Alþýðublaðið - 05.08.1976, Qupperneq 7

iSg£"
Fimmtudagur 5. ágúst 1976.
VETTVANGUR 7
Islenskubættir Albyðublaðsins
eftir Guðna Kolbeinsson
t siöasta þætti var nokkuð
fjallað um bréf frá Eysteini G.
Gislasyni. En ekki var þó búiö
aðnefna öll þauatriðisemhann
drepur á. — Hann segir mii.:
„Nýlega stóð þessi fyrirsögn i
blaði: „Norskir sjómenn vilja
fylgja hinu hugrakka fordæmi
islendinga.” Sama orðalag er
svo endurtekið i greininni
sjálfri. Astæðulaust væri þó að
minnast á þetta ef svona
hugsanaruglingur væri eitt-
hvert einsdæmi, en ég held ein-
mitt að þetta sé ekki svo sjald-
gæft.
Þetta er rétt athugað hjá Ey-
steini og þörf ábending: for-
dæmi er ekki hugrakkt: for-
dæmi getur borið vott um hug-
rekki þess sem sýnir það, verið
djarflegt, dirfskufullt eða hetju-
legt.
Rétt mun einnig að iýsingar-
orðanotkun af þessu tagi sé ekki
mjög sjaldgæf. í íþróttaþætti i
sjónvarpi 8. mars komst þul-
urinn svo að oröi að landsliðið I
handknattleik væri nýkomið
heim eftir frækna ferð. En
ferðin var ekki frækin —
iþróttagarparnir voru fræknir
og fóru frækilega för.
Að lokum segir Eysteinn:
„I barnabók einni ágætri
rakst ég á frásögn af dreng sem
var „hálfur ofan i tjörn”. Sá
skortur á máltilfinningu sem
þarna kemur fram er vist mjög
algengur, enda ekkibent áhann
bókinni til hnjóðs heldur i þeirri
vænting að þátturinn útskýri
fyrir hlustendum muninn á hug-
tökunum ofan og niðri. Svo oft
er talað um aö einhver sé ofan i
kjallara, eða annað þess háttar,
að ástæða viröist tii að hressa
upp á máltilfinningu fólks á
þessu sviði.”
Rétt er það að hér er um
rugling að ræða: uppi, niðri,
inni, úti, frammi tákna kyrr-
stöðu á einhverjum stað, en upp,
niður, inn, út, framtákna hreyf-
inguna að þessum stað en ofan,
neðan, innan, utan, framan
hreyfinguna frá honum.
En þau orö sem tákna hreyf-
inguna að staönum og þau sem
tákna kyrrstöðuna eru notuð
með sömu forsetningunum: og I
eölilegum framburði falla þau
saman tvö og tvö. Fáir munu
svoskýrmæltir að þeir segi: Jón
fó niður á bryggju áðan og er
þess vegna niðri á bryggju
núna. Venjulegra er að segja:
Jón fór niðrábryggju áðan og er
þess vegna niðrábryggju núna.
Og þegar menn seg ja: hún fór
niðri kjallara og er niöri
kjallara, finnstþeim að þeir geti
alveg eins sagt: hún fór ofani
kjallara og er ofan i kjallara.
Mérfmnst þetta nú ekki mjög
alvarleg synd, en á hinn bóginn
ætti að vera nokkuö gott aö
muna það, ^að þau þessara
staðaratviksoröa sem enda á
-an tákna að jafnaði hreyfingu.
Orðiö þúsund hefúr tvenns
konar fleirtölu, hvorugkyns eöa
kvenkyns: mörg þúsund eöa
margar þúsundir.Hins vegar er
orðiö hundrað aðeins hvorug-
kyns i fleirtölu: mörg hundruð.
Þvi bera aö varast aö tala um
margarhundruðir.en það er þvi
miður allalgengt. T.a.m. segir i
Heimilis-Timanum 11. mars sj.
um málara nokkurn að hann
hafi málað hundruðir kónga-
fólks og kvikmyndaleikara.
„HIÐ HUGRAKKA FORDÆMI”
Viðhorf Rússa til klæðaburðar
Að jafnaði svarar fólk
þessari spurningu á þá
leið að það vilji að fötin
séu þægileg, úr góðu
efni, ekki of dýr en ný-
tizkuleg. En þetta segir
ekki allt. Við þörfn-
umst ýmissa gerða
vinnufata, spariföt og
klæðnað, sem hentir
hinum ýmsum árstið-
um. En úrvalið verður
að aukast til muna, ef
við hugsum til þeirra
fjölda mismunandi
starfsgreina sem kref j-
ast sérstakra gerða af
vinnufötum. Til viðbót-
ar þarf svo að taka tillit
til einstaklingsbundins
smekks manna, sem
gerir þörf fyrir enn
meiri margbreytileika.
t dag eru framleiddur i Sovét-
rikjunum meira en 35000 mis-
munandi gerðir af fötum, skó-
búnaði og öðrum klæðnaði, sem
svarar til 42 fermetra af fata-
efni, yfir 7 stykkjum af prjóna-
vörum og 3 pörum af skófatnaði
á hvern ibúa á ári.
Ef við berum neyzlu okkar i
dag saman við það, sem afar
okkar og ömmurhöfðu handa á
milli fyrir byltinguna, fáum við
eftirfarandi niðurstöðu:
A liðnum 60 árum hefur
Haust klæðnaður...
neyzla á vefnaðarvörum aukizt
þrisvar sinnum og neyzlu á skó-
búnaði úr leðri 7,5 sinnum.
