Alþýðublaðið - 07.05.1976, Blaðsíða 4

4 VETTVANGUR
Föstudagur 7. maí 1976.
alþýAu-
blaöíA
- rætt við
dr. Símon
Jóh.
Agústsson
Dr. Simon Jóh. Ágústson hefur undanfarið
unnið að bók sem fjallar um tómstundalestur
barna og unglinga á aldrinum 10-15 ára. Er
verkið byggt á ýtarlegum könnunum sem hann
gerði á þessu efni árið 1965.
Blaðamaður Alþýðublaðsins heimsótti dr.
Simon Jóh. á dögunum og ræddi við hann um
niðurstöður þeirrar könnunar sem hann gerði og
fleira sem varðar afþreyingarefni barna.
Var hann fyrst sþurður að þvi, hvort hann áliti
að islenzk börn læsu meira en börn erlendis:
„Já, það tel ég vera. Sé
könnun, sem ég gerði, borin
saman við rannsókn sem gerö
var i Englandi 1971 kemur i ljós
að islenzk börn lesa u.þ.b.
tvöfalt fleiri bækur en brezk
börn”.
Hvaða efni er það einkum sem
börnin velja sér til lestrar?
„Þýddar bækur eru þar i
miklum meirihluta, eða um 70%
á móti 30% islenzkra bóka.
Mestur hluti þess efnis, sem
börnlesa, telst til skemmti- eöa
afþreyingarefnis og mikill hluti
bóka sem börn á aldrinum 10-13
ára lesa, hafa að dómi fullorð-
inna fremur litið bókmennta-
gildi sbr. hina fjölmörgu þýddu
flokkabækur, Enid Blyton, svo
að eitthvað sé nefnt.
En börn og unglingar. viröast
einnig lesa mergt góðra bóka
t.d. sigild ævintýri og þjóðsögur
og Islendingasögur og aðrar
fornsögur.
Það kom meðal annars fram i
könnuninni að börnin lesa mikið
bækur, sem skrifaðar eru fyrir
fullorðna og nefndu sum þeirra
jafnvel ýmsar torgæt rit.”
„Virðist þér vera munur á þvi
efni sem drengir og stúlkur
velja sér til lestrar?
„Já, hann er mjög mikill.
Drengirnir lesa hasar- og hetju-
sögur en telpurnar halda sig
frekar við þá bókaflokka sem
eiga að höfða til þeirra svo sem
Baldintátubækurnar. Sama
máli gegnir um myndasögur
þar sem drengir lesa frekar
striðs-, glæpa- og hryllings-
myndasögur en stúlkur”.
óttalega lélegur
,,litteratúr”
Hvert er þitt persónulega álit
á þeim bókmenntum sem eru
hér á boðstólnum fyrir börn?
„Það er margt af þessu ótta-
lega lélegur „litteratur” eins og
t.d. ýmsir þessara þýddu bóka-
flokka.
En það er staðreynd að
allmargar lélegar barnabækur
eru mikið lesnar og mjög
vinsælar”.
Gætu bókmenntagagn-
rýnendur ekki látið til sin taka i
þessum málum og leiðbeint
börnum um val lestrarefnis?
„Ég efast um það. Þó
krökkum sé sagt að einhver bók
sé góð, lesa þau hana ekki ef hún
hrifur þau ekki strax i upphafi
og fellur inn i hugarheim þeirra.
Það er ekki nóg að bókin hafi
bókmenntagildi, heldur verður
hún einnig að falla i smekk
barna.
Annars eru barnabækur
afskaplega vandskrifaðar, ef
vel á að vera. Það verður að
vanda til textans, málfars og
prófarkalestrar, letrið verður
að vera læsilegt fyrir börn og
myndum verður að vera stillt i
hóf.
1 flestum bókum kemur fram
eitthvers konar lifsviðhorf, en
þaö má ekki ganga út i öfgar —
fara út i flokkapólitik — þá er
svohættvið að árangurinn verði
harla misjafn”.
Börn lesa dagblöð
að staðaldri.
Þú tókst einnig fyrir i könnun-
inni lestur barna á blöðum og
timaritum. Virtist þér að þau
læsu dagblöðin að staðaldri?
„Já, það heyrði til undan-
tekninga, ef barn las ekkert
blað, eða 17 drengir af 825 og 24
stúlkur af 861.
