekið skýrt fram að þótt barátt-
an hafi verið hörð var hún að
langmestu leyti laus við stór-
yrði og einkenndist jafnvel
meira en búast hefði mátt við
að óreyndu, af prúðmennsku
þeirra beggja. Samt er trúlegt
að fylgismenn beggja hefðu
farið hamförum, ef ljóst hefði
verið að fylgismunur var lítill,
aðeins 47 atkvæði. Þessi nið-
urstaða varð hins vegar eins
rökrétt og búast mátti við í
jafnstórum flokki og af 700-800
manna fundi.
Endurkoma í stjórnmálum
hefur aldrei ráðist af hæfileik-
um, fornri frægð og mikilli
reynslu, heldur aðallega af
persónulegum tengslum þess,
sem á nýjan leik vill taka þátt
í stjórnmálum eftir nokkurra
ára fjarveru. Endurkoma
Gunnars Thoroddsen, eins og
hún birtist á landsfundinum,
er sennilega óhugsandi meðal
stærri þjóða. Fylgið, sem hann
fékk, var að magni til eins og
hann hefði aldrei hætt stjórn-
málaþátttöku. Landsfundarfólk
virtist fyllilega skilja hvaða
hlutverki hann hefði að gegna
og gæti gegnt í framtíðinni fyr-
ir Sjálfstæðisflokkinn. Þessi
skilningur, sem byggist á nán-
um tengslum manns og flokks,
gerir Gunnar Thoroddsen að
foringja, en ekki bara áhrifa-
manni eða valdamanni.
Hlutur Geirs Hallgrímssonar,
hvorki stækkaði né minnkaði í
þessari kosningu. Hann átti
mikið land ónumið. sem glæsi-
legt formannsefni, en það land
bíður hans ef hann vill. Engu
breytir þótt Gunnar Thorodd-
sen verði kjörinn formaður
þingflokks Sjálfstæðisflokksins,
en það væri næsta rökrétta
framhaldið af þeim aðstæðum,
sem sköpuðust við fráfall
Bjarna Benediktssonar.
Aðalatriðið í þeim kringum-
stæðum er ekki hver verði for-
maður flokksins í náinni fram-
tíð heldur hitt, hvernig flokk-
urinn verður á næstu árum.
Hann er, eins og stjórnmálin
öll í ummótun, meiri eða
minni, eftir því hvernig
menn vilja á málið líta. En
þessi ummótun er samt svo
mikil og mikilvæg, straumur
hennar svo þungur og óbreyt-
anlegur og svo óháður afli
eins manns, að formaðurinn
verður ekkert aðalatriði. Þessi
ummótun hefur eðli árinnar
eða fljótsins, sem streymir til
óssins. Menn geta auðvitað
breytt farveginum, en það
jafngildir því að leggja Sjálf-
stæðisflokkinn niður. Ég held
líka að allar tilraunir valda-
manns til að hafa veruleg á-
hrif á breytingarnar í stað þess
að skilja þær og túlka þær
muni verða ámóta þýðingar-