Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1947, Blaðsíða 13

UPPHAF ÞORLÁKSMESSU
OG JARTEINABÓK ÞORLÁKS HELGA
verk; hann hjet á
hinn heilaga Þor-
lák biskup sjer til
heilsubótar, batn-
aði ekki, kvaldist
hann lengi í þess-
um sjúkleika; og
eina nótt dreymdi
hann, að Þorlákur
biskup kæmi að
honum og mælti
til hans: „Heyrði
jeg kall mitt til
mín, en því máttu
enga heilsubót fá*
að þú hefur glæpi
ósagða; nú játtu
þig fyrir presti, ef
þú vilt heilsu fá“.
— Síðan vaknar
hann, og þegar
hann hafði skrift-
að, varð hann
heill.
Kona ein hafði
vanheilsu mikla af
hræðilegum kvið-
sull 30 vetra; hún
hjet á hinn hei-
laga Þorlák bisk-
up sjer til heilsu-
bótar, en um nótt-
ina fyrir hinn 13.
dag sýndist henni
Þorlákur biskup í
svefni, en hún
• vaknaði alheil.
JARÐTEINABÓK ÞORLÁKS BISKUPS. Áriö 1199 Ijet Páll biskup Jónsson
lesa hátt á aJþingi jarteinir, er sanna áttu helgi Þorláks biskvps. Voru þær
síöan, ásamt fleirum, er bœttust viö, skráöar í bók.' Frumbókin sjálf er glötuö,
en í Árnasafni í Kaupmannahöfn er afskrift af henni allforti, líklega frá önd-
verðri 13. öld. Myndin er af einni blaðsíðu úr þeirri bók og eru þar á skráöar
jarteinir þær, sem prentaöar eru meöfram myndinni.
ÞORLÁKUR biskup Þórhallsson, hinn
helgi, andaðist í Skálholti 1193 „einni
nótt fyrir jólaaptan 60 vetra gamall
og hafði 15 vetur biskup verið“. Sá
dagur kallast nú Þorláksmessa. Var
búið um líkama hans og skorið hár
hans. Hafa menn þann helgan dóm
víða og fá mikla bót af.
Eftir andlát biskups var lík hans
borið í Irirkju og var í sönghúsi þrjár
nætur að bíða greftrar. En annan dag
jóla var hann í jörð lagður. En áður
menn gengi frá greftri hans, þá mælti
Gissur Hallsson um þau tíðindi er
orðin voru, eftir því sem siðvenja var
á yfir tiginna manna grefti;
„Gott er á það að minnast að voru
vitni og að sögu vorra foreldra, um
þá biskupa, er fyrir vort minni hafa
verið, að sá þykir hverjum bestur er
kunnastur er, og svo dýrlegir menn,
sem þeir hafa verið allir í sínum
biskupsdómi, þá er það þó frábært,
hversu Þorlákur hefir búið sig til
biskupstignar, langt frá því sem allir
aðrir. Hann var hreinlífur alla ævi,
siðsamur og lastvar, ör og rjettlátur,
miskunnsamur og heilráður, lítillátur
og stjórnsamur, mjúklyndur með
sannri ást og elsku bæði við guð og
menn. Hann tók vigslu á barnsaldri og
sýndist hinum vitrustu mönnum að
auka hans sæmd og vígslur, meðan til
voru, og á unga aldri gaf hann sig
undir heilaga reglu, og varðveitti hana
alt til dauða. Nú þó að það sje boðið,
að vjer leggjum eigi bera dóma á ráð
manna, þá munu fáir vonarmenn vera,
ef hann er eigi fullsæll svo ólíkur sem
hann var flestum mönnum í sínu lífi
og góðum siðum“.
Lauk hann sinni ræðu með snjöllu
máli. Staðarfólk og landsfólkið víða
harmaði mjög andlát biskups, því að
þeir ætluðu hann meir skildan við
mennina, en nú er reynt, því aldrei
hafði upp komið helgi nje jarteinir
nokkurs manns á íslandi fyr en Þor-
láks biskups, en þó voru margir menn
huggaðir af þekkilegum draumum,
þar til er guð birti verðleika hans
framar. Töluðu það margir vitrir
menn, að annaðhvort mundi helgi Þor-
láks biskups upp koma, ella mundi
þess eigi auðið verða á íslandi, svo
sem Eiríkur erkibiskup bar vitni í
brjefi því, er hann sendi Páli biskupi
svo segjandi: „Ágætan bróður vom,
Þorlák biskup, góðrar minningar, trú-
um vjer helgan verið hafa í lífinu, en
nú dýrðlegan kraftanna gimstein fyrir
guði, og mikils ráðandi.“
Hið sama sumar eftir sendi Brand-
ur biskup Orm prest með öðrum klerk