Vísir - 02.10.1972, Blaðsíða 7

Vísir Mánudagur 2. október 1972.
7
cyyienningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um tímarit:
Þokulúðrarnir
talast við
Oft er eins og tveir þoku-
lúðrar séu að kallast á út í
hafsauga, og þá eru það
tveir sósialistar, segir
Halldór Laxness. Þessi orð
gerir Þorsteinn Gylfason
að útleggingarefni í ný-
útkomnu Tímariti Máls og
menningar, svo sjald-
gæfum texta á íslenzku
sem deilugrein um heim-
spekileg efni.
Grein Þorsteins, Skemmtilegt
er myrkrið nefnist hún, er
skrifuð i andsvaraskyni við harð-
orðan ritdóm um bók hans, Til-
raun um manninn. sem Jóhann
Páll Árnason birti áður i tima-
ritinu. Þetta kann að sýnast ójafn
leikur. Hvað sem liður öllum
verðleikum Jóhanns Páls slær
einattá mál hans i umgetnum rit-
dómi kynlegum myrkva, bæði á
hugsunarhátt og orðfæri — sem
Þorsteini Gylfasyni veitist ofur-
auðvelt að gera að gabb og háð.
Sjálfur skrifar hann ekki aðeins
af lærdómsiþrótt, með stuðningi
við ótalda ,,autores”, heldur er
grein hans fyrst og siðast ljós og
læsileg, samin með skerpu og
fyndni sem gerir hana að
skemmtilestri, einnig fyrir leik-
menn i þessum fræðum.
Reyndar vakir annað og meira
fyrir höfundi en svara fyrir sig.
Ritdóm Jóhanns Páls Arnasonar
tekur hann til marks um þýzka
frumspekihefð i evrópsku
menntalifi sem setji sitt mark og
mót á allar skoðanir og mála-
fylgju Jóhanns Páls sem og
annarra þvilikra marxista. í
moldviðrismyrkva þeirra fræða
hljóma þokulúðrar sósialismans
sem Halldór Laxness gat um.
Og Þorsteini er svo sem ljóst að
þvilik kappmæli geti alla vega
farið. í greinarlokin rifjar hann
upp fræga þrætu — sem þeir áttu
Magnús konferensráð Stephensen
og Snorri prestur á Húsafelli i
Brekkukotsannál. Var lengi ósýnt
hvor hafa mundi betur unz
Stephensen konferensráði tókst
að veiða upp „grein nokkra
heldur fáheyrða eftir tanna
gnjóstinn Abrakadabra sem verið
hefur á dogum i Persiu sjö öldum
fyrir kristburð”. Þá setti Snorra
prest hljóðan við og tók það ráð i
staðinn að sýna konferensráðinu
sjálft heiviti opið i bæjargilinu á
Húsafelli.
Nú er bara að biða eftir næsta
timaritshefti til að sjá hvort
Jóhanni Páli Árnasyni ferst jafn
snöfurmannlega að retta sinn
hlut.
Eftir grein Þorsteins Gylfa-
sonar um uppskafning, lágkúru
og ruglandi þýzkrar frumspeki er
fjarska uppbyggilegt að lesa inn-
gangsritgerð timaritsins um
kvenfrelsismálin. Bylting sem
ekki sér fyrir endann á, eftir
Juliet Mitchell, hvaða kvenmaður
sem það nú annars er. Þar er
lýst harðsnúnum fræðum á þýzka
visu:
,,Marx leit ekki á frelsun kon-
unnar einungis sem frelsi, er fæli
i sér aukinn mannlegleika i þeim
þegnlega skilningi, að hið
mennska yrði ómennskri grimmd
yfirsterkara, heldur taldi hann
innsta kjarna málsins telast i
upprætingu hins dýrslega fyrir
tilverknað hins mannlega, i
menningarframvindu á kostnað
upprunaleikans”.
En einnig birtist þar praktisk
lifspeki:
,,Það er altæk og ótimabundin
staðreynd að konan gengur með
og elur börnin. Af þessu leiðireðli
málsins samkvæmt, að ekki
virðist unnt að beita hinni sögu-
legu rannsóknaraðferð marx
ismans á þetta fyrirbæri. Það
hefur svo aftur augljóslega i för
með sér, að fjölskyldan muni sem
slik verða til alltaf og alls staðar,
jafnvel þótt hún taki á sig ýmsar
myndir..”
Liklega er það ekki nema von
þótt fjölskyldulif verða eins og
hálf-dularfullt samkvæmt
þessum fræðum. Enda er þess
getið um frjálslega hjúskaparlög-
gjöf i Sovétrikjunum á 3ja áratug
aldarinnár að „þessi ákvæði
gerðu hjónabandið i reynd að
marklausri stofnun". Aftur á
móti segir, nokkrum blaðsiðum
siðar, að frjálslyndi i hjúskapar-
málum i borgaralegu þjóðfélagi á
okkar timum leiði „vel i ljós hve
hjónabandið sem slikt er mikil-
væg stofnun”!