Þetta er jú meðaltölur. Ef við
tökum tillit til hins mikla mis-
munar á neyzlu i Rússlandi fyr-
ir byltinguna þar sem forrétt-
indastéttirnar áttu yfirfulla
skápa af klæðnaði en fjöldin
vart til brýnustu þarfa verða
framfarirnar enn ljósari. Aður
urðu verkamenn að vera i
sömu vinnufötunum og skónum
svo árum skipti. Hin fátæka
bændastétt eignaðist aldrei ann-
að en heimagerða skó: á sumrin
gengu bændur á „lapti” úr
basti, á vetrum i heimatilbún-
um filtstigvélum.
Þessir timar eru nú liðnir, og
sérhver fjölskylda, hvort sem
hún býr iborg eða sveit, á i dag i
rikum mæli föt og skó til skipt-
anna fyrir öll tækifæri.
Sovétmenn vilja frekar
klæðnað og skófatnað sem end-
ist vel og dugar lengur en út
sumarið eða veturinn. Það er
greinilega áhrif gamals vana.
Með þróun vefnaðar- og fata-
iðnaðarins á siðustu árum, sem
hafði i för með sér mikið úrval
af ódýrum fatnaði, hefur einnig
aukist eftirspurnin eftir tizku-
klæðum. Sérstaklega er það
unga fólkið, sem er ginkeyptara
fyrir nýjustu tizku en endingu
og gæðum.
Uppistaðan i fataeign Rússa er
hlýr vetrarfrakki eða loðkápa,
loðhúfa, skinnfóðraðir skór,
ullarföt og annar hlýr vetrar-
klæðnaður. tbúar á sléttum
Rússlands, Sibiriu eða Miðasiu
þurfa bæði létt sumarföt (hitinn
getur farið upp fyrir 40 gráður
...kvöldkjo II úr rauðu sléttu
flaueli
C) og vandaðan og hlýjan vetr-
arklæðnað til áð meta 30 til 50.
stiga frosti á veturna.
tbúar Sovétrfkjanna eru mikl
ir ferðamenn. Margir þeirra
eyða sumarleyfinu á fjarlægum
stöðum i kuldabelti norðurhér-
aðanna eða i trópizku loftslagi i
suðurhéruðunum, en allt það
krefst margbreytilegs klæðnað-
ar eftir aðstæðum. Allt þetta
sýnir að sovézkur fatakostur er
talsvert frábrugðinn þvi sem
geristi löndum Vestur-Evrópu.
Vel má vera að hann sé ekki
eins nýtizkulegur, en hann er
fjölbreyttari, slitsterkari og til
þesssniðinn aðmæta bæði heitri
og kaldri veðráttu.
' Oft á tiðum sárnar okkur að
kvenfólkið skuli ekki vera tizku-
legra til fara, sérstaklega þegar
við mætum velklæddum konum
frá útiöndum. Það er vitnis-
burður flestra erlendra gesta að
rússneskar konur séu með þeim
fallegri og mest aðlaðandi kon-
um i heiminum. Það er þvi leitt
að þurfa að viðurkenna að þær
fá ekki alltaf fallegan og ný-
tizkulegan kiæðnað, sem fellur
að þeirra smekk.
Fjölmiðlar okkar fara ekki
dult með það, að fata- og skó-
iðnaðurinn uppfyllir ekki allar
kröfur þjóðfélagsþegnanna,
sérstaklega ekki kvenna.
Orsakar þessa er fyrst og
fremstaöleita i arfi fortiðarinn-
ar, sem krafðist þess meðal
annars, að sovétstjórnin varðað
leggja höfuðáherzlu á þungaiðn-
aðinn. Við hefðum geta eignast
hinn nýtizkulegasta klæönaö
fyrir löngu, ef okkur hefði gilt
einu, hvert vörumerkið var og
....og kvöldkjóll úr ullarefni.
Allt frá USSR tizkuhúsinu.
hver stjórnaði fyrirtækjum
þeim, sem við unnum i. Margir
af stærstu auðhringum heimsins
buðust til að fjármagna fram-
leiðsiu á vefnaöarvöru i landi
okkar. Enn allt hefur sinn
pris. Viö heföum orðið aö borga
með efnahagslegu sjálfstæði.
Við kusum aðra leið. Við
reirðum beltin og gengum i
vinnufötum okkar þar til þau
duttu i sundur. Arum saman
gengum við i sömu fötunum,
sem siöan voru afhent yngri
meölimum fjölskyldunnar til
notkunar. En þessi fórn fann
sina réttlætingu á striösárun-
um, þegar i ljós kom, að ein-
staldingsbundinn auður okkar
var litill, en við höfðum næg
vopn til varnar.
Nú eru timarnir breyttir. A
siöustu áratugum höfum viö
byggt upp traustan þungiðnaö
og háþróaðan léttiðnað. 1 lok
ársins 1975 haföi framleiösla af
hverskyns vefnaði, prjónavöru
og skófatnaði farið fram úr
samanlagðri framleÆslu Vest-
ur-Þýzkalands, Stóra-Bretlands
og Frakklands.
En þrátt fyrir framfarir get-
um viö ekki ennþá fullnægt aö
öllu eftirspurn þjóðarinnar.
Eins og áður var skýrt frá,
eru tvö megin verkefni fram
undan: aukin framleiðsla . og
betri gæði. Við ætlum að fram-
leiöa meira af klæðnaði og skó-
fatnaði, sem á að vera tizkuleg-
ur og endingargóður, af þvi aö
klæönaður okkar áekki einungis
að endurspegla batnandi lifs-
kjör, hann á einnig að hjálpa
okkur að skapa persónuleika
okkar.
Allar konur vilja vera vel til fara. Þessi mynd er úr einu af tizkuhús
um þeirra Sovétmanna.