Alþýðublaðið - 24.12.1970, Qupperneq 20

GREIN UM MANNINN, SEM
GRÆDDIÁ LEYNDARMÁLUM
ANNARRA
□ Boris Caesar Wálh'eLm Hagel-
in varð forríkur af aS finna upp
snjöllustu dulmálsvél í heimi; að
hálfu vel gerð vél, að hálfu jþorp-
ari. Hún er búin ti'l í S-visslandi
og seld rétt eins og um venjulega
ritvél sé að ræða, til sendiráða og
h’erja í 60 löndum, að ógleymdu
'Vatukaninu. Kerfi iþessa tækis er
það auðvelt, að hvaða ibarn sem
er á að geta skrifað dulmálsbréf
ó það fyrir mismunandi. stafróf.
Þó eru líkurnar fyrir að ein vél
geti líkt eftir dulmálslykli ann-
arrar harla litlar. Hagelin dulmáls
vélamar hafa um 24 með hundr-
að núllum mismunandi tegundir
dulmólslykla. Framleiðsla dul-
málslykla hefur alltaf verið metn
aðarmál. Forn-Grikkir skrifuðu
orðsendingar á rökuð höfuð þraela
sinna og biðu síðan þar til hárið
hafði vaxið aftur, og skáru síðan
höfuðleðrið af þeim. Á meðan á
ofsóknum gegn kristnum mönn-
um stóð, fundu þeir upp hraðrit-
unaraðferð og jafnframt leyni-
skrift sem þeir notuðu til biblíu-
skriftar. Ein ritningargreinin var
til dæmis tá'knuð með punkti fyr-
‘ir ofan öldulaga línu. Ýmiss kon-
ar tegundir véla voru búnar til,
sem áttu að leysa af hólmi gömlu
aðferðina, sem var í því fólgin að
bréfin voru skrifuð eftir bók sem
innihélt einn sérstakan ilykil
Vasaútg'áfa einnar slikrar vélar
sem var í eigu sænska eldspýtna-
kóngsins Krugér ©r til í safni
B-oris Bagelins á skrifstofu hans,
en Kruger skaut sjálfan sig. Vél
Hagelins er samansett úr nokkr-
um tannhjólum í málmkassa og
vinnur á þann hátt að þegar orð-
sending er prentuð með vélinni
kemur hún kolbrengluð út úr vél-
inni. Hegar svo næsta orðsending
er prentuð, kemur ihún allt öðru-
vísi út en hin. Aðeins móttöku-
vél með tannhjólin nákvæmlega
eins stillt getur siðan þýtt þessar
orðsendingar. Það er ekki um
neina reglu að ræða á milli þess-
ara milljarða af táknum, það væri
hægt að bíða í hálft ár þangað til
a og j féllu saman aftur, og hægt
er að stilla tannhjólin aftur og
aftur á mismunandi vegu, jafnVel
slægasti njósnari í h'eimi með raf-
magnsheila sér til aðstoðar gæti
ekki þýtt það sem vélin hefur
skrifað.
Hin leynilega verksmiðja Hage-
lins, sem Veitir um tvö hundruð
manns atvinnu, er staðsett á fögr-
um stað í Zug í Sviss. Vegna þess,
hVernig Svisslendingar vilja hafa
Verksmdðjur sínar, hrein og bónuð
gólf, stóra glugga og stúlkur í
meiri'hluta starfsfólks, lfkist stað-
urinn helzt litlum tækniskóla á
laugardagsmorgni. Hagelin sjálf-
ur hefur að hálfu hætt störfum en
vill ekki hætta alveg. Hann er nú
76 ára gamall. Hann er sænskur
að uppruna en líkist mjög að
klæðaburði og útliti venjulfegum
svissneskum fjármálamanni.
Hann lifir vfenjulfegu lífi í Lo-
carno ásamt húsráðanda sfem ætl-
ar sér að sjá um hann þegar hann
verður orðinn of gamall til að
sjá um sig sjálfur. Hagelin er eini
maðurinn, sem hefur orðið forrík-
ur af leyndarmálum annarra í
stað þess að fá aif þeim magasár.
Þó að hann aki um á hraðskreið-
um Mercetífes feru lifnaðarhættir
hans fábrotnir, oft fær hann sér
ekki annað að borða en hnetur og
hvítvín.
Þó að svissneska stjórnin skrái
Hagelin-vélarnar sem tæki til
stríðsnota ér honum bannað að
selja vélarnar þjóðum sem eiga í
stríði, að öðru 16yti eru þær seld-
ar ón tillits til stjórnmála. Eftir
að fyrirtækið hfefur ráðlagt vænt-
anlegum kaupanda, hvernig bezt
sé að stilla tannhjólin, skiptir það
sér ekkert af til hvaða nota tækið
á að koma. Réttáður fen byltingin
á Kúbu var gérð, seldu þfeir Babt
ista og Castro álika mörg tæki,
annars hafa viðskiptavinirnir í
meirihluta verið sendiráð, stór
verzlunarfyrirtæki og hfermála-
róðuneyti, að ógleymdu Vatikan-
inu sem er gamall viðskiptavin-
ur. i
Hagelin framleiðir dulmálsvél-
arnar í þremur tegundum. Þær
eru vasaútgáfan sem er á stærð
við Prins Póló súkkulaðikex og
skrifar um 40 stafi á mínútu, bæði
hún og venjuléga gerðin (stand-
ard) virka líkt og ritvél, þ. e. a. s.
tiltekinn lykill fyrir hvern staf.
Þriðju og jafnframt fullkomnustu
gerðina er einnig hægt að tengja
við fjarritara.
Hagfelin er mjög þögull að eðiis
fari. Fyrrvferandi kona ihans (nú
látin) var með honum þegar hann
var að rfeyna að koma teikningun-
um af véiinni sinni til Bandaríkj-
anna árið 1940. Hann lýsir henni
sem „konu er var gædd mikilu hug
rekki“. Sem unglingur var hann
undir verndarvæng Emmanuels
Nobel. „Nobel-Í j ölsky lda n var
piýðisfólk", segir hann. Afi Hagfel
ins var vélstjóri á gufubát sem
sigldi upp Volgu, en faðir hans
varð sænskur konsúll í Baku, þar
sem hann komst í góða stöðu við
olíufyrirtæki Nobels þar. Upphaf-
lega ihöfðu Nobel-feðgarnir komið
til Kákasíu til að kaupa skotvopn,
M I I I I I I I I T'I
Jólin og Ijósið
Kertaljósin eru fögur, en þau geta einnig verið hættuleg. — Foreldrar, leið-
beinið börnum yðar um meðferð á óbirgðu ljósi. — Um leið og vér beinum
þessum tilmælum til yðar, óskum vér yður öllum
GLEÐILEGRA JÓLA
Brunabótafélag Islands
Laugavegi 103 — Sími 24425
20