Vísir - 28.08.1972, Blaðsíða 6

6
vísm
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjórit' Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Siðumúla 14. Simi 86611 (5 linur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 15.00 eintakið.
Blaðaprent hf.
I minningu kenningar
Kommúnisminn átti samkvæmt bókstafnum að
afnema stéttaveldi og með þvi binda enda á arð-
rán og tryggja frið. Stefnuskrá kommúnista-
flokks Sovétrikjanna tiltók fyrir aðeins einum tug
ára, að „sósialisminn skákaði heimsvaldastefn-
unni með nýrri tegund samskipta milli rikja”,
eins og komizt var að orði. í heimi sósialismans
skyldi verða friður. Samkvæmt kenningunni voru
styrjaldir afleiðing drottnunar og stéttakúgunar.
Strið milli tveggja sósialistiskra rikja var óhugs-
andi. Það var hrein þversögn við kenninguna.
Klofningur kommúnistaheimsins er hins vegar
mjög svo augljós staðreynd. I deilunni um aðild
Bangladess kom til dæmis berlega i ljós barátta
tveggja stórvelda kommúnismans um áhrifa-
svæði i anda heimsvaldastefnunnar.
Sovétmenn fóru ekki með spott i gömlu sam-
þykktunum um friðarheiminn. Kenningin sagði
þeim að friður skyldi rikja milli sósialistiskra
rikja, þótt strið gæti orðið við auðvaldsriki.
Hernámið á Tékkóslóvakiu sannaði, að kenn-
ingin var röng. Valdhafar Sovétrikjanna töldu
ekki annað unnt en að fara með ófriði inn i annað
sósialistiskt riki. Réttlætingartilraunir þeirra
voru litils virði. öllum, jafnvel harðgerustu
kommúnistum var deginum ljósara, hvað þar
gerðist.
Italski kommúnistaforinginn Togliatti markaði
fráhvarf frá kenningunni, sem flokkur hans
byggir nú á, þegar hann gagnrýnir sitthvað i að-
alstefnu flokksins i Moskvu. Hann sagði: „Það
vekur óróa meðal alþýðunnar og fjölda kommún-
ista, að svo hvassar deilur hafa sprottið milli
tveggja rikja, sem urðu sósialistisk við sigur i
tveimur miklum byltingum. Þetta veldur efa um
kenningar sósialismans.”
Svo fórust Togliatti orð um deilur Sovétrikjanna
og Kina, áður en hann lézt. Sáttaviðleitni hans
lika i kommúnistaheiminum var unnin fyrir gýg.
Ágreiningurinn varð ekki jafnaður. Eina lausnin
yrði, að Kinverska alþýðulýðveldið varpaði sér
að nýju undir aga Sovétrikjanna, en það yrði ekki
fengið fram nema með hernaðarsigri Sovét-
manna eða svikum.
Með vopnum heimsvaldastefnunnar börðust
stórveldi kommúnismans. í fyrstu trúðu margir,
að ágreiningurinn stafaði af valdabrölti og ósátt-
fýsi nokkurra foringja i herbúðum beggja.
Kinverskir og sovézkir kommúnistar stóðu
báðir á grundvelli marx-leninismans. Þvi keppt-
ust þeir við að sanna ágæti sitt með sem áköfust-
um tilvitnunum i verk Marx, Engels og Lenins,
samfara hvössum ásökunum hvor á annan um
svik við kenninguna og þjónustusemi við auð-
valdið.
Kenningin reyndist röng. Kinverjar og Sovét-
menn ráðast hvor gegn öðrum með sams konar
orðavali og að þvi er ætla mætti sömu réttlæt-
ingu. En hinn óstöðvandi þrýstingur kemur af
þjóðernislegum hagsmunum þeirra, sem hafa
rekizt á og hlutu að rekast á, þegar Kina fékk afl
til að standa eitt.
Þess vegna hlaut kenningin að hrökkva upp af.
Aflið ræður i viðurcigninni við cilifan krcppuorni hcimsins.
Hafa Bandaríkin alið
„púka ó fjósbitanum"?
Hætt er við, að sumum
Bandaríkjamönnum finnist
þeir hafa „alið púka á fjós-
bitanum", þar sem Vestur-
Evrópa er.
Samtök Vestur-Evrópu-
rikja hafa ekki náð fullri
stærð, en greinilega verður
ungmennið allstórt og lík-
lega stærra en foreldrið.
t heimi samkeppninnar væri
ekki ánægjuefni bandariskum
stórveldissinnum, að Evrópa
skyti þeim ref fyrir rass. Þeir
munu ekki hafa átt á sliku von,
þegar þeir með Marshallaðstoð
hjálpuðu veikri Vestur-Evrópu til
sjálfsbjargar.
Með hjálpinni eftir striðið voru
tvenns konar hugrenningar
Bandarikjamanna efst á baugi.
