Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1947, Blaðsíða 22

BJÖRGUN JÓNS GUTTORMSSONAR
Eítir Jóhannes Friðlaugsson
ÁRIÐ 1879 bjuggu bændur tveir á
Hafralæk í Aðaldal í S.-Þingeyjar-
sýslu, sem hjetu Friðlaugur Jónsscn
og Jón Guttormsson. Báðir voru þeir
fátækir og áttu all-margt barna og
flest ung.
Vatnsból var þannig á Hafralæk
að á hlaðinu var brunnur, eitthvað
9—10 metrar á dýpt og var vatnið
dregið upp úr honum með vindu. —
Brunnurinn var allur hlaðinn upp úr
grjóti, neðan frá botni cg upp á jarð-
brún, en yfir brunninum var trjekassi
þar sem vinduásinn var festur.
Svo bar til á aðfangadag jóla, að
kona Jóns bað dreng, sem þau áttu,
að sækja vatn í fötu fyrir sig. Hleyp-
ur drengurinn síðan út með fötuna.
Eftir örlitla stund kemur drengurinn
aftur inn til móður sinnar og segir
henni að þegar hann hafi verið að
vinda upp brunnfötuna hafi hún slitn-
að úr festinni, eða festin bilað og sje
fatan niðri í brunninum og ómögu-
lega að ná vatninu fyr en búið sje að
ná fötunni.
Jón var viðstaddur þegar drengur-
inn sagði móðir sinni,slysið með föt-
una og segir að það muni verða ein-
hver ráð með það að ná fötunni upp
úr brunninum. Enda halði það komið
fyrir nokkrum sinnum áður að brunn-
festin hefði slitnað og fatan hrapað
niður. Var þá venja að tveir karl-
menn væru við það að ná henni. —
Annar seig niður í bandi, en hinn
stóð uppi yfir og hjelt í bandið. Gaf
hæfilega eftir meðan niður var farið
og dró svo upp manninn, þegar hann
var búinn að ná fötunni. Fyrir kom
líka að aðeins einn maður seig niður
í brunninn. Var þá reipinu bundið í
vinduásinn og hinn endinn látinn falla
niður. Klifraði svo maðurinn niður
brunninn og hjelt annari hendi í reipið
en studdi sig með hinni við brunn-
veggina, meðan hann var að leita að
festu með fótunum. Höfðu þeir Haf''a-
lækjarbændur oftar en einu sinni farið
þannig niður í brunninn, án þess að
þá sakaði. En ekki var talið ráðlegt
að fara niður í brunna á þennan hátt,
neirta þeir væru velhlaðnir og traustir
að öllum frágangi.
Rjett á eftir gekk Jón út ,og með
honum þrír smádrengir, tveir sem
hann átti sjálfur og einn sonur Frið-
laugs. Var þá klukkan rúmlega eitt.
Eftir öriitla stund koma drengir Jóris
háorgandi inn til móðir sinnar og
segja henni að pabbi sinn hafi farið
niður í brunninn og brunnurinn hrun-
ið niður yfir hann. Konan hraðaði
sjer út, en trúði þó naumast frásögn
drengjanna. Þegar hún kom út á hlað-
ið kom Friðlaugur sambýlismaður
Jóns heim á hlaðið. Hafði hann verið
að taka kýrhey sitt í fjósheyinu, sem
stóð sunnan og austan við bæinn og
hafði hann heyrt hljóðin í drengjun-
um þegar þeir hlupu heim og datt í
hug að einhver drengjanna hefði
máske dottið í brunninn. Þegar Frið-
laugur og kona Jóns komu að brunn-
ýium sáust verksummerki. Var brunn-
urinn allur hrapaður upp að jarðbrún
og Jón horfinn. Brá Friðlaugur þegar
við og hleypur eins og orkan leyfir
út í Garð, sem er næsti bær við Hafra-
læk og ekki langt á milli.
Þá bjó í Garði Baldvin Sigurðsson,
smáskammtalæknir og Guðný Jóns-
dóttir, kona hans. Voru þau hjón
stödd í bæjardyrum þegar Friðlaugur
kom þangað. Var hann þá svo móður
af hlaupunum, að hann kom engu
orði upp fyrst í stað.
Segir nú Friðlaugur Baldvini frá
slysinu og fara þeir síðan að ráðgast
um hvað gera skuli. Kemur þeim
fljótt saman um það að senda á næstu
bæi og safna mönnum og hefja svo
björgunarstarfið. En vonlitlir voru
þeir um það að nokkrar líkur væru
til þess að Jón væri lifandi í brunn-
inum, eða mundi lifa svo lengi að hægt
væri að bjarga honum, þótt hann
hefði ekki marist til dauða þegar
brunnurinn hrapaði saman, sem þeiin
þótti þó langlíklegast. Enda virtist
það alveg óskiljanlegt að nokkur lifði
undir margra álna þvkku lagi af
grjóti og mold.
Sendi Baldvin þegar mann til
næstu bæja og átti hann að kveðja
saman alla vinnufæra karlmenn, sem
þar voru. En Friðlaugur sneri þegar
heim aftur og Baldvin með honum.
Flutti Baldvin með sjer á sleða stórt
segi, sem hann átti og talíu og enn
fremur hálftunnu vel girta og alla
járnvafða, sem hann átti og hafði
verið notað við það að draga grjót og
mold upp úr brunninum í Garði
nokkru áður. Kom allt þetta sjer vel
við björgunarstarfið og hefði það
aldrei unnist á jafn skömmum tíma,
sem rauð varð á, ef þessara hluta
hefði ekki við notið.
Á skömmum tíma söfnuðust nú svo
margir menn heim í Hafralæk, að
fleirum varð ekki við komið. — Voru
nú trönur settar upp, yfir brunninn,
og talían fest á þær, og var nú farið
að draga upp grjót og mold og höm-
uðust menn við verkið eins og frekast
var hægt.
Leið nú tíminn og gekk verkið vel,
en þó var auðsjeð að ekki mundi verk-
inu lokið fyr en einhverntíma um nótt
ina eða næsta dag, ef það þyrfti að
grafa allan brunninn upp. Fór nú að'
dimma af nóttu og var þá seglið tekið
og tjaldað áveðurs við brunninn og
kveikt ljós svo hægt væri að halda
vinnu áfram. Fóru þá sumir menn-
irnir að hafa orð á því að best væri
að hætta starfinu og láta það bíða
framyfir jólahelgina. Kváðu þeir að