En áfram skal haldið þótt leiðin
sé löng:
„Höfuðkeppimarkið i baráttu
sósialista á sviði jafnréttis-
málanna á ekki að vera að afmá
fjölskylduna sem slika, heldur að
koma á jafnrétti kynjanna. Náist
það keppimark munu afleiðingarn
ar ekki verða siður rótnæmar
en þær verða jákvæðar og
áþreifanlegar og munu þvi
marka söguþróunina sinum
rúnum.”
Að svo mæltu er vel hægt að
skilja og samsinna ályktunar-
orðum greinarinnar — allténd
fyrri hluta þeirra:
„Sú frelsun konunnar, sem
sósialisminn á að tryggja, verður
ekki afsprengi skynseminnar sér-
staklega — heldur eitt af afrekum
mannlegs anda á langri vegferð
mannkyns frá náttúrlegu sam-
félagi til menningar.”
Ennfremur er i Timariti Máls
og menningar grein um leik-
húsmál eftir ameriskan höfund,
Eric Bentley. Bréf til imyndaðs
leikskálds. Þar er með frenjur til-
gerðarlegum hætti rifjuð upp sú
góða og gegna skoðun að ritstörf
fyrir leikhús séu skáldskapar-
verk, bókmenntastarf, og brýnt
fyrir mönnum gildi klassiskrar
BylUng ■em ekkl aér
fyrlr endann á
Hlnn lákvaaöl og Hlnn nelkveHM
Bkommtllegt er myrkrlO
MALS
OG____________
MiEISÍlSriJJGAR
leikritunar og leikhúsverka öfugt
við úrkula raunsæishefð á amer-
isku leiksviði. Án bókmennta
ekkert leikhús! Þessi visa er
sjaldan of oft kveðin, svo gjarnt
sem leikhúsfólki er að afneita
bókmenntalegum bakhjarli leik-
hússins sem þeim liklega finnst
minnka sig og sin verk. „Þetta er
leikhús”, segja menn þá ibyggi-
lega, eða: „Þetta er ekki leik-
hús”, — og eru aldeilis ekki að
tala upp byggingar.
En meira gaman væri ef þetta
efni væri rætt i timaritinu af
islenzkum höfundi, út frá eigin
bæjardyrum, kringumstæöum
islenzkrar leikritunar og leik-
listar. Aðferðin i þetta sinn að
efninu minnir dálitið a tilraun
Leikfélags Reykjavikur fyrir
nokkrum árum til að hefja um-
ræður um samskipti leikhúsfólks
og gagnrýnenda. Þá voru
leikarar settir til að flytja
brézkan útvarpsþátt um efnið á
sviðinu i Iðnó og stóðu sú
skemmtun klukkutimum saman.
En þegar henni loksins var lokið
var ekkert tóm lengur til að talast
við!
Með þessu timaritshefti Máls
og menningar lýkur 32rum ár-
gangi ritsins — árinu 1971. Likast
tilrenna brátt áramót upp i koij;
tórum ritstjórnarinnar, en enn
hefur ekki aukatekið orð komið út
af árangnum 1972. Væri nú ekki
ráð að reyna að gleyma að það ár
hefði nokkurn tima runnið? Með
þvi móti væri hægt að byrja 33ja
árgang timanlega á nýju ári,
1973, Og þá væru nokkrar likur á
þvi að þetta ágæta rit yrði, að
minnsta kosti i bili, nokkurn
veginn samtiða sjálfu sér.
íþróttafélag kvenna
Leikfimi hefst i kvöld
kl. 8 i Miðbæjar-
skólanum.
Kennari verður
Margrét Gunnarsd.
Innritun i sima
14087 og 40067 og i
timunum.
Stjórnin
GOÐUR EIGINMAÐUR GEFUR
til nútima matargerðar. í brúnum
og rauðum litum. Einnig skálar,
sérlega smekklegar, fyrir lauk-
súpur og innbakaða rétti.
ELDFASTIR POTTAR OG PONNUR
gefur konunni sinni þetta um leið
og hann kemur heim úr vinnunni i
kvöld.

NýttmO
enn betrn
ilmsterkt og bragdgott
Fundin hefur verið upp ný og fullkomn-
ari aðferð við framleiðsluna á Nescafé
sem gerir kaffið enn bragðbetra og
hreinna en áður hefur þekkzt. Ilmur og
keimur þeirra úrvalsþauna sem nol-
aðar eru í Nescafé er nú geymdur i
kaffiþrúnum kornum sem leysast upp
á stundinni í „ektafínt kaffi" eins og
þeir segja sem reynt hafa. Kaupiðglas
af nýja Neskaffinu strax i dag.
Nescafé Luxus — stórkornótta kaffið
i glösunum með gyllta lokinu verður
auðvitað til áfram, þvi þeir sem hafa
vanizt þvi geta að sjálfsögðu ekki hætt.
I. BRYNIOLFSSON & KVflRDN
Hafnarstræti 9
Smurbrauðstofan
BJÖRIMÍIMN
Niólsgata 49 Sími '5105