Þarna kom lika fram
talsverður munur á kynjum,
Drengir lesa fréttir, iþrótta-
dálkinn og stjórnmálagreinar
fremur en stúlkur. en þær lesa
aftur á móti minningar-,
afmælis- og kirkjudálka.
Annars er rétt að taka það
fram að áhugi barna á efni
dagblaða er mjög breytilegur
eftir aldri. Stúlkur halda t.d.
lengur tryggð við barnasiðuna
en drengir og vinsælasta efni
beggja kynja eru skrýtlurnar”.
„Hvað varðar timaritin er
það ekki fyrr en á unglingastigi
sem lestur þeirra eykst að
marki, og eru það þá gjama rit
sem f jalla að mestu um afbrota-
mál og ástarsögur.
Erlend viku- og mánaðarrit
fara unglingar fyrst að glugga i
við 14 ára aldur og eru það
einkum stúlkurnar, sem þau
lesa.
Unglingar hafa mestan
áhuga á
leikritum i útvarpi.
Þá gerði ég úttekt á
vinsældum útvarpsþátta hjá
unglingum og reyndust það vera
leikritin sem nutu hvað mestra
vinsælda, en þar á eftir komu
keppnisþættir.
Drengir fylgdust áberandi
meira með iþróttafréttum en
stúlkur, en þær höfðu aftur á
mói miklu meiri áhuga á
barnatlmanum en drengir.
Erindi og fyrirlestrar vöktu lit-
inn áhuga beggja kynjanna, en
dægurlagaþætti vildu ung-
lingarnir umframallt hafa i
dagskrá útvarpsins.”
„Þú tókst sjónvarpið inn I
könnunina, er það ekki rétt?
Jú, en þegar þessi könnun var
gerð, var islenzka sjónvarpið
ekki komið, svo það var einung-
is um Keflavikursjónvarp að
ræða.
Þrátt fyrir það höfðu 38%
þeirra unglinga, sem könnunin
náði til, sjónvarp heima hjá sér
og 48% þeirra horfðu á sjónvarp
annars staðar.
Margar
af þessum
barnabókum eru
óttalega lélegur
„litteratúr" ...
Mikil sjónvarpsnotkun
lélegri einkunnir.
Könnunin benti til þess að
samband sé milli sjónvarps-
notkunar og einkunna og tóm-
stundalestrar unglinga.
Börn sem horfðu mikið á sjón-
varp voru yfiríeitt færri en þau
sem horfðu litið eða ekkert á
það.
Þá kom það einnig fram, að sú
kenning að mikil sjónvarps-
notkun tefji börn frá námi og
dragi þannig úr einkunum
þeirra, virðist fremur gilda um
drengi heldur en stúlkur”.
Að lokum langar mig að
spyrja þig um álit þitt á þvi efni
sem islenzka sjónvarpið hefur
upp á að bjóða og þá einkum
barnaetoinu?
„Börnin hætta á vissum aldri
að horfa á barnaefnið og fara þá
að horfa á dagskrána eins og
hún leggur sig, svo ég álit þaö
vera aðalatriðið að dagskráin sé
góð i heild.
Slæmar myndir brjála
dómgreind barna.
Ég er ekkert 'hrifinn af
þessum eilifðarlanglokum sem
þeir fá einhvers staðar frá fyrri
tið. Þegar talað er um áhrif
sjónvarps á börn, má benda á að
i sumum kvikmyndum og sjón-
varpinu er t.d. sýndar aðferðir
við að stela og fremja ýmis
afbrot og það eru mörg dæmi
þess að börn og unglingar taki
þær upp, ef þau leiðast út i slikt.
Þessar myndir eru vara-
samar ýmsum þeim unglingum
sem á þær horfa.
Og siðast en ekki sist, eru þær
myndir hættulegar sem brjála
siðferöilega dómgreind barna
og unglinga.
Þá má nefna þær myndir, þar
sem þaö kemur fyrir að
lögreglumennirnir, þ.e. þeir
sem eiga aö gæta réttlætisins,
eru engu betri en glæpa-
mennirnir sjálfir og nota jafnvel
ennþá verri aðferðir en þeir til
að fullnægja réttlætinu.
Þetta verður til að rugla
börnin i riminu — tilgangurinn
má hér ekki helga tækið”. JSS