Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1938, Blaðsíða 28

420
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Sögur úr lífi Esóps,
hins ódauðlega dæmisagnahöfundar
Þrælakjör.
sóp er mesti dæmisagnahöf-
nndur allra Grikkir töldu
hann einn af sjö mestu andans
mönnum þjóðarinnar. Hann var
af þrælakvni í Phrygiu, og ólst
upp við þau eymdarkjör sem
Grikkir ljetu þrælum í tje 600
árum f. Kr. Þá undirokuðu þeir
þræla sína eins og þeir væru lægra
settir í mannfjelaginu en dýr.
Esóp var veikbygður, ófríður
kryplingur. Enn í dag er til marm-
aramynd af honum, sem álitið er
að sje mjög lík þessum einkenni-
lega manni, er náttúran gaf svo
sjaldgæfa sál, og svo ljótt útlit.
Lítið sem ekkert vita menn um
bernsku Esóps og uppvaxtarár.
Þegar fyrst frjettist af honum,
er hann í þrælalest á leið til
þrælamarkaðar í Ephesus. Far-
angrinum var skift milli þrælanna,
áður en lagt var af stað. Esóp
bað fjelaga sína um það, að hann
fengi ekki of þunga byrði. Það
var auðsjeð á útliti hans, að hann
hafði fulla ástæðu til að biðja
þeirrar bónar. Því lofuðu þeir
honum að velja úr bögglunum.
Hann tók nþp hvern böggulinn
af öðrum, og valdi loks ekki þann
Ijettasta. Það var karfan með
brauðinu sem þeir áttu allir að
hafa í nesti. Þetta þótti þeim fje-
lögum hans skrítið. Og þeir drógu
dár að honum.
Nú tóku allir bvrðar sínar, og
lögðu af stað Esóp rogaðist áfram
með sína körfu. Honum tókst að
koma henni fyrsta áfangann af
þrem. Er áð var settust þeir fje-
lagar að snæðingi (úr körfu Es-
óps). Síðan var karfan helmingi
ljettari. Enn var áð. áður en dag-
ur var að kvöldi. Þá var borðað
það sem eftir var. Eftir það gat
Esóp skoppað eftir veginum með
tóma körfuna. Þá sáu þeir fvrst
fjelagar hans, að kryplingurinn
er þeir hlógu að hafði vit í koll-
inum.
Esóp seldur á torginu.
Er komið var til Ephesus, var
farið með þrælana á markaðstorg-
ið, og þeir dubbaðir ý sín bestu
föt. Sett var merki á þá hvern
fvrir sig, og skrifað á þau, til
hvers hvern væri helst hægt að
nota. Brátt voru allir seldir, að
þrem undanskildum, það var ræðu-
maður í grískum raöttli, hljóð-
færaleikari og svo kryplingurinn.
Að lokum bar þar að hinn fræga
heimspeking Xanthos, þar sem
þessir þrír þrælar stóðu til sölu.
Hann spurði ræðumanninn, hvað
hann gæti gert. Alt .... Alt. sagði
hann. Þá spurði hann hljóðfæra-
leikarann sömu spurningu. Hann
svaraði; „Hvað sem vera skal“.
Þegar Esóp var síðan spurður,
svaraði hann auðmjúklega að úr
því hinn vitri vinur sinn sem
stæði hægra megin við sig gæti
alt, og sá til vinstri hvað sem væri,
þá væri ekkert eftir handa honum
að gera.
Þetta var nóg fyrir Xanthos til
þess að hann sæi, að kryplingur-
inn var sá einasti þeirra, sem
skvnsamur var. Hann tók því Es-
óp tali, og hafði mikla ánægju af
viðræðunni við hann, því Esóp
leysti iir öllum spurningum bæði
fljótt og skarplega.
„Ef jeg kaupi þig“, spurði
Xanthos, „ætlar þú þá að verða
dyggur maðurf' ,.Það er jeg og
það verð jeg hvort sem þú kaupir
mig eða ekki“, svaraði Esóp.
Xanthos sá, að hann hafði hlaupið
á sig, og ætlaði að klóra í bakk-
ann. Hann sagði því: „Jeg á við
að þú ætlir ekki að strjúka". Þá
brosti Esóp upp í opið geðið á
Xanthos og sagði: „Hefir þú
nokkurn tíma heyrt að fugl í búri
sagði eiganda sínum að hann ætl-
aði að strjúka?"
Nú var Xanthos það ljóst, að
hjer var um óvenjulegan mann
að ræða, og því spurði hann fyrir
hvað hann gæti fengið þenna ves-
ling keyptan. Þrælasalinn hafði
aldrei búist við að fá neitt veru-
legt fyrir Esóp. En fyrir hina
tvo heimtaði hann hátt verð. Og
því segir hann: „Ef þú kaupir
annan hinna, þá skal jeg gefa þjer
Esóp í kaupbæti“. Xanthos borg-
aði það sem upp var sett, og fór
með sína nýkeyptu þræla heim til
sín.
★
Varðveit oss frá vatni,
eldi og vondum konum.
Xanthos vissi vel að kona hans
myndi verða önug í skapi er hún
sæi hinn nýja þjón, og því reyndi
hann að halda fram við konu sína
öllum góðum eiginleikum Esóps.
En þegar Esóp var leiddur fram
fyrir húsmóðurina varð hún æfa-
reið. Að lokum tapaði Xanthos
þolinmæðinni við fortölur sínar,
og bað nú Esóp sjálfan að leggja
eitthvað til málanna, en hann
hafði hlustað steinþegjandi á orða
skifti húsbænda sinna. Esóp gekk
nú fyrir húsfreyju og vitnaði í
málshátt einn grískan, sem hljóð-
ar á þessa leið; „ó, herra varð-
veit oss gegn eldi, vatni og vond-
um konum“.
Því miður segir sagnritarinn
ekkert frá því, með hvaða orð-
um Esóp tókst að sefa reiði hixs-
freyju í það sinn, eða vinna hylli
hennar.
Sagt er frá því, að Esóp var
mjög þakklátur fyrir að hafa kom-
ist á heimili þetta. Hjer gat hann
auðgað anda sinn á ýmsan hátt,
og var með hann farið sem vin.
Enda styrktust vináttuböndin
milli hans og húsbónda hans, er
heimilis-hamingjan var öll að fara
út um þúfur, en hann bjargaði
öllu saman.
Kona Xanthos var af háum stig-
um. Hún var bæði fögur og rík
og framúrskarandi ráðrík. Eftir
því sem Xanthos var henni eftir-
látari, eftir því varð hún heimtu-
frekari. Þau unnust að vísu hug-