Lesbók Morgunblaðsins - 18.04.1946, Qupperneq 1

t
13. tölublað.
Skírdagur 18. apríl 1946
XXI. árg.
)U«1—
BEINAFUNDURINN
HJÁ JÖKULSÁ
Fyrir eigi löngu flutti Ari Arnalds, fyrverandi bæjarfógeti
á Seyðisfirði og sýslumaður í Norður-Múlasýslu, erindi í útvarpið
sem hann nefndi: „Silfursalinn og Urðarbúinn.“ Erindi þetta var
þjóðsögulegs og þjóðfrœðalegs efnis. Ágætlega samið, auðugt af
fögrum náttúrulýsingum, sem von var að, úr fegurðarfrægum
hjerUðum, Vopnafirði og Fljótsdalshjeraði. Kemur inn á drauma-
og dulfræði, og hefir vakið feikna athygli, álit og dóma um stór
örltög og Ijóta atburði fyrir meira en hundrað árum.
ERINDIÐ fjallaði um mann
nokkurn, að nafni Guðmund í Gróf-
inni í Reykjavík, sem ferðast hafði
líklega þaðan til Austurlands, og
selt skartgripi úr gulli og silfri, og
því haft talsverða fjármuni með-
ferðis, en hvarf úr tilverunni eftir
gistingu á Fossvöllum í Jökulsár-
hlíð í N-Múlas. um nýársleytið 1830
eða þar um bil, og svo mannsbeina-
fund nálægt brúnni á Jökulsá á
Brú sumarið 1939. Hafa dómar og
álit almennings út af erindinu orð-
ið á þá leið, að bóndinn á Fossvöll-
um hafi orðið valdur að mannhvarf
inu, og beinin við Jökulsána sjeu
jarðneskar leifar hans er leyndar
hafi verið \im nær hundrað ár tíma.
Hefir eitt dagblaðið í Reykjavík
kveðið upp dóminn með grein sem
heitir: „Upp koma svik um síðir“.
Er þar úr engu dregið, að silfur-
salinn muni hafa ’verið myrtur og
grunurinn feldur á Fossvalla bónd-
ann. Lagði A. A.. þó engan dóm á
þetta, en sagði söguna eins og hún
hefur geymst í munnmælum með
grunsemdum, getsökum, og gátum
um örlög silfursalans, og þá ekki
óhugsanlegu niðurstöðu, að manns
beinin við Jökulsána hafi verið silf-
nrsalans, sem þó gátu verið þar
komin fyrir annara tilverknað en
Fossvallabóndans, en útyfir þá at-
hugun gat ekki hið stutta útvarps-
erindi A. A. náð.
Það er nú svo með munnmæla-
söguna, að hún þarf jafnan mikállar
athugunar við. Hún er vön að laga
sig eftir því sem öðrum aðilanum
kemur best, en hinum verst, svo
dómgirni fólksins eigi auðvelt með
að skapa sínar niðurstöður. „Lofið
þið mjer að segja það sem sagan
þarfnast“, sagði hinn kunni þjóð-
sagnasafnari Sigfús Sigfússon á Ey-
vindará, er menn vildu taka fram
í fyrir honum með athugasemdir.
Það er einmitt þetta, að segja það
sem sagan þarfnast, sem er í einu
veikleiki og styrkleiki sagnaritar-
anna. Að segja það sem sagan þarfn
ast, hvorki meira nje minna, er
aðalatriði til þess, að gera söguna
að listaverki, „bar sem örlögin
blasa við augljós“, eins og St. G.
orðaði það. Hitt er þá síður athug-
að að sagan geymir ekki allan þann
aragrúa atvika og aðstæðna, sem
þó er kannske veruleikinn sjálfur
í sögunni og upphaf og undirstaða
hennar. Þessvegna skeikar sann-
fræðinni svo oft í sögum sem þó