Frjáls verslun - 01.02.1975, Qupperneq 32

þess að krafist yrði gjalda af
auðlindum hafsins sem af öðr-
um auðlindum og framleiðslu-
þáttum(samanber t.d. sandnám
á Kjalarnesi eða notkun fjár-
magns) mætti búast við, að
sókn yrði meiri en hagkvæmt
gæti talist. Þar af hugtakið
,,auðlindaskattur“.
0 Auftlindaskattar
í grein í Eimreiðinni fyrir
nokkru hugsar Gunnar Tómas-
son sér, að auðlindaskatturinn
yrði eins konar sveiflujöfn-
unarskattur, sem hvort tveggja
í senn kæmi í stað verðjöfn-
unargjalds og almennra skatta
hins opinbera að nokkru leyti.
Hugsunin að baki þessu er ein-
faldlega sú, að sköttunin eigi
sér stað við uppsprettu tekn-
anna, fremur en við ósinn, þeg-
ar þeim befur verið dreift á
meðal þjóðfélagsþegna í mynd
hærra kaups og ágóða.
0 Sköttun til að stýra
sókn og jafna
lífskjör
Ekki hafa farið fram nægi-
legar athuganir á áhrifum
skatta á sókn og sveiflujöfnun
til þess að unnt sé að segja
hvaða leiðir séu heppilegastar
Hins vegar er ljóst, að margs
þarf að gæta og málið er flókið
á fræðisviðinu ekki síður en á
vettvangi sjórnmálanna.
Þannig má sýna fram á, að
hlutaskiptaákvæði þynna út
áhrif auðlindaskatts á sókn
(hliðstætt því sem gerist um
gengisfellingu!). Hið sama gild-
ir reyndar um öll önnur gjöld
í sjávarútvegi til skamms tíma,
nema launaskatt. Er þá lítið á
veiðar og vinnslu sem eina
heild og til einföldunar gert ráð
fyrir, að hlutaskipti séu um
allan kostnað og tekjur (sem
ekki er í reynd). Að sjálfsöðu
gæti slík sköttun eigi að síður
jafnað sveiflur þjóðartekna,
eins og hvers konar sjóðamynd-
un.
Til lengri tíma litið hafa öll
gjöld af framleiddu eða seldu
magni áhrif til minnkunar á
notkun fjármagns og þar með
(að öðru jöfnu) á fjölda skipa
og sókn. Launaskattur virðist
32
því geta gegnt mikilvægu hlut-
verki til að hafa áhrif til
skamms tíma. Annað atriði,
sem beinir einnig augunum til
hans, er, að stefna um jöfn laun
fyrir sömu vinnu skapar tog-
streitu milli greina (sjávarút-
vegs, iðnaðar o.fl.), þegar við-
gangur er misjafn. Afleiðingar
misjafnrar framleiðniþróunar
milli greina og utanaðkomandi
verðlagsbreytingar má jafna
með breytilegum launaskatti
milli greina (og jafnvel lands--
hluta) og frá einum tíma til
annars. Launaskatturinn gæti
stundum orðið neikvæður, þ.e.
um styrki yrði að ræða.
Um jöfnun lífskjara frá ein-
um tíma til annars og sköttun
sjávarútvegs í ríkissjóð get ég
lítið sagt, eins og er. Greinilegt
er þó, að samspil gengis,
almennrar sköttunar og tekju-
jöfnunar verður eftir sem áður
vandasamt verk bæði í orði og
á borði. í því sambandi mætti
vísa til þess, að mikið vafamál
var, hvort frekar átti að velja
gengishækkun í apríl 1973 en
hækkun gjalda í Verðjöfnunar-
sjóð fiskiðnaðarins. Gengis-
hækkunin leiddi til verðlækk-
unar á innflutningi og beinna
kjarabóta til handa öllum laun-
þegum ( eða öllu heldur minni
kjararýrnun en ella). Hins veg-
ar gerði þessi leið útflutnings-
iðnaði erfitt fyrir, leiddi ekki
til söfnunar til mögru áranna
oð ýtti undir meiri innflutning.
Greinilegt er af þessu dæmi, að
sú leið sem fyrir valinu verður
hverju sinni, hlýtur að helgast
af þeim markmiðum, sem sótt
er að á hverjum tíma, sem og af
mikilvægi þeirra.
0 Eina leiðin
Hvað sem öðru líður, hlýt-
ur sköttun, sveigjanleg gengis-
skráning og sveiflujöfnuður
með kröftugri sjóðamyndun en
hingað til að vera eina raun-
hæfa leiðin til betri jöfnunar
lífskjara við skammtímasveifl-
ur.
Jafnframt sér hver maður, að
ekki er nóg að sýna fram á
fræðilegt gildi þessarar leiðar.
Það verður einnig að selja gildi
hennar stjórnmálamönnum og
öllum almenningi.
Benzín og smurolíur
ÖI og gosdrykkir
Pakkavörur
Filmur
Hamborgarar og
franskar kartöflur
Heitar pilsur
Niðursuðuvörur
ís
OG ALLAR ALGENG-
USTU VERZLUNAR-
VÖRUR.
Torg hf.
VATNSNESVEGI 1G
KEFLAVÍK . SÍMI 2674
FV 2 1975