Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1947, Blaðsíða 7

ROÐOLFUR BISKUP I BÆ
OG KLAUSTRÍÐ í ABINGDON
Eftir sjera Oskar Þorláksson
FYRSTU ÁR KRISTNINNAR
í MEIR en hálfa öld, eftir að kristni
var lögtekin hjer á landi, var engu
íöstu skipulagi komið á kirkjumálin.
Kirkjan átti engan yfirboðara og þess
varð ekki vart, að páfi eða erkibiskup
gerðu nokkuð kristninni til eflingar.
Eini maðurinn, sem ljet sjer annt
um hina ungu kristni hjer á landi var
Ólafur konungur Haraldsson hinn
helgi. Hann hafði komist í kynni við
nokkra íslendinga og kynnst ýmsum
þeim annmörkum, sem voru á kristni-
haldi á Islandi. Sjálfur var Ólafur
konungur mikill trúmaður og áhuga-
maður um viðgang kristninnar og átti
erfitt með að skilja það umburðar-
lyndi íslendinga, er lýsti sjer í því, að
þeir mættu bera út börn og eta hrossa
kjöt, og jafnvel blóta á laun, ef ekki
yrði sannað með vottum. Hafði hann
þau áhrif á ýmsa góða íslendinga að
þetta var tekið úr lögum um eða laust
eftir 1016.
Þá sýndi hann hug sinn til hinnar
ungu kristni hjer á landi með því að
gefa við til kirkju á Þingvöllum og
klukku, til minningar um kristnitök-
una þar. Þá sendi hann hingað til
lands hirðbiskup sinn Bjarnarð hinn
bókvísa Vilráðsson, til þess að leið-
beina landsmönnum um skipan kirkj-
unnar mála, enda mun þess ekki hafa
verið vanþörf.
Á árunum frá kristnhökunni til
1056 eða þar til ísleifur Gissurarson
er til biskups kjörinn, dvöldu hjer a
landi allmargir prestar eða farand-
biskupar, er komu hingað í þessu
augnamiði. Um fæsta þeirra vitum
við nokkuð að ráði. Flestir þeirra
munu hafa komið frá Noregi, aðrir
frá Orkneyjum, Þýskalandi eða jafn-
vel frá Armeníu. Dvöldu sumir þeirra
hjer aðeins skamma stund, en aðrir
lengur og eftir að þeir fóru af landi
brott er fátt eitt um þá kunnugt.
Um Kol, biskup, er þess getið, að
hann hafi dvalist hjá Halli í HauKa-
dal og hafi andast hjer, eftir skamma
dvöl og verið grafinn í Skálholti, —
fyrstur biskupa í íslenskri mold.
RÓÐÓLFUR BISKUP í BÆ
Einn þeirra erlendu farandbiskupa,
er hjer dvöldu lengst, var Róðólfur,
biskup, er oftast hefur verið kenndur
við Bæ í Borgarfirði og dvaldi hjer á
landi um nær tvo tugi ára. Ari fróði
nefnir hann Hróðólf og getur þess, að
hann hafi dvalið hjer í 19 ár, telur
hann og upp nöfn annarra erlendra
biskupa, er hjer dvöldu.
íslenskar heimildir eru furðu fáorð-
ar um Róðólf biskup, en hans er að
nokkru getið í erlendum ritum, svo
að nokkra vitneskju má fá um ævi
þessa merkilega manns. Hann var
kominn frá Rúðuborg í Frakklandi
og af tignum ættum. Var hann dansk-
ur í aðra ættina og frændi Játvarðar,
hins góða, konungs á Englandi, Emmu
drottningar, Ríkarðs II, Rúðujarls og
Róberts bróður hans, er var erki-
biskup í Rúðu. (A. D. Jörgensen: Den
nord. Kirkes Grundlæggelse, bls. 363
—477). Hafði Róðóifur fengið biskups
vígslu, áður en hann fór þaðan með
Ólafi konungi, á leið til Noregs 1015.
Þar fjekk hann til forráða kirkju
þá, er Ólaíur konungur ljet gera í
Sarpsborg og helguð var Maríu mey,
eins og frúarkirkjan í Rúðu. Af Róð-
ólfi fara litlar sögur í Noregi, en af
frásögn Adams frá Brimum má ráða,
að hann hafi unnið þar dyggilega að
útbreiðslu kristninnar.
Sumarið 1029 eða skömmu eftir
flótta Ólafs konungs, úr Noregi, fór
Róðólfur biskup, þaðan til Brima á
fund Liavizo, erkibiskups og sagði
honum, hvað orðið hefði ágengt með.
útbreiðslu kristninnar í Noregi, sjer-
staklega í Víkinni. Erkibiskup tók
honum með mestu sæmd og mun hafa
hvatt hann að halda áfram kristni-
boðinu og að hans undirlagi mun hann
hafa farið til íslands.
Róðólfi hefur eflaust verið kunnugt
um Islandsferð þeirra Bjarnarðs hins
bókvísa og Kols biskups og getað
frætt erkibiskup nokkuð um ástandið
í kristindómsmálum hjer á landi. Má
og vera, að þeir hafi-þegar spurt frá-
fall Kols biskups, eða að Róðólfur
hafi haft fregnir af því, áður en hann
fór úr Noregi.
Þegar Róðólfur kemur til íslands
sest hann að í Bæ í Borgarfirði og
bjó þar í 19 ár (1030—1049) (Hung-
urv. I. 65). Dvöl hans hjer á landi
sýnir glöggt, hve mikið far hann gerði
sjer um að efla og útbreiða kristnina
hjer, og að hann hefur hugsað meira
um eflingu guðsríkis hjer í fámenninu
en hóglífi, auðævi og metorð meðal
stærri þjóða. Hjer hafði hann litlar
tekjur við að styðjast annað en það,
er hann fjekk fyrir prestverk sín, sem
varla hefur verið mikið.
Um störf hans í þágu kirkjunnar
er ekki mikið kunnugt, en þó mun
hann, auk prestsstarfa sinna, hafa
reynt að ráða nokkuð bót á þeim til-
finnanlega skorti, sem var á kenni-