Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1938, Side 10

4Ö2
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Bertel Thorvaldsen
og forfeður hans
Eftir Matthías Þórðarson þjóðminjavörð
»AÐ var mikið um dýrð-
ir í Kaupmannahöfn
17. september 1838, er
Bertel Thorvaldsen
kom þangað heim frá
Rómaborg. Þá voru lið-
in rúm 42 ár frá því er hann
hafði farið þangað í fyrstu, og
á þeim árum hafði hann komið
einungis einu sinni til Hafnar,
fyrir 19 árum. Hvert mannsbarn,
að kalla í öllu landinu vissi um
hann og heimsfrægð hans, og
allir höfðu þráð heimkomu hans
ár eftir ár. Fagnaðarlætin voru
stórfeld og hátíðahöldin marg-
föld, þann dag og næstu vikur.
Allmargir landar voru þá í
Höfn, námsmenn o. fl. Ekki er
kunnugt, að þeir hafi hylt hann
með sjerstöku samsæti, en þó
kunna þeir að hafa gert það á
þann eða á einhvern annan hátt,
og víst er, að þá orti Jónas Hall-
grímsson hina ágætu „kveðju“ til
hans. Hefir hann sennilega gert
það fyrir bón íslendinga í Kaup-
mannahöfn. Fornfræðafjelagið
kvaddi hann á fund sinn 6. okt.
og hylti hann • hjelt Finnur Magn-
ússon þar ræðu til hans. Hann
hafði einnig ort kvæði og fagnað
komu hans í íslands nafni.
Það var nú þá, fyrir heilli öld.
En hjer var engin dægurfluga á
ferð. Frægðarljóminn hefir lítið
dvínað síðan, alla öldina. Fagnað-
arlætin yrðu engu minni nú, ef
Thorvaldsen kæmi til Hafnar, —
hefði ekki dáið, en verið erlendis.
En ekki er þÖrf á að búa til hug-
mynd um það: Heimkomunnar var
minst 17. september í haust, —•
eftir heila öld, minst á hinn hátíð-
legasta hátt í Kaupmannahöfn,
svo sem hjer varð þá einnig
kunnugt.
Alla 19. öldina út voru við og
við að birtast rit um Thorvald-
sen og* listaverk hans, og ekki
hefir orðið neitt lát á þeim rit-
smíðum á þessari öld; þvert á
móti, hvert stórverkið hefir rekið
annað, og nýir og nýir menn
hafa komið fram með stórar eða
smáar ritgerðir. Fyrverandi for-
stöðumaður safus hans í Höfn
birti enn eina ævisögu hans fyrir
fáum árum, og núverandi for-
stöðumaður hefir sent út skýrslur
frá safninu undanfarin ár, og
hina síðustu í haust, með merki-
legum ritgerðum um ýms atriði í
ævi eða list hins ódauðlega snill-
ings, og safnað vikulega saman
á hverjum vetri miklum fjölda
manna í Höfn til að hlýða á fyr-
irlestra um listaverkin og kynna
sjer þau vandlega.
Bertel Thorvaldsen dvaldi
langmestan hluta ævi sinnar í
listaborginni eilífu, Róm. En hann
ólst upp í Höfn; var orðinn hálf-
þrítugur, er hann fór þaðan, og
hafði stöðugt saniband við danska
eða íslenska menn, bæði á Ítalíu
og heima fyrir, meðan hann
dvaldi syðra, og ævikvöldið sitt
fagra átti hann í skauti fóstur-
jarðarinnar, við almenna ást og
aðdáun. Ævinni lauk skyndilega,
undir fögrum hljóðfæraslætti að
kvöldi dags, í þjóðleikhúsinu í
höfuðborginni 24. mars 1844.
ÆTTRÆKNI THOR
VALDSEN.
Það mun mega segja, að ís-
lendingar hafi naumast verið þess
svo minnugir sem vel hefði mátt
vera, að Bertel Thorvaldsen var
að mjög miklu leyti íslenskur
maður. Ekki verður því þó um
kent, að þeir hafi ekki verið mint-
ir á það, því að bæði gerði hann
það sjálfur með 'hinni þjóðlegu,
ágætu gjöf sinni, skírnarfontin-
um í dómkirkjunni, sem kom
hingað fyrir hundrað árum, og
Kaupmannahafnarbúar gerðu það
á þjóðhátíðinni 1874, er þeir gáfu
Reykjavík hinn fagra minnis-
varða um hann, með líkneski því,
er hann hafði gert af sjálfum
sjer 1839, fyrir áskorun vina
sinna. Var sá minnisvarði til
skamms tíma höfuðprýði bæjar-
ins, og jafnframt var hann hon-
um og þjóðinni í öllu tilliti til
mikillar sæmdar, en síðan var
liann settur til hliðar, og tekin
af honum sú umgjörð öll, grind-
ur og bekkir, er honum var til
prýði og hlífar.
Með þessum tveim listaverkum,
er ætíð voru fyrir allra augum,
svo að segja, og á hinum vegleg-
ustu stöðum, voru menn hjer sí
og1 æ, bæði innlendir og útlendir,
mintir á Thorvaldsen og það, að
ísland er ættjörð hans. En auk
þessara sí-sýnilegu minningar-
marka hafa menn verið mintir á
það aftur og aftur, að hann var
íslenskur að uppruna. Það voru
fleiri en Finnur Magnússon og
Jónas Hallgrímsson, sem gerðu
það meðan hann var á lífi. Sjálfur
virðist hann jafnan hafa mint
menn á það, og hann hjelt því á
lofti ekki aðeins með hinni veg-
legu gjöf sinni, heldur einnig
daglega, að kalla, er gvo bar und-
ir,. að eitthvað um ætt hans og
uppruna bæri á góma, hvort held-
ur væri við íslenska menn eða
erlenda, og vitanlega kom þá
einnig hið sama f'ram aftur í ræð-
um og ritum þeirra manna, og
síðan margra annara, er tækifæri
var til.
FÖÐURÆTTIN.
Gottskálk, faðir Bertels Thor-
valdsens, var borinn og barn-
fæddur á íslandi; hann var Skag-
firðingur, fæddur á Reynistað,