Þeim ofbauð eymd bandamanna
sinna i striðslok, og þeim ofbauð
eymd óvina sinna. Hins vegar
hugðust þeir efla Vestur-Evrópu
til að skapa markaði fyrir sinar
vörur i framtiðinni. Þar er um að
ræða viðurkenndustu hagfræði-
kenningar nútimans, að það borgi
sig oftast fyrir framleiðandann að
koma fólki úr fátækt. þótt hann
leggi eitthvað fjármagn til, þvi að
þetta fólk mun siðar kaupa af
framleiðandanum, þegar það hef-
ur elni til þess.
Sams konar voru þau sjónar-
mið. að sterk Vestur-Evrópa væri
góður bandamaður gegn Austur-
blökkinni.
Veröur meira en
,,óþæg".
Kraftaverk gerðust. i Vestur-
Þýzkalandi reyndist harðýðgi
Ijjóðverjanna yfirsterkari niður-
niðslunni. þó auðvitað með mikilli
bandariskri hjálp. Vestur-Evrópa
blómgaðist og Bandarikin með.
Viðskipti urðu gifurleg þeirra á
milli. Bandarikin voru forystu-
rikið. Vestur-Evrópa var banda-
maður þeirra, en mjög minni
háttar.
Bandarikjamenn fituðu Vestur-
Evrópumenn, þar til þeir urðu,
stórir. Mikil breyting er að verða.
Bandarikjamenn horfa á efl-
ingu Vestur-Evrópu, stofnún
Efnahagsbandalagsins, veik-
burða i fyrstu, en sifellt öflugra
og nú jaðrandi við mátt Banda-
rikj. Svo ókært sem öllum stór-
veldum er að sjá annað vaxa upp
að hvirfli sér, verða Sovétmenn
svo sem að hafa það, að Kina sem
þeir hugsuðu sem fósturbarn sett,
skákar þeim. Söguþróun ætti að
sanna að til þess kemur, að Vest-
ur-Evrópa verður ekki einungis
llllllllllll
É
Umsjón:
Haukur Helgason
,,óþæg" viö Bandarikin, eins og
hún er nú orðin. heldur stendur
uppi i hárinu á þeim, jafnvel tek-
ur við hlutverki þeirra, er stundir
liða.
Vaxandi máttur Vestur-Evrópu
i efnahagsmálum leiðir óhjá-
kvæmilega til vaxandi sjálfs-
trausts og sjálfumgleði i þeim
herbúðum.
Ef EBE stækkar i byrjun næsta
árs og innbyrðir Bretland, Noreg.
Danmörku og irland, auk þeirra
..greina", sem hafa vaxið á tréið
með viðskiptasamningum við
fjölda landa. svo sem ísland, fer
þetta nýja stórveldi viða fram úr
gömlu föðurmyndinni, Banda-
rlkjunum.
Mannfjöldi EBE verður 260
milljónir gegn um 200 milljónum i
Bandarikjunum.
Utanrikisviðskipti EBE nema
um 30% af viðskiptum milli landa
i veröldinni, en Bandarikjanna
13,5%.
Þetta skiptir ekki litlu i heims-
pólitikinni.
Verzlunarfloti EBE veröur
fjórum sinnum stærri en verzlun-
arfloti Bandarikjanna.
EBE verður litið eitt á undan i
framleiðslu t.d. stáls og bifreiða,
en Bandarikin halda forystu i
framleiðslu t.d. kola, tölva.
Þetta mun auðvitað ekki breyta
þeirri staðreynd, að lifskjör eru
að meðaltali talsvert betri i
Bandarikjunum en i Vestur-
Evrópu.
Framleiðsla Bandarikjanna
verður nokkru meiri en fram-
leiðsla EBE.
Stærsta ,,blökk"
heims.
EBE verður stærsta viðskipta-
blökk heimsins. Þetta þyrfti
kannski ekki að verða Bandarikj-
unum amalegt, en mun vafalaust
verða það. Reynslan sýnir aö oft
er beitt afli, að minnsta kosti bak
við tjöldin. þótt friðsamlegt sé á
sjálfu sviðinu i viðskiptamálum.
Yfir heiminn gengur röð fjár-
m á la - „k reppa ”, gengis-
..kreppa” og svo framvegis, sem
er skorið úr með afli.
Iiin mikla viðskiptablökk, Efna-
hagsbandalagið, með viðskipta-
samninga um vanþróuðu rikin
vitt og breitt, er þegar orðið við-
skiptalegt, efnahagslegt og þess
vegna pólitiskt stórveldi.
Af þessu stafaði að Bandarikja-
menn sem allan aldur höfðu verið
fullir velvilja og stuðnings við
efnahagsbandalög Evrópu, fóru
að malda i móinn i fyrra og
bregða fæti fyrir stækkun EBE
hér og þar.
Samvinna Bandarikjanna og
Vestur-Evrópu hefur ekki varan-
legt gildi. fremur en það hafði
varanlegt gildi að Sovétrikin
komu Kinverskum kommúnistum
á legg á sinum tima.
1 mannkynssögunni hafa vald-
hafar si og æ stofnað riki og
sundrað þeim, gert bandalag i
dag og barizt i nótt.
Þegar Nixon og Pompidou hittust i vetur, var mjög ióvissu, hvor mætti sin meira.